محمدتقی عالمی

محمدتقی عالمی

اطلاعات فردی
نام کامل	محمدتقی عالمی
تاریخ تولد	۱۳۰۸ش
زادگاه	همدان
شهر وفات	فرانسه
خویشاوندان سرشناس	علی دامغانی (پدر)
اطلاعات علمی
استادان	امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدمحمدحسین طباطبایی
محل تحصیل	حوزه علمیه همدان، حوزه علمیه قم
تألیفات	نقد و اصلاح در امامت، بحثی درباره ارتباط حوادث با اعمال انسان‌ها، عقاید الشیعه، رساله در نجاسات اهل کتاب، رساله‌ای در جواز جمع بین صلوتین، قرآن و اعتقاد به خدا، شرح زندگانی خود
سایر	مشارکت در تأسیس مهدیه و صندوق قرض‌الحسنه همدان
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	مبارزه با رژیم پهلوی و حمایت از نهضت امام‌خمینی، فرماندهی کمیته‌های انقلاب اسلامی همدان، حاکم شرع و ریاست دادگاه انقلاب اسلامی همدان
اجتماعی	امام جماعت مساجد همدان

محمدتقی عالمی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.

زادگاه و تحصیل

محمدتقی عالمی در سال ۱۳۰۸ش در همدان به دنیا آمد. پدرش شیخ علی دامغانی از عالمان نامی همدان و از مدرسان دروس حوزوی در آن شهر به شمار می‌رفت.

محمدتقی عالمی، خواندن و نوشتن را در همدان فراگرفت. سپس مقدمات و بخشی از دروس سطح را در همدان و نزد عالمان آن شهر خواند. شریف‌رازی، در گنجینه دانشمندان و ذیل زندگینامه عالمی، اشاره‌ای به استادان او نکرده و صرفاً از استادان دروس سطح او با عنوان «عالی‌رتبه» نام برده است. عالمی در سال ۱۳۲۹ش، راهی قم شد و در حوزه علمیه آن شهر، به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت. او در آنجا از درس‌های خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی و امام‌خمینی بهره برد. شریف‌رازی، از امام‌خمینی با عنوان «آیت‌الله موسوی» نام برده است و این موضوع به سبب ممانعت حکومت پهلوی از بردن نام امام‌خمینی بود. درباره سال‌های حضور او در درس امام‌خمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی او در دوره حیات آیت‌الله بروجردی و با درخواست جمعی از عالمان همدان و موافقت آیت‌الله بروجردی، به همدان بازگشت، بنابراین می‌توان احتمال داد که وی از سال ۱۳۲۹ش تا اواخر دهه ۱۳۳۰ش که به همدان رفت، از درس‌های خارج فقه و اصول امام‌خمینی در مساجد سلماسی و محمدیه قم استفاده می‌کرده است. او همچنین درس‌های امام‌خمینی و آیت‌الله بروجردی را تقریر کرده است، ولی اطلاعی از آن تقریرات در دست نیست. وی هم‌زمان با حضور در درس‌های امام‌خمینی و آیت‌الله بروجردی، از درس‌های خارج فقه و اصول آیت‌الله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی هم بهره می‌برد. همچنین در درس‌های تفسیر قرآن و فلسفه علامه سیدمحمدحسین طباطبایی هم حضور می‌یافت. شریف‌رازی از حضور عالمی در درس فلسفه و اخلاق دیگر استادان حوزه علمیه قم یاد کرده است، بدون آنکه نامی از آن استادان ببرد.

فعالیت اجتماعی قبل از انقلاب

محمدتقی عالمی پس از بازگشت به همدان، به اقامه نماز جماعت و تبلیغ دین در مسجد خانه‌دراز همدان پرداخت. سپس به درخواست جمعی از متدینان بازار همدان، محل اقامه نماز خود را به مسجد پیغمبر، از مساجد معروف‌تر همدان که در جوار بازار آن شهر قرار داشت، انتقال داد. در کنار فعالیت‌های فوق، به تألیف آثار علمی هم می‌پرداخت و از تألیفات او می‌توان به نقد و اصلاح در امامت، بحثی درباره ارتباط حوادث با اعمال انسان‌ها، عقاید الشیعه، رساله در نجاسات اهل کتاب، رساله‌ای در جواز جمع بین صلوتین رد بر اهل سنت، قرآن و اعتقاد به خدا، شرح زندگانی خود و... اشاره کرد. همچنین از دیگر اقدامات او در همدان می‌توان به مشارکت در تأسیس مهدیه همدان و صندوق قرض‌الحسنه در آن شهر اشاره کرد.

فعالیت‌های مبارزاتی

عالمی ازجمله عالمانی بود که با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، وارد جریان مبارزه با حکومت پهلوی شد. او در جریان تصویب‌نامه انجمن‌های ایالتی و ولایتی همراه با جمعی از علمای همدان نامه‌ای به اسدالله علم نخست‌وزیر وقت نوشتند و مخالفت خود را با آن ابراز کردند. وی آن نامه را با اسم محمدعلی دامغانی امضا کرد. پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه و زمزمه مهاجرات اعتراضی علمای قم به نجف اشرف، همراه با جمعی از روحانیان همدان، در نامه‌ای به امام‌خمینی با عنوان «حضرت حجت‌الاسلام‌والمسلمین آیت‌الله فی العالمین المجاهد فی سبیل‌الله جناب آقای خمینی»، فاجعه اسفناک دانشگاه ولی‌عصر را تسلیت گفتند و پشتیبانی جامعه روحانیت همدان را از مبارزات ایشان اعلام کردند. همچنین همراه با روحانیان برجسته همدان، در نامه‌ای به آیت‌الله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی، آن فاجعه اسفناک را که «قلوب عموم مسلمین را جریحه‌دار و جامعه روحانیت را متأثر و نگران ساخته است» محکوم و پشتیبانی خود را از مراجع تقلید اعلام کردند. سپس در چهلمین روز حمله مأموران حکومت پهلوی به مدرسه فیضیه (در تاریخ ۱۲/۲/۱۳۴۲ ش)، همراه با برخی از عالمان مبارز همدان، در نامه‌ای به آیت‌الله گلپایگانی، حمله به مدرسه فوق را محکوم کردند و آن را ضربتی بر پیکر اسلام دانستند و بر پشتیبانی خود از مبارزات مراجع عظام تقلید تأکید نمودند.

در فروردین ۱۳۴۳ و پس از بازگشت امام‌خمینی به قم (پس از حبس و حصر در تهران)، با ارسال پیامی آزادی ایشان را تبریک گفت. امام‌خمینی هم در پاسخ، از وی تقدیر و تأکید کرد:

«از عواطف کریمه و تفقد جنابعالی متشکرم. مساعی جمیله و مبارزات آن جناب در جریانات اخیره به سمع حقیر رسیدو امید است مورد نظر حضرت ولی‌عصر ـ عجل الله فرجه الشریف ـ واقع شده و مأجور باشید. لازم است به مؤمنین و مسلمانان تذکر دهید در مساجد جهت انجام فرایض دینی و شعائر مذهبی اجتماعاتشان را زیادتر و منظم‌تر کنند، چون فعلاً بهترین وسیله مبارزه همین اجتماعات منظمی است که بشود به‌وسیله آنها در اعلای کلمه طیبه اسلام کوشش نمود. توفیق عموم مسلمانان را در احقاق حق و ابطال باطل از خدای متعال خواستار و ملتمس دعا هستم».

وی همچنین پس از استقرار امام‌خمینی در نجف اشرف در سال ۱۳۴۴ش، نامه‌ای را به ایشان ارسال و خرسندی خود را از حضور ایشان در حوزه علمیه نجف اشرف ابراز کرد؛ پیامی که پاسخ تشکرآمیز امام‌خمینی را در پی داشت. عالمی در سال ۱۳۴۳ش، ازجمله افرادی بود که به سیداسدالله مدنی، روحانی مقیم همدان برای ایجاد مدرسه‌ای علمیه در همدان کمک می‌کرد. همچنین در مراسم رسمی ازجمله دعا و نیایش برای شاه که در همدان برگزار می‌شد، شرکت نمی‌کرد. به سبب این فعالیت‌ها، ساواک خواستار ممنوع‌الخروج شدن عالمی از کشور شد. در گزارشی که ساواک دراین‌باره تهیه کرد، از نفوذ عالمی در اداره گذرنامه سخن گفت و خواستار جلوگیری از اعمال نفوذ عالمی در صدور گذرنامه برای افراد ممنوع‌الخروج گردید. در سال ۱۳۴۶ش هم از سوی ساواک ممنوع‌المنبر شد. امام‌خمینی در جریان فعالیت‌های عالمی قرار داشت و در تیر ۱۳۴۹، از طریق سیداسدالله مدنی، نامه‌ای را به او ارسال و در آن قید کرد که «اقداماتی که فرموده‌اید، ان شاء الله بی‌اجر نیست». ساواک در گزارشی دراین‌باره، از عالمی به‌عنوان یکی از طرفداران امام‌خمینی نام برد که «به نفع وی اظهاراتی انجام می‌دهد و ممکن است نامه‌هایی برای [امام] خمینی بنویسد و به‌وسیله مسافرین بفرستد».

ساواک در سال ۱۳۵۴ش، از محمدتقی عالمی به‌عنوان یکی از روحانیان مبارز و طرفدار امام‌خمینی در همدان نام برد که با سیداسدالله مدنی همکاری می‌کند. این فعالیت‌ها و همکاری‌ها باعث شد در همان سال، نام او در فهرست روحانیان ممنوع‌الخروج قرار گیرد. در ۱۳۵۵ش ساواک او را یکی از نمایندگان امام‌خمینی در همدان نامید. در سال ۱۳۵۶ ش نیز از طرف ساواک ممنوع‌الخروج شد. تداوم این فعالیت‌ها باعث شد تا ساواک در سال ۱۳۵۷ش، خواستار تبعید او از همدان شود. این دستور عملی شد و وی از همدان به شهر سردشت در استان کردستان تبعید شد و در اردیبهشت ۱۳۵۷ همراه با عبدالرحیم ربانی شیرازی، در آن شهر در تبعید بود. در همان زمان بود که پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به خانه‌های آیات گلپایگانی و شریعتمداری در قم، در نامه‌هایی به آنان، «تجاوز وحشیانه به حریم روحانیت» را محکوم کردند. و در مرداد ۱۳۵۷ش همراه با برخی از روحانیان تبعیدی در سراسر کشور، نامه‌ای را به مراجع عظام تقلید ارسال کردند و از آنان خواستند به حمایت از مبارزان و فعالان سیاسی ادامه دهند. آنان در آن نامه، از شاه به‌عنوان یکی از مهره‌های آمریکا در ایران نام بردند و با اشاره به «ستمگری‌ها و یغماگری نظام حاکم»، بر «وابستگی‌های غیرقابل انکارش با دشمنان بین‌المللی اسلام اعم از امپریالیسم و صهیونیسم و کمونیسم» تأکید کردند و خواستار برملا کردن این وابستگی شدند. او در بازگشت از تبعید، مورد استقبال قرار گرفت. و شهریور همان سال، در اعتراض به برخی اقدامات حکومت پهلوی، از اقامه نماز جماعت خودداری کرد. در ۵ شهریور هم در سخنانی، حکومت پهلوی را به آتش زدن سینما رکس آبادان منتسب کرد. همچنین در پاسخ به یکی از انقلابیان درباره نحوه واکنش به محاصره بیت امام‌خمینی در نجف اشرف، بر تعطیلی تأکید کرد. ساواک در گزارشی از فعالیت‌های او اعلام کرد که عالمی، پس از بازگشت از تبعید، به سخنرانی در مسجد پیغمبر ادامه می‌دهد و مردم را علیه حکومت تحریک می‌کند. و در گزارشی دیگر تأکید کرد تا زمانی که عالمی در همدان است، «به عناوین مختلف، مردم را تحریک و شایعات دروغ و بی‌اساس تحویل مردم می‌دهند و وضع مردم روزبه‌روز آشفته‌تر می‌شود». سپس دستور قتل او را صادر کردند و حتی وجهی را به همین منظور در اختیار یکی از اشرار قرار دادند که افشا شد و عالمی اسناد این توطئه را در اختیار حقوقدانان قرار داد.

فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب

محمدتقی عالمی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سامان‌بخشی به امور شهر همدان نقش داشت و فرماندهی کمیته‌های انقلاب اسلامی شهر را بر عهده داشت. سپس به سمت حاکم شرع دادگاه انقلاب اسلامی و ریاست آن دادگاه در همدان منصوب شد. وی سپس به مخالفت با برخی از تصمیم‌های نهادهای اداری پرداخت و در نهایت به فرانسه رفت و در آنجا درگذشت.