مسجد امام حسن عسکری (قم)
| مسجد امام حسن عسکری(ع) | |
|---|---|
 | |
| نام | مسجد امام حسن عسکری(ع) |
| کشور | ایران |
| استان | قم |
| شهرستان | قم |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | مسجد امام حسن عسکری |
| نامهای دیگر | مسجد جامع عتیق |
| نوع بنا | مسجد |
| سالهای مرمت | صفویه، قاجار، پهلوی، پس از انقلاب اسلامی |
| کاربری | مذهبی |
| کاربری کنونی | مسجد (عبادی، آموزشی، تبلیغی) |
| دیرینگی | منسوب به قرن سوم هجری |
| دورهٔ ساخت اثر | منسوب به سده سوم هجری |
| بانی اثر | منسوب به احمد بن اسحاق اشعری (وکیل امام حسن عسکری(ع)) |
| اطلاعات ثبتی | |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۳۵۵ش |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | دارد |
| آدرس | قم، خیابان آستانه، مجاور پل علیخانی |
مسجد امام حسن عسکری(ع) در قم از مساجد قدیمی قم است که به باور مردم به دست وکیل امام حسن عسکری(ع) در قرن سوم ساخته شد. این مسجد در دورههایی بخصوص صفویه و قاجار نوسازی و مرمت شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به همت سیدمحمدرضا گلپایگانی و سپس لطفالله صافی گلپایگانی توسعه یافت. این مسجد از جمله اماکنی بود که پیش از انقلاب سخنرانیهای انقلابی در آن صورت میگرفت. همچنین پیش از انقلاب سید محمدتقی خوانساری و سپس محمدعلی اراکی در این مسجد نماز جمعه اقامه میکردند.
امامخمینی در درس سیدمحمدتقی خوانساری که در این مسجد انجام میگرفت شرکت میکرد. همچنین امام در نماز جمعه آیتالله خوانساری در این مسجد نیز تا مدتی شرکت میکرد؛ اما پس از مدتی به سبب نزدیکی به آیتالله بروجردی که اقامهٔ نماز جمعه را از شئون امامت و حکومت میدانست دیگر در نماز جمعه این مسجد شرکت نکرد. امام همچنین در مراسمهای ختم که در این مسجد برگزار میشد شرکت میکرد.
معرفی
مسجد امام حسن عسکری(ع) که با نام مسجد جامع عتیق نیز شناخته میشود، از کهنترین مساجد قم و به روایتی قدیمیترین آنها است.[۱] این بنا در نزدیکی پل علیخانی و مجاور خیابان آستانه واقع است. بنای اولیه مسجد بر طبق روایتهای غیر مستند و باور عمومی مردم به دست وکیل امام حسن عسکری(ع) «احمد بن اسحاق اشعری» در قرن سوم هجری بنا گردیده است.[۲] برخی گفتهاند احتمال دارد مسجد امام حسن عسکری، همان مسجدی باشد که کتاب تاریخ قم از آن به عنوان نخستین مسجد شهر یاد میکند و میگوید که در قرن اول هجری بر جای یک آتشکده ساخته شده است.[۳]
مسجد امام حسن عسکری(ع) از گذشته از اعتبار زیادی برخوردار بوده و در دورههایی متولیان آستانه مقدسه حرم حضرت معصومه(ع)، تولیت آن را بر عهده داشتند.[۴] این مسجد که در مجاورت حرم حضرت معصومه قرار دارد، در دورههای صفویه، قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی دستخوش تغییر و توسعه شده و در سال ۱۳۵۵ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۵] مسجد امام حسن عسکری(ع) پس از پیروزی انقلاب اسلامی به همت سیدمحمدرضا گلپایگانی و سپس لطفالله صافی گلپایگانی توسعه یافت.[۶] گفته شده سید محمدرضا گلپایگانی با خرید هفت هزار متر از زمینهای سمت قبله، کمک بزرگی به توسعه این مسجد کرد.[۷]
قدیمیترین بخش مسجد امام حسن عسکری، ایوان جنوبی آن است که به دستور مهد علیا (همسر یکی از شاهان صفوی) ساخته شد. شبستان غربی ایوان، شبستان شرقی ایوان (کبیر)، شبستان شرقی صحن (فیض) و سردر شرقی مربوط به دوره قاجار و شبستانهای غربی صحن و سردر شمالی مربوط به دوره پهلوی میباشد.[۸] این مسجد اکنون بیش از ۲۵ هزار متر مربع زیر بنا دارد.[۹]
جایگاه و کاربردها
این مسجد از جهت معنویت و عظمت، مورد توجه علمای بزرگ و پیروان اهل بیت(ع) قرار داشته و همیشه حیات روحانی خود را حفظ کرده است.[۱۰] این مسجد در تمام ایام سال، از جمعیت نمازگزار، مجلس وعظ، حوزه درس علمای بزرگ و جلسات مباحثه، خالی نیست. عالمان و ائمه جماعت شایستهای چون آیات عظام: ابوالقاسم کبیر قم، میرزا محمد فیض قمی، سید صدرالدین صدر، محمد کبیر قمی، میرزا ابوالفضل زاهدی، مرتضی حائری یزدی، شیخ عباسعلی شاهرودی، علیپناه اشتهاردی،[۱۱] سید ابوالقاسم روحانی و سیدمحمدعلی آل سیدغفور[۱۲] در این مسجد به تبلیغ دین پرداختهاند.[۱۳]
برگزاری فریضههای دینی از قبیل نماز جماعت، نماز جمعه و عیدین با حضور گسترده و صمیمی نمازگزاران در این مسجد، روح معنوی و قدسی به فضای این مسجد میبخشد.[۱۴] همچنین نماز جمعه سید محمدتقی خوانساری و محمدعلی اراکی در پیش از انقلاب در این مسجد اقامه میشد.[۱۵] برپایی سنت اعتکاف، تدریس مجتهدان و مدرسان بنام مانند سید محمد محقق داماد، سید محمدرضا گلپایگانی، محمدتقی ستوده، سید محمدباقر سلطانی طباطبایی، سید رضا صدر[۱۶] و سیدکاظم حائری از کارکردهای تعلیمی و تبلیغی این مسجد شمرده میشود.[۱۷]
حضور امامخمینی در مسجد امام حسن عسکری(ع)
مسجد امام حسن عسکری(ع) محل تدریس سیدمحمدتقی خوانساری بوده است و حضرت امام چندین سال، دروس دوره سطح ۱۳۰۱–۱۳۰۶ش را در این مسجد در محضر ایشان آموخت.[۱۸] آیتالله خوانساری در زمانی که مبحث نمازجمعه را تدریس میکردند به این نتیجه میرسند که اقامه نماز جمعه در عصر غیبت واجب است و لذا در همین مسجد به اقامه نماز جمعه پرداختند و امامخمینی نیز به طور مرتب در این نماز شرکت میکردند؛ اما پس از آمدن آیتالله بروجردی و بحث ایشان در باب صلاة که اقامهٔ نماز جمعه را از شئون امامت و حکومت میدانست، امام دیگر در نماز جمعه شرکت نکرد.[۱۹]
این مسجد از جمله اماکنی بود که سخنرانیهای انقلابی در آن صورت میگرفت و شعارهای ضد حکومت در آن سر داده میشد. بازاری های انقلابی در این مسجد مجلس روضه برگزار میکردند و وعاظ انقلابی در این مجالس به سخنرانی میپرداختند. از منبریهای انقلابی مشهور این مسجد، به یحیی انصاری شیرازی اشاره شده است. گفته شده است امامخمینی در برخی از این مجالس روضه در این مسجد شرکت میکردند. همچنین مرضیه دباغ اولین ملاقات خود با حضرت امام را در این مسجد میداند؛ طبق این خاطره امام در صدر مجلس ختم شهدا در این مسجد نشسته بود و سیدمصطفی خمینی در مجاورت امام نشسته بود.[۲۰]
پانویس
- ↑ «قم را باید دید؛ مسجد امام حسن عسکری(ع)»، بنیاد قمپژوهی.
- ↑ آقابابایی،و قریشی، آثار تاریخی و فرهنگی استان قم، ص۱۶۶.
- ↑ «قم را باید دید؛ مسجد امام حسن عسکری(ع)»، بنیاد قمپژوهی.
- ↑ آقابابایی، و قریشی، آثار تاریخی و فرهنگی استان قم، ص۱۶۷.
- ↑ «قم را باید دید؛ مسجد امام حسن عسکری(ع)»، بنیاد قمپژوهی.
- ↑ آقابابایی، و قریشی، آثار تاریخی و فرهنگی استان قم، ص۱۶۸؛ «سیمای مسجد امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ «سیمای مسجد امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ «قم را باید دید؛ مسجد امام حسن عسکری(ع)»، بنیاد قمپژوهی.
- ↑ «مسجدی که به امر مستقیم امام حسن عسگری(ع) در قم بنا شد»، ایسنا.
- ↑ «سیمای مسجد امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ سلمانی آرانی، «شیخ علیپناه اشتهاردی»، ص۴۶۸-۴۶۹.
- ↑ «ارتحال عالم ربانی آیتالله جزایری آل غفور» (۱۳۸۷)، هفتهنامه افق حوزه، شماره ۲۱۱، ۲۰ آذر. ص۳.
- ↑ کوچکزاده، تاریخچه قم و مساجد تاریخی آن، ص۱۵۲؛ «سیمای مسجد امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ «سیمای مسجد امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ گلی زواره، سیاحت خوشید، ۲۹؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۱۷۳.
- ↑ شریفرازی، گنجینه دانشمندان، ج۴، ص۵۰۳-۵۰۴.
- ↑ «سیمای مسجد امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه.
- ↑ رجائینژاد و حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تارحلت، ص۷۳.
- ↑ «امامخمینی در قم»، پرتال امامخمینی؛ حاضری، امامخمینی در قم، ۲۱۴.
- ↑ «امامخمینی در قم»، پرتال امامخمینی.
منابع
- آقابابایی، رضا، قریشی، حسن، آثار تاریخی و فرهنگی استان قم، قم، انتشارات زائر، ۱۳۸۴ش.
- «ارتحال عالم ربانی آیتالله جزایری آل غفور»، هفتهنامه افق حوزه، شماره ۲۱۱، ۲۰ آذر، ۱۳۸۷ش.
- «امامخمینی در قم»، پرتال امامخمینی، انتشار: ۲۴ مرداد ۱۳۹۱ش، بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۴ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، اختران فقاهت، قم، دلیل ما، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- حاضری، مهدی، امامخمینی در قم، مجله نامه قم، شماره ۵۶، ۱۳۷۸ش.
- رجائینژاد، محمد و مهدی، حاضری، هفت اقلیم: گذری بر اماکن منتسب به امامخمینی از ولادت تار حلت، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۹۴ش.
- سلمانی آرانی، حبیب، «شیخ علیپناه اشتهاردی»، گلشن ابرار: خلاصهای از اسوههای علم و عمل، ج۷، تهیه و تدوین جمعی از پژوهشگران پژوهشکده باقرالعلوم، قم، نورالسجاد، ۱۳۸۶ش.
- «سیمای مسجد امام حسن عسکری(ع)»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه، انتشار: ۸ آبان ۱۳۹۰ش، بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۴ش.
- شریفرازی، محمد، گنجینه دانشمندان، چاپ اسلامیه، تهران، ۱۳۵۳ش.
- «قم را باید دید؛ مسجد امام حسن عسکری(ع)»، بنیاد قمپژوهی، انتشار: ۹ مهر ۱۴۰۴ش، بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۴ش.
- کوچکزاده، محمدرضا، تاریخچه قم و مساجد تاریخی آن، انشراح، قم، ۱۳۸۰ش.
- گلی زواره قمشهای، غلامرضا، سیاحت خوشید، تهران، هستینما، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- «مسجدی که به امر مستقیم امام حسن عسگری(ع) در قم بنا شد»، ایسنا، انتشار: ۲۲ مهر ۱۳۹۷ش، بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۴ش.