منشور برادری امامخمینی
منشور برادری، از نامهها و پیامهای مهم امامخمینی در سال پایانی عمرش راست که در واکنش به اختلافنظر میان جناحهای سیاسی در کشور صادر شد.
علت صدور پیام
در فروردین ۱۳۶۷ انشعاب مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت و تأیید امامخمینی، موجب شد برخی گمان کنند جناح باقیمانده از جامعه روحانیت، در نظر امامخمینی طرفدار اسلام آمریکایی است و مجمع روحانیون مدافع اسلام ناب است.[۱]
در ۲۹ مهر ۱۳۶۷ محمدعلی انصاری، از اعضای دفتر امامخمینی، در نامهای به امامخمینی، با سپاس از توفیق خدمتی که یافته است، از ظهور و افول جریانهای فکری، عقیدتی و سیاسی سخن گفت. او در این نامه تأکید کرد که دو جریان عقیدتی و سیاسیِ وابسته به انقلاب اسلامی، مدافع اسلام و دارای طرفداران زیاد و شخصیتهای معتبر، به شکل جدی وارد رقابت در اندیشه و نظر در میدانهای سیاسی و اجتماعی شدهاند؛ در حالی که شخصیتهای برجستهای در هر دو جناح هستند و ارتباط طولانی با امامخمینی دارند. از نظر وی رقابت فزاینده میان این دو گروه، موجب نگرانی است. لذا از امامخمینی کسب تکلیف کرد و خواستار نظر ایشان در این باره شد.[۲]
امامخمینی در پاسخ به نامه انصاری، نامهای مفصل نوشت که به منشور برادری مشهور شد. ایشان در این نامه اذعان کرد هر دو جناح فرزندان و شاگردان ایشان هستند و به اسلام، قرآن و انقلاب وفادارند[۳]
محتوای نامه امامخمینی
پاسخ امامخمینی به نامۀ انصاری و ماجرای اسلام آمریکایی، در تاریخ ۱۰آبان۱۳۶۷ منتشر شد.[۴]
ایشان طبیعت انقلاب و نظام را به گونهای دانست که باید نظرهای اجتهادی و فقهی اگرچه مخالف، به صورت آزادانه مطرح شوند و کسی نباید جلوی آن را بگیرد. امامخمینی همچنین ضمن تأکید بر مشترک بودن اهداف دو جناح سیاسی فعال در جمهوری اسلامی، یادآور شد که موضعگیریهای آنان به صورتی باشد که حافظ اصول و خشم و کینه انقلابی علیه امریکا و سرمایهداری غرب از یکسو و شوروی و کمونیسم شرق از سوی دیگر باشد. ایشان ضمن اشاره به نقش انتقاد سازنده در رشد و هدایت دو جریان، تأکید کرد هیچکس نباید خود را مطلق و مبرا از انتقاد بداند و البته انتقاد هم نباید در جهت تخریب طرف مقابل باشد. ایشان در پایان با بیان اهمیت برادری، تفکر و وحدت در مرحله سازندگی کشور، ایستادگی قاطعانه در برابر توطئههای دشمن مشترک را خواستار شد.[۵]
منشور برادری و فقه حکومتی
نامه امامخمینی که به منشور برادری شهرت یافت، از نامههای مهم ایشان در باب فقه حکومتی بود.ایشان در این نامه، با اشاره به اختلاف نظرِ بسیار در کتابهای علمای بزرگ، این اختلافات را نه نگرانکننده و نه به معنای تخلف از حق دانست، بلکه آن را دلیلی بر باز بودن باب اجتهاد در حکومت اسلامی تفسیر کرد و با تأیید شکلگیری دو جناح بر پایه اصول مورد وفاق، وجود دیدگاههای مختلف، هر چند مخالف را در حکومت اسلامی، مادامی که زیربنایی نباشد، موجب آسیب به نظام و تهدیدی برای انقلاب ندانست و بر وحدت رویه و عمل تأکید کرد. امامخمینی در این نامه ۲۲ موضوع را برای بررسی فقهی پیشنهاد کرد که از مسائل کنونی مردم و حکومت اسلامی است. این موارد عبارتاند از:
۱. مالكيت و محدوده آن، ۲. زمين و تقسيمبندى آن، ۳. انفال و ثروتهاى عمومى، ۴. مسائل پيچيده پول و ارز و بانكدارى، ۵. ماليات، ۶. تجارت داخلى و خارجى، ۷. مزارعه و مضاربه و اجاره و رهن، ۸. حدود و ديات، ۹. قوانين مدنى، ۱۰. مسائل فرهنگى و برخورد با هنر به معناى اعم؛ چون عكاسى، نقاشى، مجسمهسازى، موسيقى، تئاتر، سينما، خوشنويسى و غيره، ۱۱. حفظ محيط زيست و سالمسازى طبيعت و جلوگيرى از قطع درختها حتى در منازل و املاك اشخاص، ۱۲. مسائل اطعمه و اشربه، ۱۳. جلوگيرى از مواليد در صورت ضرورت يا تعيين فواصل در مواليد، ۱۴. حل معضلات طبى همچون پيوند اعضاى بدن انسان و غير به انسانهاى ديگر، ۱۵. مسئله معادن زيرزمينى و روزمينى و ملى، ۱۶. تغيير موضوعات حرام و حلال و توسيع و تضييق بعضى از احكام در ازمنه و امكنه مختلف، ۱۷. مسائل حقوقى و حقوق بينالمللى و تطبيق آن با احكام اسلام، ۱۸. نقش سازنده زن در جامعه اسلامى و نقش تخريبى آن در جوامع فاسد و غير اسلامى، ۱۹. حدود آزادى فردى و اجتماعى، ۲۰. برخورد با كفر و شرك و التقاط و بلوك تابع كفر و شرك، ۲۱. چگونگى انجام فرايض در سِير هوايى و فضايى و حركت بر خلاف جهت حركت زمين يا موافق آن با سرعتى بيش از سرعت آن يا در صعود مستقيم و خنثى كردن جاذبه زمين، ۲۲. ترسيم و تعيين حاكميت ولايت فقيه در حكومت و جامعه.[۶] امامخمینی مورد بیستودوم (ترسيم و تعيين حاكميت ولايت فقيه در حكومت و جامعه) را از همه موارد پیشین مهمتر شمرده است.[۷]
واکنشها به نامه امامخمینی
مجمع روحانیون مبارز در هجدهم آبان ۱۳۶۷ برای تحقق منشور برادری، اعلام آمادگی کرد. در سالهای بعد نیز روزنامه جمهوری اسلامی به مناسبت سالگرد صدور پیام منشور برادری، ویژهنامهای با این عنوان منتشر کرد.[۸] اما منشور برادری و پیام مهم آن چنانکه باید مورد توجه و عمل جناحهای مختلف سیاسی قرار نگرفت و همچنان جامعه مبتلا به چالشهای ناشی از برخوردهای دوگانه است.[۹]
پانویس
- ↑ مهدوی کنی، خاطرات، ص۳۳۱
- ↑ انصاری، منشور برادری، ص۲ ـ ۴
- ↑ امامخمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۷۶–۱۸۰
- ↑ قزلایاق، ائتلافهای سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، ص۱۹۲
- ↑ امامخمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۷۶-۱۸۰
- ↑ امامخمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۷۶-۱۸۰؛ «منشور برادری»، یکی از نامههای مهم امام در باب فقه حکومتی، شبکه اجتهاد
- ↑ امامخمینی، صحیفه امام، ج۲۱، ص۱۷۷
- ↑ جمهوری اسلامی، ویژهنامه منشور برادری
- ↑ چرا منشور برادری امام خمینی اجرائی نشد، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۹.
- انصاری، محمدعلی، منشور برادری حضرت امام با انضمام چهل حدیث، تهران، دانشکده علامه طباطبایی، بیتا.
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ویژهنامه منشور برادری، آبان ۱۳۹۰.
- چرا منشور برادری امام خمینی اجرائی نشد، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۲۸اردیبهشت۱۴۰۴.
- قزلایاق، ایمان حسین، ائتلافهای سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۱.
- منشور برادری، یکی از نامههای مهم امام در باب فقه حکومتی، پایگاه اینترنتی شبکه اجتهاد، تاریخ بازدید: ۲۸اردیبهشت۱۴۰۴.
- مهدوی کنی، محمدرضا، خاطرات آیتالله مهدوی کنی، تدوین غلامرضا خواجه سروی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۷.