confirmed، templateeditor
۶۲۹
ویرایش
سیدحسین بروجردی: تفاوت میان نسخه‌ها
ابرابزار
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات شخصیت سیاسی مذهبی | عنوان =سیدحسین طباطبایی بروجردی | تصویر =سیدحسین بروجردی.jpg | اندازه تصویر = | توضیح تصویر = |سرشناسی = |نام کامل =سیدمحمدرضا احمدی |لقب = |نسب = |زادروز =سال ۱۲۵۴ شمسی |شهر تولد =بروجرد |کشور تولد =ایران |تاریخ درگ...» ایجاد کرد) |
(ابرابزار) |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
|پس از = | |پس از = | ||
|پیش از = | |پیش از = | ||
|اساتید =[[ابوالمعالی کلباسی]]، [[سیدمحمدباقر درچه‌ای]]، [[سیدمحمدتقی مدرس]]، [[آخوند کاشی]]، [[ | |اساتید =[[ابوالمعالی کلباسی]]، [[سیدمحمدباقر درچه‌ای]]، [[سیدمحمدتقی مدرس]]، [[آخوند کاشی]]، [[جهانگیرخان قشقایی]]، [[ابوالقاسم دهکردی]]، [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]]، [[فتح‌الله شریعت اصفهانی]]، [[آخوند خراسانی]] | ||
|شاگردان = | |شاگردان = | ||
|تالیفات =تجرید اسانید الکافی، تجرید اسانید التهذیب، تجرید اسانید الفقیه، حاشیه بر کتاب‌هایی مانند | |تالیفات =تجرید اسانید الکافی، تجرید اسانید التهذیب، تجرید اسانید الفقیه، حاشیه بر کتاب‌هایی مانند عروة الوثقی، کفایة الاصول، [[مجمع المسائل]]، [[فرائد الاصول]]، [[القول الصراح فی نقد الصحاح]]، تعلیقات بر [[رجال نجاشی]] و [[منهج المقال]] و [[وسائل الشیعه]] | ||
|وبگاه رسمی = | |وبگاه رسمی = | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}}'''سیدحسین بروجردی'''، مرجع تقلید، زعیم [[شیعه]] و رئیس [[حوزه علمیه قم]]. | }}'''سیدحسین بروجردی'''، مرجع تقلید، زعیم [[شیعه]] و رئیس [[حوزه علمیه قم]]. | ||
==ولادت و نسب== | == ولادت و نسب == | ||
سیدحسین طباطبایی بروجردی؛ با نام شناسنامه‌ای سیدمحمدرضا احمدی در سال ۱۲۵۴ شمسی در [[بروجرد]] به دنیا آمد.<ref>دوانی، زندگانی زعیم، ۹۳؛ علوی طباطبایی، خاطرات زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی، ۲۰.</ref> پدر او [[سیدعلی طباطبایی]] از سادات حسنی و عالمی سرشناس بود که با زراعت روزگار می‌گذراند. مادر وی آغابیگم نام داشت.<ref>علوی بروجردی، خاندان و نسب، ۳۸۶؛ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۹.</ref> | |||
== تحصیلات == | |||
وی در هفت‌سالگی به مکتب رفت، سپس وارد مدرسه علمیه نوربخش بروجرد شد<ref>علوی طباطبایی، خاطرات زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی، ۲۱.</ref> و پس از گذراندن دوره مقدمات در سال ۱۲۷۲ به [[حوزه اصفهان]] رفت و [[فقه]] و [[اصول]] را نزد [[ابوالمعالی کلباسی]]، [[سیدمحمدباقر درچه‌ای]] و [[سیدمحمدتقی مدرس]] فرا گرفت.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۱۰.</ref> او بعدها از این استادان [[اجازه اجتهاد]] دریافت کرد.<ref>علوی بروجردی، آیت‌الله بروجردی، ۳۲۳.</ref> در علوم عقلی نیز به درس محمد کاشانی معروف به [[آخوند کاشی]]، [[جهانگیرخان قشقایی]] و [[ابوالقاسم دهکردی]] رفت و هم‌زمان به تدریس دروس سطح پرداخت.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۱۰؛ دوانی، زندگانی زعیم، ۹۹؛ شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۱۰.</ref> | |||
در ۲۷سالگی به [[نجف]] رفت و از درس [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]] و [[فتح‌الله شریعت اصفهانی]] بهره برد<ref>سبحانی، چشم و چراغ، ۱۸۷.</ref> اما وی بیشترین بهره علمی را از [[آخوند خراسانی]] برد و در این مدت، تعلیقات بر [[کفایة الاصول]] خراسانی را نوشت.<ref>سبحانی، تاریخ فقه، ۳۸۳؛ علوی بروجردی، آیت‌الله بروجردی، ۳۲۰.</ref> خراسانی در نامه‌ای وی را به اوصاف بلندی ستوده‌است.<ref>مختاری، سه مکتوب از آخوند خراسانی دربارهٔ آیت‌الله بروجردی، ۴۸۸–۴۸۹.</ref> | |||
== مرجعیت == | |||
بروجردی در سال ۱۲۸۹ به خواست پدر خود به بروجرد بازگشت و مورد استقبال گرم علما و مردم قرار گرفت و پس از شش ماه پدر او درگذشت و مرجع دینی مردم شد.<ref>دوانی، زندگانی، زعیم، ۱۰۱؛ علوی طباطبایی، خاطرات زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی، ۳۳.</ref> | |||
بروجردی در سال ۱۳۰۶ عازم سفر [[حج]] شد و در بازگشت به نجف رفت و با علمای این شهر دیدار کرد.<ref>علوی بروجردی، آیت‌الله بروجردی، ۳۴۹ و ۳۵۲.</ref> در مدت اقامت وی در نجف مهاجرتِ [[آقانورالله اصفهانی]] و دیگر علما از [[اصفهان]] به [[قم]] در اعتراض به طرح «سربازی اجباری» [[رضاخان پهلوی]] صورت گرفت.<ref>منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام نایینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، ۱۲۹۲–۱۳۳۹ش، ۴۰۶–۴۰۸.</ref> با وقوع این حادثه [[میرزا محمدحسین نایینی]]، [[سیدابوالحسن اصفهانی]] و بروجردی، پس از جلساتی، تصمیم گرفتند بروجردی به همراه [[احمد شاهرودی]]، به عنوان نمایندگان علمای نجف، با رضاشاه پهلوی دیدار کند؛ این مذاکرات از طریق سفارت [[ایران]] در [[عراق]] به رضاشاه گزارش شد و وی را هنگام ورود به ایران در مرز قصر شیرین دستگیر و به [[تهران]] منتقل کردند. در همین اوقات، رضاشاه که در مراسم ختم یکی از افسران ارتش به نام سرهنگ طهماسبی در بروجرد شرکت کرده بود، به جایگاه بروجردی نزد مردم آگاهی یافت و دستور آزادی وی را صادرکرد. بروجردی مدتی در تهران ساکن شد و دیدارهایی میان او و رضاشاه صورت گرفت؛ بنابر نقلِ وی این دیدارها بر رضاشاه تأثیرگذار بوده‌است.<ref>سلطانی طباطبایی، چشم و چراغ، ۳۶–۳۹؛ علوی بروجردی، آیت‌الله بروجردی، ۳۵۲ و ۳۵۴–۳۵۵.</ref>{{سخ}} | |||
بروجردی پس از آن به [[مشهد]] رفت و پس از هشت ماه اقامت عازم بروجرد شد؛ اما در مسیر خود به تقاضای [[عبدالکریم حائری یزدی]]{{ببینید|متن=ببینید| عبدالکریم حائری یزدی}} به مدت پنج ماه، در قم به تدریس پرداخت.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۱۲–۱۱؛ منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام نایینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، ۱۲۹۲–۱۳۳۹ش، ۴۰۹.</ref> پس از رحلت حائری (۱۳۵۵ق/ ۱۳۱۵ش)، حاشیه خود بر [[عروة الوثقی]] را در دسترس مقلدان قرار داد.<ref>علوی بروجردی، آیت‌الله بروجردی، ۳۵۸–۳۵۹.</ref> | |||
در | او مدت ۳۳ سال در بروجرد به تدریس و خدمت به مردم مشغول بود و فضلای بنام حوزه مانند [[حسینعلی منتظری]] و [[مرتضی مطهری]] در اوقاتی به بروجرد رفته و از وی بهره برده‌اند<ref>آیت‌الله بروجردی، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref> و در این مدت گروهی از وی تقلید کردند.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۱۱؛ علوی بروجردی، آیت‌الله بروجردی، ۳۲۳ و ۳۲۵.</ref> وی در اواخر سال ۱۳۲۳ برای درمان بیماری خود به تهران رفت و پس از معالجه به دعوت علمای تراز اول [[حوزه علمیه قم]] ازجمله [[سیدصدرالدین صدر]] و تلاش پیگیر امام‌خمینی به قم رفت و محور حوزه گردید و با درگذشت [[سیدابوالحسن اصفهانی]] و [[سیدحسین طباطبایی قمی]]<ref>آیت‌الله بروجردی، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref> مرجعیتِ عام و بلامنازع پیدا کرد.<ref>واعظ‌زاده، زندگی آیت‌الله بروجردی، ۵۳؛ منظورالاجداد، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام نایینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، ۱۲۹۲–۱۳۳۹ش، ۴۱۰–۴۱۱.</ref>{{سخ}} | ||
بروجردی که در فقه و اصول، [[تفسیر]]، [[علم رجال|رجال]]، تاریخ و [[فلسفه]] صاحب‌نظر بود<ref>صافی گلپایگانی، مصاحبه، ۱۱۸.</ref> علاوه بر نصوص، مراجعه به اقوال قدما (اصول متلقاة) را نیز در استنباط فقهی باب کرد<ref>فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۳۱ و ۱۵۱.</ref> و بدین طریق در [[اجتهاد]] تحولی پدیدآورد. وی برای [[تبلیغ اسلام]] مرکز اسلامی هامبورگ [[آلمان]] را تأسیس کرد<ref>سبحانی، چشم و چراغ، ۱۸۸؛ دوانی، ۲۳۹.</ref> و مدارس علمیه، مساجد و حسینیه‌های متعددی را بازسازی یا بنا کرد که [[مسجد اعظم قم]] و کتابخانه آن از مهم‌ترین آن بناها می‌باشد.<ref>سبحانی، چشم و چراغ، ۱۸۹.</ref> وی علاوه بر اعزام مبلغان به سراسر نقاط کشور، نمایندگان بارزی به کشورهای آلمان، [[انگلستان]]، [[آمریکا]]، [[پاکستان]] و [[لبنان]] برای تبلیغ فرستاد.<ref>آیت‌الله بروجردی، پایگاه اطلاع‌رسانی.</ref>{{سخ}} | |||
بروجردی منادی وحدت [[شیعه]] و [[اهل سنت]] بود<ref>مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ۲۰/۱۵۴–۱۵۵.</ref> و افزون بر فقه شیعه، احاطه وسیعی بر فقه اهل‌سنت داشت. وی به موضوع تقریب شیعه و سنی به عنوان یک ابزار نگاه نمی‌کرد؛ بلکه برای تقریب مبانی نظری داشت<ref>علوی بروجردی، حریم امام، ۱۳.</ref> از این‌رو از طریق [[محمدتقی قمی]] (مؤسس و دبیرکل دارالتقریب مصر) با رؤسای [[الأزهر]] [[مصر]] ارتباط داشت. این رابطه منجر به فتوای معروف [[محمود شلتوت]]، رئیس وقت الأزهر شد که عمل به فقه شیعه جعفری را جایز دانست.<ref>فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۵۹؛ احمدی، مصاحبه، ۸۸.</ref> تعابیری که از علمای اهل‌سنت دربارهٔ بروجردی نقل شده، حاکی از عمق نفوذ و شخصیت والای او نزد آنان است.<ref>کریمی جهرمی، نگرشی بر زندگانی آیت‌الله‌العظمی بروجردی، ۱۳–۱۵.</ref> | |||
== | == اقدامات سیاسی == | ||
بروجردی در ورود به مسایل سیاسی محتاط بود؛ با این حال، مخالفت با تشکیل مجلس مؤسسان و تغییر قانون اساسی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶.</ref> مسکوت‌ماندن «[[لایحه اصلاحات ارضی]]» پس از ارسال نامه وی مبنی بر خلاف شرع‌دانستن آن<ref>سلطانی طباطبایی، چشم و چراغ، ۵۶–۵۷؛ فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۶۱.</ref> ایستادگی در برابر تغییر خط از فارسی به لاتین<ref>فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۶۱.</ref> اعتراض به اشغال [[فلسطین]] و مبارزه با [[بهائیت]]<ref>واعظ‌زاده، چشم و چراغ، ۲۵۰ و ۲۴۳.</ref> از اقدامات سیاسی اوست. | |||
بروجردی در | == روابط امام‌خمینی و بروجردی == | ||
امام‌خمینی در تثبیت زعامت و مرجعیت بروجردی نقشِ مهمی داشت<ref>فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۴۵؛ تمری، شکوه شیعه، سیری در زندگانی و فعالیت‌های آیت‌الله‌العظمی بروجردی، ۴۸ و ۷۸.</ref> و دراین‌باره نامه‌های متعددی به علمای سراسر کشور نوشت.<ref>خمینی، امام، حوزه و سیاست، ۱/۱۵–۱۶.</ref> ایشان در سال ۱۳۲۸ طی نامه‌ای به [[محمدتقی فلسفی]] بر تقویت مرجعیت بروجردی تأکید ورزید و آن را امری مهم و حیاتی در راستای رضای الهی و صلاح حال جامعه معرفی کرد. ایشان در این نامه قوام رشته تعلیمات دینی را به حوزه‌های علمیه نجف و قم و اصفهان و مشهد و بعضی بلاد دیگر دانسته که اداره و سرپرستی آنها در اختیار بروجردی است. ایشان همچنین از خطر انحلال حوزه‌ها اظهار نگرانی کرده و دلایلی مانند بی‌اثر بودن وکلای بروجردی در بلاد، جلوگیری بسیاری از علمای بلاد از رسیدن وجوه به ایشان، تبلیغات سوء بعضی مغرضین در تهران و بعضی شهرهای دیگر علیه بروجردی و کمی دلسوزان وی را برشمرده و مشی کریمانه وی مبنی بر عدم مراجعه به تجار و بازرگانان و شرح احتیاج حوزه‌های علمیه را یادآوری کرده‌است. ایشان در این نامه، افزون بر درخواست ترویج برای پشتیبانی از حوزه و شخص بروجردی، تشکیل یک مجمع خصوصی را پیشنهاد کرده‌است تا با کمک‌جستن از تجار خیرخواه بتوانند بدهی‌های ایشان را پرداخت کنند و به‌طور اساسی متعهد شوند هر ماه ایشان را مساعدت کنند. امام‌خمینی در پایان اعلامِ خطر کرده و تسامح در پشتیبانی هماهنگ از بروجردی را باعث وقوع مسایل تأسف‌برانگیز دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۴–۲۵؛ فلسفی، خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفی، ۱۸۳–۱۸۵.</ref> با آغاز تدریس بروجردی در قم، امام‌خمینی -با وجود داشتن سطح بالای علمی- همراه شاگردان خود جهت تقویت ایشان در درس او شرکت کرد. ایشان خود خاطرنشان کرده که از این درس بهره نیز برده‌است<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۹/۴۲۷.</ref> چنان‌که تقریراتی از درس ایشان را نوشته و به نام [[لمحات الاصول]] منتشر شده‌است. {{ببینید|متن=ببینید| لمحات الاصول}} همچنین امام‌خمینی طی‌کردن دقیق دروس مقدمات و سطح با داشتن استعداد خوب و دو تا سه ماه شرکت در درس بروجردی را سبب اجتهاد می‌دانست؛ طوری که شخص می‌تواند همان روش را در دیگر ابواب فقه به کار گیرد.<ref>صافی گلپایگانی، مصاحبه، ۱۳۲.</ref>{{سخ}} | |||
از سوی دیگر، امام‌خمینی که حضور بروجردی را مایه حفظ حوزه و روحانیت می‌دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۰۷–۲۰۸.</ref> افزون بر همکاری جدی با بروجردی در اداره حوزه و حضور در هیئت اصلاح آن از سوی وی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷.</ref> با برگزاری جلساتی با بزرگان حوزه و بررسی مسایل کشور به بروجردی مشاوره می‌داده‌است. نامه ایشان و گروهی از بزرگان حوزه به بروجردی در پی شایعه موافقت وی با نظر [[محمدرضا پهلوی]] مبنی بر تشکیل مجلس مؤسسان<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۶؛ حسین‌بخش، آیت‌الله بروجردی، ۴۲.</ref> و نیز انتقال درخواست حوزه از طریق بروجردی به رژیم پهلوی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۸۳.</ref> نشان از تعاملات و مشاوره‌های سیاسی امام‌خمینی و بروجردی است.{{سخ}} | |||
با این همه روابط امام‌خمینی و بروجردی فراز و نشیب داشته و در برهه‌ای رو به سردی گذاشته‌است. برخی آغاز این فترت را بست‌نشستن طرفداران [[سیدابوالقاسم کاشانی]] در خانه بروجردی و دستور او به اخراج آنان می‌دانند<ref>حائری، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، ۸۹.</ref> البته بروجردی به کاشانی خدمت‌های مهمی کرده‌است که جلوگیری از محاکمه و اعدام وی و کمک‌های مادی در اواخر عمر او ازجمله آنهاست<ref>فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۶۱–۱۶۲.</ref> همچنین بروجردی دیدگاه [[فداییان اسلام]] را عملی نمی‌دانست و از آنان حمایت نمی‌کرد.<ref>واعظ‌زاده، چشم و چراغ، ۲۳۹–۲۴۰.</ref> با تندروی‌های آنان مخالف بود و حرکات آنان را مخلّ حوزه می‌دانست<ref>علوی بروجردی، حریم امام، ۱۲.</ref> گرچه گفته شده پنهانی از آنان حمایت مالی می‌کرد<ref>بدلا، مصاحبه، ۱۰۴–۱۰۵.</ref> امام‌خمینی گرچه موافق مبارزه مسلحانه نبود. {{ببینید|متن=ببینید| مبارزه مسلحانه}} و از این نظر با روش فداییان اسلام موافق نبود، ولی به آنان نظر خوش‌بینانه داشت؛ اما به دلیل رعایت ادب در برابر بروجردی علنی از آنان حمایت نمی‌کرد<ref>بدلا، مصاحبه، ۲۴۲.</ref> و حادثه اعدام فداییان اسلام موجب تألم روحی امام‌خمینی گردید.<ref>خمینی، امام، حوزه و سیاست، ۱۷.</ref>{{سخ}} | |||
از سوی دیگر، با تثبیت مرجعیت بروجردی، امام‌خمینی حضور خود در بیت ایشان را ضروری نمی‌دانست<ref>سلطانی طباطبایی، چشم و چراغ، ۵۰؛ بدلا، مصاحبه، ۱۰۸.</ref> و به برخی اطرافیان بروجردی انتقاد داشت و در مسایل سیاسی انتظار بیشتری از ایشان داشت<ref>خمینی، امام، حوزه و سیاست، ۱۷؛ عراقی، مصاحبه، ۱۷۵.</ref> البته به رغم احترامی که بروجردی برای امام‌خمینی قائل بود و حتی حاضر به پذیرش همکاری فردی که بالا دست ایشان نشسته بود در بیت، نشد، اما بدگویی برخی افراد از امام‌خمینی نزد بروجردی در کم‌رنگ‌شدن رابطه آنان تأثیر داشت<ref>فاضل لنکرانی، مصاحبه، ۱۶۴–۱۶۵؛ سلطانی طباطبایی، یاد، ۳۳.</ref> با این حال، رابطه احترام‌آمیز آن دو در ادوار مختلف زندگی آنان وجود داشته و امام‌خمینی همواره از بروجردی به شخصیتی باتقوا و قابل احترام یاد کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۸۳.</ref>{{سخ}} | |||
بروجردی نیز برای امام‌خمینی احترام ویژه‌ای می‌کرد و هنگام ورود ایشان تمام‌قد می‌ایستاد و ایشان را کنار خود جای می‌داد<ref>دوانی، نقد عمر، ۱/۲۳۶.</ref> وی با آگاهی از درایت سیاسی امام‌خمینی مأموریت‌های مهمی به ایشان محوّل کرده‌است: نظم‌بخشیدن به حوزه علمیه قم از طریق تعیین ایشان و گروهی از فضلای حوزه با عنوان «هیئت مصلحین»<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۷.</ref> که به دلیل سوء تفاهم پیش‌آمده ناتمام ماند<ref>سلطانی طباطبایی، چشم و چراغ، ۵۰؛ تمری، شکوه شیعه، سیری در زندگانی و فعالیت‌های آیت‌الله‌العظمی بروجردی، ۸۲–۸۴.</ref> و فرستادن امام‌خمینی به نمایندگی از خود به نزد محمدرضا پهلوی و معرفی ایشان برای مذاکره با نمایندگان دولت<ref>سلطانی طباطبایی، چشم و چراغ، ۴۹.</ref> همچنین در پی اهانت عوامل [[حزب توده]] به [[اسلام]] و مرجعیت در ۱۳۳۱<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۳۱–۳۵.</ref> که شهر قم ملتهب و در نتیجه یک نفر کشته شد و چندین نفر زخمی شدند، بروجردی خبرنگار مجله ترقی را برای اظهار نظر دربارهٔ این مسئله، به امام‌خمینی، نماینده رسمی خود، ارجاع داد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۳۱.</ref> | |||
== درگذشت == | |||
بروجردی در دهم فروردین۱۳۴۰ش/ ۱۲ [[شوال]] ۱۳۸۰ق در ۸۶سالگی درگذشت<ref>علوی طباطبایی، خاطرات زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی، ۱۴۹.</ref> و پس از تشییع جنازه‌ای باشکوه و بی‌سابقه در جوار [[حرم فاطمه معصومه]] (س)، در ورودی مسجد اعظم قم که خود بنیانگذار آن بوده‌است، دفن گردید و امام‌خمینی گرچه از کارهایی که نشانه دعوت به مرجعیت خود بود پرهیز می‌کرد. {{ببینید|متن=ببینید| مرجعیت امام‌خمینی}} اما در نهایت برای بزرگداشت مقام بروجردی برای وی مجلس بزرگداشت و ختم برپا کرد.<ref>منتظری، خاطرات آیت‌الله منتظری، ۱۸۹.</ref> | |||
محمدرضا پهلوی که بروجردی را مانع اصلاحات مورد نظر خود می‌دانست، درگذشت وی را فرصتی برای اقدامات ضد دینی خود تلقی کرد<ref>سبحانی، چشم و چراغ، ۱۸۹–۱۹۰.</ref> و با فرستادن پیام تسلیت به [[سیدمحسن حکیم]] در نجف قصد از میان‌بردن نظام مرجعیت در ایران را داشت. امام‌خمینی پس از ارزیابی این توطئه بر تداوم قدرت مرجعیت در ایران تأکید کرد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۸۷.</ref> و با یادآوری واکنش مردم به رحلت بروجردی<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۱۲۱.</ref> به افشاگری نقشه دشمن علیه بروجردی و حوزه علمیه در زمان حیات او پرداخت<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱/۲۰۷ و ۲۷۴.</ref> چنان‌که چند روز پس از رحلت بروجردی در ۱۴ فروردین در پاسخ به پرسش خبرنگار کیهان اشاره کرد که حوزه اینک مشغول مراسم عزاداری برای ایشان است و پس از آن مدرسان کار خود را آغاز خواهند کرد و حوزه علمیه قم را خداوند حفظ خواهد کرد و همان گونه که پیش از بروجردی به دست دیگران حفظ شد، پس از وی نیز حفظ خواهد شد.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۲۱/۴۷۸.</ref> ایشان در سال ۱۳۵۴ به برادر و نماینده شرعی خود [[سیدمرتضی پسندیده]] توصیه کرد به همسر بروجردی کمک مالی کند.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۱۲۱.</ref> | |||
بروجردی | == آثار == | ||
از بروجردی آثار علمی بسیاری بر جای مانده‌است؛ از جمله تجرید اسانید الکافی، تجرید اسانید التهذیب، تجرید اسانید الفقیه، همچنین حاشیه بر کتاب‌هایی مانند عروة الوثقی، کفایة الاصول، [[مجمع المسائل]]، [[فرائد الاصول]]، [[القول الصراح فی نقد الصحاح]]، همچنین تعلیقات بر [[رجال نجاشی]] و [[منهج المقال]] و [[وسائل الشیعه]]<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۱۹–۲۰.</ref> رساله توضیح المسائل به شکل امروزی، از زمان زعامت ایشان، مدون و به چاپ رسیده‌است؛ همچنین تدوین کتاب جامع [[احادیث الشیعه]]، بیش از سی جلد، با نظارت وی آغاز شد که نخستین جلد آن در زمان حیات وی به چاپ رسید.<ref>استادی، آثار و تألیفات، ۲۹۹–۳۰۲؛ استادی، چهل مقاله، ۲۸۶–۲۸۹؛ عظیمی، تاریخ فقه و فقها، ۳۹۸–۳۹۹؛ علوی بروجردی، آیت‌الله بروجردی، ۳۳۴.</ref>{{سخ}} | |||
همچنین با حمایت بروجردی، کتاب‌های [[الخلاف]] [[شیخ طوسی]]، [[جعفریات]] و [[قرب الاسناد]] [[حمیری]] و [[جامع الرواة]] [[مولی‌محمد اردبیلی]] در [[علم رجال]]، تصحیح و منتشر شد.<ref>شریف رازی، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، ۲/۱۹.</ref> تقریرات چندی نیز از درس‌های فقه و اصول وی بر جای مانده‌است: لمحات الاصول تقریر درس اصول وی از سوی امام‌خمینی؛ [[الوصول الی نهایة الاصول]]، [[البدر الزاهر فی صلاة الجمعة و المسافر]] تقریراتِ درس وی از سوی حسینعلی منتظری، [[نهایة التقریب]] از سوی [[محمد فاضل لنکرانی]]؛ [[زبدة المقال]] از سوی [[سیدعباس ابوترابی]]؛ تقریرات برخی از موضوعات فقهی نظیر صلاة و وصیت از سوی [[علی صافی گلپایگانی]]. برخی، آثار بروجردی را تا ۵۸ عنوان برشمرده‌اند.<ref>استادی، آثار و تألیفات، ۲۸۶–۳۱۱؛ طباطبایی بروجردی، دربارهٔ آیت‌الله بروجردی، ۳۱۲–۳۱۳.</ref> | |||
== | == پانویس == | ||
{{پانویس|۲}} | |||
== منابع == | |||
==منابع== | |||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آیت‌الله بروجردی، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۳۹۶/۱۰/۱۲ش. | * آیت‌الله بروجردی، پایگاه اطلاع‌رسانی، ۱۳۹۶/۱۰/۱۲ش. | ||
* احمدی، جعفر، مصاحبه، چاپ‌شده در | * احمدی، جعفر، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* استادی، رضا، آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در | * استادی، رضا، آثار و تألیفات آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* استادی، رضا، چهل مقاله، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. | * استادی، رضا، چهل مقاله، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. | ||
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | * امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش. | ||
* بدلا، سیدحسین، مصاحبه، چاپ‌شده در | * بدلا، سیدحسین، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* تمری، محمدرضا، شکوه شیعه، سیری در زندگانی و فعالیت‌های آیت‌الله‌العظمی بروجردی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. | * تمری، محمدرضا، شکوه شیعه، سیری در زندگانی و فعالیت‌های آیت‌الله‌العظمی بروجردی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. | ||
* حائری یزدی، مهدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران، کتاب نادر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | * حائری یزدی، مهدی، خاطرات دکتر مهدی حائری یزدی، به کوشش حبیب لاجوردی، تهران، کتاب نادر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش. | ||
* حسین‌بخش رحیمی، فاطمه، آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در | * حسین‌بخش رحیمی، فاطمه، آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در پیش‍وایان تقریب: آیت‌الله العظمی بروجردی و شیخمحمود شلتوت، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
* خمینی، سیداحمد، امام، حوزه و سیاست، مجله حضور، شماره ۱، ۱۳۷۰ش. | * خمینی، سیداحمد، امام، حوزه و سیاست، مجله حضور، شماره ۱، ۱۳۷۰ش. | ||
* دوانی، علی، زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت‌الله بروجردی، تهران، مطهر، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. | * دوانی، علی، زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت‌الله بروجردی، تهران، مطهر، چاپ اول، ۱۳۷۱ش. | ||
* دوانی، علی، نقد عمر، زندگانی و خاطرات علی دوانی، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۷ش. | * دوانی، علی، نقد عمر، زندگانی و خاطرات علی دوانی، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۷ش. | ||
* | * سبحانی، جعفر، تاریخ فقه و فقهای امامیه، ترجمه حسن جلالی، تهران، دانشگاه امام‌صادق (ع)، چاپ اول، ۱۳۸۷ش. | ||
* | * سبحانی، جعفر، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* سلطانی طباطبایی، سیدمحمدباقر، خاطره بسیار مهم از آیت‌الله طباطبایی (سلطانی)، مجله یاد، شماره | * سلطانی طباطبایی، سیدمحمدباقر، خاطره بسیار مهم از آیت‌الله طباطبایی (سلطانی)، مجله یاد، شماره ۳۹–۴۰، ۱۳۷۴ش. | ||
* سلطانی طباطبایی، سیدمحمدباقر، مصاحبه، چاپ‌شده در | * سلطانی طباطبایی، سیدمحمدباقر، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* شریف رازی، محمد، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۳۳۲ش. | * شریف رازی، محمد، آثار الحجة و دائرةالمعارف حوزه علمیه قم، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۳۳۲ش. | ||
* صافی گلپایگانی، علی، مصاحبه، چاپ‌شده در | * صافی گلپایگانی، علی، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* صافی گلپایگانی، لطف‌الله، مصاحبه، چاپ‌شده در | * صافی گلپایگانی، لطف‌الله، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* طباطبایی بروجردی، سیدمحمدصادق، | * طباطبایی بروجردی، سیدمحمدصادق، دربارهٔ آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* عراقی، مجتبی، مصاحبه، چاپ‌شده در | * عراقی، مجتبی، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* عظیمی، حبیب‌الله، تاریخ فقه و فقها، تهران، اساطیر، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | * عظیمی، حبیب‌الله، تاریخ فقه و فقها، تهران، اساطیر، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | ||
* علوی بروجردی، سیدمحمدجواد، آیت‌الله بروجردی در بروجرد، چاپ‌شده در | * علوی بروجردی، سیدمحمدجواد، آیت‌الله بروجردی در بروجرد، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* علوی بروجردی، سیدمحمدجواد، خاندان و نسب آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در | * علوی بروجردی، سیدمحمدجواد، خاندان و نسب آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* علوی بروجردی، سیدمحمدجواد، مصاحبه، چاپ‌شده در مجله حریم امام، یادنامه آیت‌الله‌العظمی سیدحسین بروجردی، شماره ۷۹، ۱۳۹۲ش. | * علوی بروجردی، سیدمحمدجواد، مصاحبه، چاپ‌شده در مجله حریم امام، یادنامه آیت‌الله‌العظمی سیدحسین بروجردی، شماره ۷۹، ۱۳۹۲ش. | ||
* علوی طباطبایی، سیدمحمدحسین، خاطرات زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی، تهران، اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۴۱ش. | * علوی طباطبایی، سیدمحمدحسین، خاطرات زندگانی آیت‌الله العظمی بروجردی، تهران، اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۴۱ش. | ||
* فاضل لنکرانی، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در | * فاضل لنکرانی، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* فلسفی، محمدتقی، خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۲ش. | * فلسفی، محمدتقی، خاطرات و مبارزات حجت‌الاسلام فلسفی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ چهارم، ۱۳۸۲ش. | ||
* کریمی جهرمی، علی، نگرشی بر زندگانی آیت‌الله‌العظمی بروجردی، چاپ‌شده در شکوه فقاهت. | * کریمی جهرمی، علی، نگرشی بر زندگانی آیت‌الله‌العظمی بروجردی، چاپ‌شده در شکوه فقاهت. | ||
* یادنامه آیت‌الله حاج‌حسین بروجردی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | * یادنامه آیت‌الله حاج‌حسین بروجردی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* مختاری، رضا، سه مکتوب از آخوند خراسانی | * مختاری، رضا، سه مکتوب از آخوند خراسانی دربارهٔ آیت‌الله بروجردی، چاپ‌شده در مؤسس حوزه، یادنامه آیت‌الله حاج‌شیخ‌عبدالکریم حائری، به کوشش سیدمحمدکاظم شمس و دیگران، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۳ش. | ||
* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | * مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چاپ اول، ۱۳۸۰ش. | ||
* منتظری، حسینعلی، خاطرات آیت‌الله منتظری، قم، بی‌نا، ۱۳۷۹ش. | * منتظری، حسینعلی، خاطرات آیت‌الله منتظری، قم، بی‌نا، ۱۳۷۹ش. | ||
* منظورالاجداد، محمدحسین، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام نایینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، | * منظورالاجداد، محمدحسین، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست: اسناد و گزارش‌هایی از آیات عظام نایینی، اصفهانی، قمی، حائری و بروجردی، ۱۲۹۲–۱۳۳۹ش، تهران، شیرازه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* واعظ‌زاده خراسانی، محمد، زندگی آیت‌الله بروجردی، تهران، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | * واعظ‌زاده خراسانی، محمد، زندگی آیت‌الله بروجردی، تهران، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش. | ||
* واعظ‌زاده خراسانی، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در | * واعظ‌زاده خراسانی، محمد، مصاحبه، چاپ‌شده در چشم و چراغ مرجعیت، به کوشش مجتبی احمدی و دیگران، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.{{پایان}} | ||
==پیوند به بیرون== | |||
حسین صالحی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/614/ سیدحسین بروجردی]»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، | == پیوند به بیرون == | ||
حسین صالحی، «[https://books.khomeini.ir/books/10002/614/ سیدحسین بروجردی]»، دانشنامه امام خمینی، ج۲، ص۶۱۴–۶۲۰. | |||
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | [[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]] | ||