لغو
لغو سخن بیهوده و باطل و یا هر عملی که فایده و ارزشی نداشته باشد و سبب میشود انسان غافل و مغرور استعداد خود را شکوفا نکند و به کمال انسانی نرسد.
اهمیت و جایگاه لغو
لغو در اصطلاح دینی و اخلاقی، به هر عمل یا سخنی که فایده و ارزشی نداشته و از روی فکر و تدبیر نباشد، گفته میشود.[۱] مفسران اسلامی با توجه به برخی آیات الهی به بحث لغو و لهو و اعراض از آن پرداخته و عواملی را برای آن بر شمردهاند.[۲] امامخمینی نیز در آثار خویش با استناد به برخی آیات الهی، به بحث از اعراض از لغو، زمینه و عوامل لغو و لعب پرداخته است..[۳]
اعراض از لغو
در نگاه برخی مفسران اسلامی هر چیزی که انسان را از یاد خدا غافل کند لغو و بیهوده است و باید از آن دوری کرد.[۴] امامخمینی نیز با استناد به آیه «وما الحیاة الدنیا الا لعبٌ و لهو و للدار الآخرة خیر للذین یتقون افلا تعقلون»[۵] مفاد این آیه را اعراض از دنیا و لغو و لهو بودن آن میداند.
امامخمینی اهل یقظه را مردمی میداند که خود را از غل و زنجیر طبیعت بیرون کشیده به حیات الهی نایل شدهاند؛ لذا یکی از اوصاف آنها به گفته قرآن «والذین هم عن اللغو معرضون»[۶] در مقابل اهل غفلت همچون کرم ابریشم از تار و پود آمال و آرزو و حرص و طمع و محبت به دنیا و زخاف آن دائماً بر خود میتنند و خود را در این دنیا به هلاکت میرسانند.[۷]
به باور امامخمینی از آنجا که هر فعلیتی غایتی مناسب با خود دارد ازاینرو نباید تصور کرد که کارهای دنیا همهاش بیغایت و لغو و بدون ثمره عقلانی است؛ زیرا هر غایتی از مبدأ غایت نشئت میگیرد؛ ازاینرو تناسب غایات با مبادی غایات معتبر است و چون مبدأ این عالم، ناطق الهی و فوق عالم طبیعت است و دنیا که دار لعب و لهو و زوال است در نظر سالک اهمیت ندارد؛ لذا در این مسیر دوام و فنا و عشق و کمال میخواهد و به همین جهت دنیا دار لعب و لهو است. نه اینکه برای کارهای دنیوی علل و غایتی مترتب نیست، بلکه در هر مرحله از مراحل عالم از عالی تا دانی حتی هیولا و جهاد و سنگ غایتی دارد.[۸]
عوامل و زمینههای لغو
علمای اخلاق و مفسران اسلامی عوامل و زمینههای متعددی برای لغو و لهب بیان کردهاند.[۹] امامخمینی برای لغو زمینهها عواملی را برشمرده است؛ از جمله:
۱- مجالس بد: یکی از عوامل و زمینه لهو و لعب و لغو مجالس بد و همنشینی با انسانهای گناهکار است در حالی که اسلام جدی است و در آن لهو و لغو و لعب وجود ندارد.
۲- غفلت: اگر قلب انسان در وقت عبادت غافل و ساهی باشد عبادت او حقیقت نداشته و شبیه لهو و لعب و بازی و لغو خواهد بود و البته چنین عبادتی به هیچ وجه تأثیری ندارد.[۱۰]
۳- غرور: انسان مغرور در ایامی که لازم است. استعداد خود را شکوفا کند، مشغول لغو و لهو و لعب شده و با تنبلی میگذراند و در نهایت به کمال انسانی نمیرسد.[۱۱]
پانویس
- ↑ سبحانی، سیمای انسان کامل در قرآن، ص۳۴۵-۳۴۱؛ مصطفوی، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم، ج۱۰، ص۲۰۸.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ج۶، ص۳۵۴؛ مصطفوی، تفسیر روشن، ج۱۲، ص۲۹۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۲۶۱-۲۶۵؛ طباطبائی المیزان، ج۲، ص۲۲۳؛ بقلی، تفسیر عرایس البیان فی حقایق القرآن، ج۲، ص۵۴۹-۵۵۱.
- ↑ امامخمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۰۵-۲۰۶؛ آداب الصلاة، ص۳۳؛ شرح چهل حدیث، ص۷۲؛ صحیفه امام، ج۸، ص۳۳۶؛ تقریرات فلسفه ج۳، ص۲۴۸.
- ↑ امین، مخزن العرفان، ج۱، ص۱۹؛ کاشانی، تأویلات کاشانی، ج۱؛ ص۱۹۷؛ بقلی شیرازی، تفسیر عرایس البیان فی حقایق القرآن، ج۲، ص۵۴۹-۵۵۱.
- ↑ انعام: ۶.
- ↑ مومنون: ۳.
- ↑ امامخمینی، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۰۵-۲۰۶.
- ↑ امامخمینی، تقریرات فلسفه، ج۱، ص۳۰۵-۳۰۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۲۶۱-۲۶۵؛ مصطفوی، تفسیر روشن، ج۱۲، ص۲۹۸؛ حسینی همدانی، انوار درخشان، ج۶، ص۳۵۴.
- ↑ امامخمینی، آداب الصلاة، ص۳۳.
- ↑ امامخمینی، شرح جنود عقل و جهل، ص۱۳۳.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۴ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۹ش.
- امین، نصرت بیگم، مخزن العرفان، تهران، نشر نهضت زنان مسلمان، ۱۳۶۱ش.
- بقلی شیرازی، روزبهان، تفسیر عرابیس البیان فی حقایق القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۹ق.
- حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران، نشر لطفی، ۱۳۸۰ش.
- سبحانی، جعفر، سیمای انسان کامل در قرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- طباطبائی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- کاشانی، عبدالرزاق، تأویلات کاشانی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.
- مصطفوی، حسن، التحقیق فی الکلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش.
- مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، ۱۳۸۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
نویسنده: باقر صاحبی