محمدعلی حیدری
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمدعلی حیدری |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۵ش |
| زادگاه | قم، ایران |
| محل دفن | نهاوند، ایران |
| تاریخ شهادت | ۷ تیر ۱۳۶۰ |
| محل شهادت | تهران، ایران |
| خویشاوندان سرشناس | محمدولی حیدری (پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امامخمینی، سیدحسین بروجردی، علامه طباطبایی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم، حوزه علمیه نجف |
| سایر | از اعضای حزب جمهوری اسلامی |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | همراهی با نهضت امامخمینی |
| اجتماعی | مؤسس دارالایتام و کتابخانه عمومی |
محمدعلی حیدری، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امامخمینی.
زادگاه و خاندان
محمدعلی حیدری در سال ۱۳۱۵ش در خانوادهای روحانی و منتسب به عشایر منطقه سلسله و دلفان در غرب کشور در شهر قم متولد شد. اجداد او قربانعلیخان و حاج علیخان، از سران عشایر سلسله و دلفان بودند که سالها با رضاشاه مبارزه میکردند. پدرش نیز شیخ محمدولی حیدری لرستانی از مدرسان حوزه علمیه قم بود که پس از سالها تدریس در حوزه علمیه قم، به نهاوند رفت و بهعنوان «مجتهد بزرگ غرب کشور»[۱] حوزه علمیه نهاوند را بنیان نهاد و به تبلیغ و تدریس در آن شهر میپرداخت.[۲] در دوران تدریس او در قم بود که فرزندش محمدعلی حیدری به دنیا آمد.
تحصیل
محمدعلی حیدری خواندن و نوشتن و قرائت قرآن را نزد پدرش در قم آموخت. دوران ابتدایی را هم در قم گذراند[۳] و آنگاه به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و مقدمات را در حوزه علمیه قم و نزد استادان آن حوزه فراگرفت. سپس دروس سطح را پیش آقایان میرزا علی مشکینی، حسینعلی منتظری و سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی فراگرفت. شرح منظومه را همراه با سیدمصطفی خمینی نزد شیخ محمد فکور یزدی خواند.[۴] و شفای ابنسینا را هم پیش علامه سیدمحمدحسین طباطبایی فراگرفت.[۵] وی همچنین از معدود طلابی بود که در جلسات درس فلسفه علامه طباطبایی که روزهای پنجشنبه و جمعه و بهصورت خصوصی در قم برگزار میشد، شرکت مییافت.[۶]
پس از چند سال تحصیل در قم، راهی نجف اشرف شد و در حوزه علمیه آن شهر پای درس برخی از استادان نشست.[۷] حضور او در نجف اشرف کوتاهمدت بود و اطلاعاتی درباره استادان او در آن حوزه در دست نیست. حیدری پس از بازگشت به کشور، در حوزه علمیه قم نزد آیتالله سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمد محقق داماد[۸] و امامخمینی به فراگیری دروس خارج فقه و اصول پرداخت[۹] و دروس آیات بروجردی و امامخمینی را تقریر نمود. درباره سالهای حضور او در درس خارج فقه و اصول امامخمینی گزارش دقیقی در دست نیست، ولی میتوان احتمال داد که از اواخر دهه ۱۳۳۰ ش تا تبعید امامخمینی به خارج از کشور در آبان ۱۳۴۳ش در درسهای ایشان که در مساجد سلماسی و اعظم قم برگزار میشد شرکت میکرده است. او مدتی هم از درس خارج فقه و اصول آیتالله شیخ محمدعلی اراکی بهرهمند شد.[۱۰] حیدری مورد توجه آیتالله بروجردی بود و به سبب تلاش در فرایند تحصیل مورد تشویق ایشان قرار گرفت و یک دوره کتاب وسایل الشیعه را بهعنوان جایزه از ایشان دریافت کرد.[۱۱]
محمدعلی حیدری در کنار تحصیل دروس حوزوی، تحصیل دروس جدید را هم ادامه داد و موفق به دریافت مدرک دیپلم متوسطه گردید. همزمان در دبیرستان دین و دانش در کلاسهای زبان انگلیسی که با همت سیدمحمد حسینی بهشتی تشکیل میشد حضور یافت.[۱۲]
فعالیتهای سیاسی و اجتماعی قبل از انقلاب
او پس از دستگیری امامخمینی در خرداد ۱۳۴۲، در راهپیمایی اعتراضی مردم قم حضور داشت[۱۳] و در پایان تظاهرات، در حرم حضرت معصومه(س) سخنرانی و ابعاد شخصیت امامخمینی را تبیین کرد و دستگیری ایشان را همانند از میان بردن قرآن و اسلام و شرف دانست.[۱۴] و مردم را به مبارزه علیه حکومت پهلوی فراخواند.[۱۵]
پس از پایان سخنرانی، با لباس مبدل و با همکاری مردم از تعرض مأموران دولتی مصون ماند.[۱۶] او در اسفند ۱۳۴۲ و پس از انتصاب حسنعلی منصور به نخستوزیری، در نامهای به او که رونوشت آن را به امامخمینی و آیتالله سیدحسن قمی نیز ارسال کردند، اقدامات دولت اسدالله علم را در نقض حریم دین و قانون اساسی تقبیح کردند و سپس با اشاره به دستگیری امامخمینی و آیات سیدحسن طباطبایی قمی و سیدمحمود علایی طالقانی، آن را محکوم نمودند و خواستار آزادی آنان و دیگر زندانیان سیاسی و الغای تصویبنامههای ضددینی شدند.[۱۷]
او پس از تبعید امامخمینی به خارج از کشور، مبارزات خود را در قالب مدرسان حوزه علمیه قم ادامه داد و همراه با آنان اعلامیههایی را در محکومیت آن صادر کرد. ازجمله در خرداد ۱۳۴۹ پس از رحلت آیتالله سیدمحسن طباطبایی حکیم، همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم در تلگرافی به امامخمینی «زعیم و مرجع عالیقدر حضرت آیتاللهالعظمی خمینی»، درگذشت آیتالله حکیم را تسلیت گفتند.[۱۸] وی (به احتمال زیاد در همان سال) در جریان دستگیری میرزا علیاکبر مشکینی، با فریادهای اعتراضی، مردم را در جریان یورش مأموران به خانه میرزا علی مشکینی قرار داد و در پی کشاندن مردم به خیابانها بود. پس از آن خانه او محاصره شد و مأموران حکومتی وی را دستگیر و به تهران منتقل کردند. حیدری در تهران و در زندان قزلقلعه تهران مورد شکنجه قرار گرفت و شش ماه در آنجا زندانی بود[۱۹] و آنگاه آزاد شد و به قم بازگشت. او در ۱۶ تیر ۱۳۵۰ش / ۱۳۹۱ق از امامخمینی اجازهنامهای در امور شرعیه دریافت کرد.[۲۰] و علاوه بر آن چنین اجازهنامههای را هم از آیات سیداحمد موسوی خوانساری و سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی دریافت نمود.[۲۱]
محمدعلی حیدری در سال ۱۳۵۲ش پس از درگذشت پدرش و به درخواست مردم نهاوند، راهی آن دیار شد و به تبلیغ دین و اقامه نماز جماعت در آنجا پرداخت. تشکیل دارالایتام در نهاوند، تأسیس صندوق قرضالحسنه قائم(عج)، تأسیس کتابخانه عمومی در آن شهر و ایجاد کتابفروشی در نهاوند و روستاهای اطراف از اقدامات اجتماعی او بود.
او در نهاوند، حسینیه جوانان آن شهر را به صورت پایگاهی برای مبارزات خود علیه حکومت پهلوی درآورد و با تشکیل جلسات تدریس تفسیر قرآن و نهجالبلاغه و دعوت از سخنرانان مذهبی، سعی میکرد جوانان را با اندیشههای امامخمینی آشنا کند و آنان را در مسیر مبارزه با حکومت پهلوی قرار دهد.[۲۲] او همچنین به سخنرانیهای انتقادی در نهاوند میپرداخت و در تبیین اهداف امامخمینی میکوشید. در چنین فضایی بود که گروههایی چون ابوذر و انجمن اسلامی معلمان در آن شهر شکل گرفتند و به گروههایی فعال علیه حکومت پهلوی تبدیل شدند.[۲۳] او در نهاوند از حضور در مراسم و برنامههایی که توسط مقامات محلی برگزار میشد خودداری میکرد. همچنین همراه با جمعی از مدرسان حوزه علمیه قم اعلامیههایی را علیه حکومت پهلوی صادر میکرد و نام او پای اغلب آن اعلامیهها دیده میشود.[۲۴] او در چهلم شهدای نوزده دی ۱۳۵۶ شمسی، مجلس یادبودی برای آنان در نهاوند برگزار کرد که پس از پایان آن مراسم تظاهراتی در آن شهر شکل گرفت. ساواک که او را محور آن تظاهرات میدانست، رأی به تبعید او به شهربابک در استان کرمان داد. در پی آن وی به آن شهر اعزام شد، ولی حکم دو ساله تبعید او به دو ماه تقلیل یافت و پس از گذراندن دوران محکومیت، در میان استقبال مردم، به نهاوند بازگشت.
حیدری در بازگشت به نهاوند بار دیگر رهبری مبارزات مردم علیه حکومت پهلوی را بر عهده گرفت و در برگزاری تظاهرات مردم آن شهر نقش محوری داشت. این فعالیتها بار دیگر ساواک را برآن داشت که او را دستگیر کند. وی پس از مدتی آزاد شد و دوباره به سازماندهی مبارزات ادامه داد. حیدری در بهمن ۱۳۵۷ش به تهران رفت و در تحصن روحانیان مبارز در مسجد دانشگاه تهران در اعتراض به بسته شدن فرودگاهها بر روی پروازهای خارجی (با هدف جلوگیری از بازگشت امامخمینی به کشور) شرکت کرد.
فعالیتهای سیاسی و اجتماعی پس از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کمیتههای انقلاب اسلامی را در نهاوند بنیان نهاد و سرپرستی آنها را بر عهده گرفت. در مرداد ۱۳۵۸ش نیز با حکم امامخمینی، به امامت جمعه نهاوند منصوب گردید و در اول آذر آن سال نیز به سمت قاضی شرع دادگاههای انقلاب اسلامی استان همدان منصوب شد و سرپرستی دادگاههای انقلاب اسلامی آن استان را بر عهده گرفت. همزمان در شورای سرپرستی جهاد سازندگی نهاوند عضویت داشت و مدتی هم سرپرستی کمیته امداد امامخمینی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و نهضت سوادآموزی نهاوند را عهدهدار بود. او در نخستین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی با رأی مردم نهاوند به نمایندگی برگزیده شد و در کمیسیون قضایی مشغول به فعالیت شد.
شهادت
محمدعلی حیدری که از اعضای حزب جمهوری اسلامی نیز بود، هفتم تیر ۱۳۶۰ در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید و پیکرش به نهاوند انتقال یافت و در جوار مرقد پدرش در حسینیه جوانان آنجا به خاک سپرده شد.[۲۵]
پانویس
- ↑ کاظمینی، دانشنامه¬ ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۲.
- ↑ شریفرازی، گنجینه دانشمندان، ج۷، ص۳۲۸.
- ↑ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۷.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه¬ ائمه جمعه سراسر کشور، ص۳۱۳.
- ↑ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۷-۱۴۸.
- ↑ «گفتگو با فیلسوف گفتگو دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی»، ص۱۷.
- ↑ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۷-۱۴۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه¬ ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۳.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه¬ ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۳؛ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امامخمینی در ایران، ج۱، ص۴۵.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه¬ ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۳.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه¬ ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۳.
- ↑ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۳.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۳.
- ↑ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۷-۱۴۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۳-۳۱۴.
- ↑ روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امامخمینی در ایران، ج۱، ص۶۴۲؛ سیر مبارزات یاران امامخمینی در آینه اسناد، ج۲، ص۲۱۴-۲۱۵؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۰۹-۱۱۰.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۲۲۲؛ روحانی، نهضت امامخمینی در ایران، ج۲، ص۵۷۶-۵۷۷؛ سیر مبارزات یاران امامخمینی در آینه اسناد، ج۵، ص۳۶۶؛ آیتاللهالعظمی حسین نوری همدانی، ص۲۲۵.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۴.
- ↑ صحیفه امام، ج۲، ص۳۷۷.
- ↑ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵.
- ↑ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۸.
- ↑ کاظمینی، دانشنامه ائمه جمعه سراسر کشور، ج۱، ص۳۱۵؛ زرینی، «حیدری، محمدعلی»، ص۱۴۹.
منابع
- آیتاللهالعظمی حسین نوری همدانی به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۶)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۵۸)، بررسی و تحلیلی از نهضت امامخمینی در ایران، ج۱، بیجا، دارالفکر ـ دارالعلم.
- روحانی، سیدحمید (۱۳۶۴)، نهضت امامخمینی در ایران، ج۲، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
- زرینی، حسین (۱۳۸۸)، «حیدری، محمدعلی»، فرهنگنامه رجال روحانی عصر امامخمینی، تألیف: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- سیر مبارزات یاران امامخمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۵ و ۲، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی.
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، جلد دوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی.
- کاظمینی، میرزا محمد (۱۳۸۴)، دانشنامه¬ ائمه جمعه سراسر کشور، به اهتمام سیدمحمدکاظم مدرسی و میرزا محمد کاظمینی، ج۱، بنیاد ریحانه الرسول یزد، تهران، برگ رضوان.
- «گفتگو با فیلسوف گفتگو دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی» (۱۳۸۹)، تهیه و تدوین: علی اوجبی، فصلنامه میثاق، شماره ۱۷، زمستان.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۱)، کتاب: ۳۰، شهید حجتالاسلام حیدری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.