مصطفی نورانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مصطفی نورانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۵ش |
| زادگاه | روستای ارشق، نزدیک اردبیل |
| تاریخ وفات | ۹ آذر ۱۳۸۲ش |
| محل دفن | قبرستان شیخان، قم |
| شهر وفات | قم |
| خویشاوندان سرشناس | ملا شکرالله نورانی (پدر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدصدرالدین صدر، سیدحسین بروجردی، عباسعلی شاهرودی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدمحسن حکیم، سیدابوالقاسم خویی، سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدعبدالهادی شیرازی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم، حوزه علمیه نجف |
| تألیفات | قواعد الصرف، قواعد النحو، قواعد منطق، قواعدالبلاغه، قواعد الفقه، قواعد الاصول، محرمات و کیفر آنها، طبقات الفقها، چهره‌های فراموش‌شده، طبقات الرجال، الفقه الجامع، ایضاح المطالب فی شرح المکاسب، بررسی عقاید و ادیان، بهداشت اسلامی، جهان‌بینی توحیدی، اصول اولیه فلسفه، اصول نخستین علوم، سیاست در اسلام، طبیعیات در اسلام، قوانین اسلام، پرتوی از قوانین اسلام، مقدمه‌ای بر قوانین اسلام، طب اسلامی، اخلاق پزشکی، زیست‌شناسی، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، جهان‌شناسی، مقدمه بر اقتصاد، قواعد علم الحدیث، قواعد الدرایه، العقد والحل (یا صیغ العقود)، وهابیت، خداگرایی، انقلاب علمی، تربیت اخلاقی اسلامی، خمس و زکات، راهنمای حج و اسرار آن، اصول دین، فروع دین، قصه‌های آموزنده، مقام علی(ع)، مکتب اهل‌بیت، سیره اهل‌بیت، منابع الفقه، ولایت الفقیه، القواعد العلیه، ادبیات، ریاضیات، فلکیات، قوانین زراعت، علم الانساب، شیمی تطبیقی، حقوق بشر، علم جرّ الاثقال، تفسیر موضوعی، معارف اسلامی، صرف فارسی، طبیعیات در اسلام، ندای شرق، المقایسات، چهل حدیث، پاسخ و پرسش، تفسیر قرآن، تقریرات دروس اساتید، شرح رسایل ابن‌سینا، آیات الاحکام |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارز با رژیم پهلوی، حمایت از نهضت امام‌خمینی و نمایندگی مجلس خبرگان رهبری |
| اجتماعی | تدریس دروس حوزوی، مؤسس مؤسسه مکتب اهل‌بیت در قم، انتشار آثار علمی و دینی |
مصطفی نورانی از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
زادگاه
مصطفی نورانی در ۱۳۰۵ش در روستای ارشق در نزدیکی شهر اردبیل چشم به جهان گشود. پدرش ملا شکرالله از روحانیان برجسته اردبیل و مورد وثوق آیت‌الله سیدیونس اردبیلی و از مدرسان دروس حوزوی آن سامان بود.
تحصیل
مصطفی نورانی مقدمات را نزد پدرش و همچنین برادرش ملا عیسی نورانی و میرزا عبدالحسین واعظی بخشی از آموخت.[۱] آنگاه وارد مدرسه دینی ملا ابراهیم اردبیل شد و دروس سطح را در آن حوزه و نزد شیخ محمدصادق نمینی، حاج شیخ غفور، سیدناصر مشکینی،[۲] میرزا ابراهیم کلانتر و شیخ غلامحسین مجتهد غروی اردبیلی آموخت.
در سال ۱۳۲۷ش راهی قم شد.[۳] و از درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدصدرالدین صدر، سیدمحمدتقی خوانساری،[۴] سیدحسین طباطبایی بروجردی، عباسعلی شاهرودی، امام‌خمینی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و سیدمحمد محقق داماد بهره‌مند شد.[۵] وی احتمالاً در خلال سال‌های ۱۳۲۷-۱۳۳۴ و پیش از عزیمت به عراق در درس خارج فقه امام‌خمینی حضور می‌یافته است.
او تقریرات خود را از درس مکاسب محرمه امام‌خمینی تقریر و به ایشان تقدیم کرد و سپس با راهنمایی و تشویق امام‌خمینی، مکاسب را شرح نمود و آن را همراه با آرای دیگر مجتهدان منتشر کرد. او دراین‌باره می‌گوید:
«اینجانب شرح مکاسب را به تشویق مرحوم حضرت امام‌خمینی(ره) نوشتم، زیرا حدود چهل و پنج سال قبل که در درس خارج مکاسب آن جناب حاضر می‌شدم، تقریرات درس ایشان را می‌نوشتم و پس از تکمیل مکاسب محرمه، آن را به حضرت امام(ره) ارائه نمودم و عرض کردم ببینید اگر قابل چاپ باشد تقریظی بنویسیدتا آن را چاپ کنم. ایشان نوشته خودش را نیز که در آن زمینه بود به من دادند و فرمود: شما نیز مطالعه کنید، اگر نقصی داشته باشد تکمیل نمایید. من آن را بردم و استفاده نمودم. پس از ۲۵ روز آوردم و عرض کردم حضرتعالی نوشته مرا مطالعه کردید؟ فرمود: آری. گفتم چه طور بود؟ فرمود: خوب است. عرض کردم پس تقریظی بر آن بنویسیدتا چاپ کنم؟ فرمود: نه عرض کردم: چرا؟ در صورتی که می‌فرمایید خوب است؟ فرمود: چون تو اقوال دیگر فقها را نیز در آنجا نوشته‌ای بهتر است شما مکاسب را شرح کنید. عرض کردم من نمی‌توانم! فرمود: تو می‌توانی».[۶]
همچنین به سبب انتشار آثاری در حوزه فقه و نیز رد ایدئولوژی‌ها و مذاهب باطله، مورد تشویق آیات بروجردی و گلپایگانی قرار گرفت.[۷]
نورانی در ۱۳۳۴ش به عراق رفت و در حوزه علمیه نجف اشرف از درس خارج فقه و اصول آیات سیدمحسن طباطبایی حکیم، سیدابوالقاسم موسوی خویی، سیدمحمود حسینی شاهرودی، سیدعبدالهادی شیرازی،[۸] میرزا آقا اصطهباناتی و سیدحسین حلی بهره‌مند گردید.[۹] و تا ۱۳۴۴ش در حوزه علمیه نجف به تحصیل می‌پرداخت. در آن سال به کشور بازگشت و در شهر قم مقیم شد و از درس خارج فقه و اصول آیات میرزا هاشم آملی و شیخ عبدالنبی عراقی بهره‌مند گردید.[۱۰] هم‌زمان به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت.
فعالیت سیاسی و اجتماعی قبل از پیروزی انقلاب
نورانی پس از تبعید امام‌خمینی به عراق و حضور ایشان در نجف اشرف، همراه با جمعی از علما و فضلای آذربایجانی حوزه علمیه قم، در نامه‌ای به امام‌خمینی، مسرت خود را از حضور ایشان در جوار حرم علوی(ع) ابراز و در ادامه، نگرانی و اضطراب شدید خود را از تداوم تبعید ایشان اعلام کردند و خواستار بازگشت ایشان به کشور شدند.[۱۱] پس از آن با ایراد سخنرانی‌های انتقادی، به مبارزات خود علیه حکومت پهلوی ادامه داد و به این خاطر بارها در شهرهایی چون بروجن، شهرضا، نجف‌آباد، اصفهان، قم، گنبدکاووس و... دستگیر و زندانی شد.
وی سپس مؤسسه «مکتب اهل‌بیت(ع)» را در قم تأسیس کرد. این مؤسسه در سه بخش حوزوی، علوم اسلامی و دایرةالمعارف علمی اسلامی فعالیت می‌کرد؛ در بخش حوزوی به مباحثی چون صرف و نحو، منطق، بلاغت، درایت، رجال، فقه، فلسفه و... می‌پرداخت و در بخش علوم اسلامی، درباره اقتصاد، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، ریاضیات، طبیعیات و طب با رویکرد اسلامی بحث می‌کرد و دایرةالمعارف طب اسلامی که بر اساس آیات و روایات و منطبق با طب قدیم تألیف شد، از دستاوردهای آن است. بخش سوم آن نیز پژوهش در حوزه دایرةالمعارف اسلامی و شامل عقاید، اخلاق، احکام، تاریخ، فلسفه و ... است.[۱۲]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب
نورانی اردبیلی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت‌های تبلیغی و تحقیقی در قم ادامه داد و ضمن اداره مؤسسه اهل‌البیت، به انتشار آثار علمی اهتمام ورزید.[۱۳] وی در انتخابات سومین دوره مجلس خبرگان رهبری از استان اردبیل نامزد شد و توانست با کسب اکثریت آرا به آن مجلس راه یابد.[۱۴]
تألیفات
برخی از تألیفات او عبارت‌اند از: ۱. قواعد الصرف. ۲. قواعد النحو. ۳. قواعد منطق. ۴. قواعدالبلاغه. ۵. قواعد الفقه (۲ جلد). ۶. قواعد الاصول (۳ جلد). ۷. محرمات و کیفر آنها (۵ جلد). ۸. طبقات الفقها (۲ جلد). ۹. چهره‌های فراموش‌شده (۵ جلد). ۱۰. طبقات الرجال (۲ جلد). ۱۱. الفقه الجامع (۱۲ جلد). ۱۲. ایضاح المطالب فی شرح المکاسب (۴ جلد). ۱۳. بررسی عقاید و ادیان. ۱۴. بهداشت اسلامی. ۱۵. جهان‌بینی توحیدی. ۱۶. اصول اولیه فلسفه. ۱۷. اصول نخستین علوم. ۱۸. سیاست در اسلام. ۱۹. طبیعیات در اسلام. ۲۰. قوانین اسلام. ۲۱. پرتوی از قوانین اسلام. ۲۲. مقدمه‌ای بر قوانین اسلام. ۲۳. طب اسلامی. ۲۴. اخلاق پزشکی. ۲۵. زیست‌شناسی. ۲۶. روان‌شناسی. ۲۷. جامعه‌شناسی. ۲۸. جهان‌شناسی. ۲۹. مقدمه بر اقتصاد. ۳۰. قواعد علم الحدیث. ۳۱. قواعد الدرایه. ۳۲. العقد والحل (یا صیغ العقود). ۳۳. وهابیت. ۳۴. خداگرایی. ۳۵. انقلاب علمی. ۳۶. تربیت اخلاقی اسلامی. ۳۷. خمس و زکات. ۳۸. راهنمای حج و اسرار آن. ۳۹. اصول دین. ۴۰. فروع دین (به روسی ترجمه شده است). ۴۱. قصه‌های آموزنده (به انگلیسی ترجمه شده است). ۴۲. مقام علی (ع) (به عربی و اردو ترجمه شده است). ۴۳. مکتب اهل‌بیت (به اردو و انگلیسی ترجمه شده است). ۴۴. سیره اهل‌بیت. ۴۵. منابع الفقه. ۴۶. ولایت الفقیه. ۴۷. القواعد العلیه (شرح اعتقادات مفید). ۴۸. ادبیات. ۴۹. ریاضیات. ۵۰. فلکیات. ۵۱. قوانین زراعت. ۵۲. علم الانساب. ۵۳. شیمی تطبیقی. ۵۴. حقوق بشر. ۵۵. علم جرّ الاثقال. ۵۶. تفسیر موضوعی (۳ جلد). ۵۷. معارف اسلامی. ۵۸. صرف فارسی. ۵۹. طبیعیات در اسلام. ۶۰. ندای شرق. ۶۱. المقایسات. ۶۲. چهل حدیث. ۶۳. پاسخ و پرسش. ۶۴. تفسیر قرآن. ۶۵. تقریرات دروس اساتید. ۶۶. شرح رسایل ابن‌سینا. ۶۷. آیات الاحکام.
درگذشت
او در نهم آذر ۱۳۸۲ ش در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط میرزا علی مشکینی، در قبرستان شیخان آن شهر به خاک سپرده شد.[۱۵]
پانویس
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ج۲، ص۲۹۷.
- ↑ شرافت، «پژوهشگر پویای علوم اسلامی»، ص۳۳۳.
- ↑ «درگذشتگان: آیت‌الله نورانی»، ص۱۱۹.
- ↑ «یادمان فقیهی...»، ص۱۲.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ص۳۹۶؛ «درگذشتگان: آیت‌الله نورانی»، ص۱۱۹؛ شرافت، «پژوهشگر پویای علوم اسلامی»، ص۳۳۴.
- ↑ «یادمان فقیهی...»، ص۱۲.
- ↑ «یادمان فقیهی...»، ص۱۲.
- ↑ شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۲، ص۲۹۷؛ «درگذشتگان: آیت‌الله نورانی»، ص۱۱۹.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ص۳۹۶؛ شرافت، «پژوهشگر پویای علوم اسلامی»، ص۳۳۴.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۳، ص۳۹۷.
- ↑ خسروشاهی، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، ص۱۰۲؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ج۵، ص۲۰۷؛ اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۱۶۸ ـ ۱۷۱.
- ↑ شرافت، «پژوهشگر پویای علوم اسلامی»، ص۳۳۴-۳۳۵؛ «یادمان فقیهی...»، ص۱۲.
- ↑ «یادمان فقیهی...»، ص۱۲.
- ↑ خبرگان ملت، ج۱، ص۵۹۶.
- ↑ الوانساز خویی، گلشن ابرار آذربایجان، ج۳، ص۳۹۷-۳۹۸؛ «درگذشتگان: آیت‌الله نورانی»، ص۱۱۹-۱۲۰.
منابع
- اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- الوانساز خویی، جعفر (۱۳۹۴)، گلشن ابرار آذربایجان، به کوشش عبدالصمد جودتی استیار، تهران، پژوهشکده باقرالعلوم.
- خبرگان ملت: شرح‌حال نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (۱۳۷۹)، قم، دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- خسروشاهی، سیدهادی (۱۳۹۰)، اسناد نهضت اسلامی، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- «درگذشتگان: آیت‌الله نورانی» (۱۳۸۲)، نشریه آینه پژوهش، شماره ۸۴، بهمن و اسفند.
- دوانی، علی (۱۳۷۷)، نهضت روحانیون ایران، ج۵، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- شرافت، امیرحسین (۱۳۸۲)، «پژوهشگر پویای علوم اسلامی»، دوماهنامه بخارا، شماره ۳۲، مهر و آبان.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۲، تهران، اسلامیه.
- «یادمان فقیهی از تبار عالمان قم و نجف» (۱۳۹۰)، هفته‌نامه افق حوزه، سال دهم، شماره ۳۳۶، ۳۰ فروردین.