سیدروح‌الله خاتمی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (added Category:مقاله‌های ارزیابی‌شده using HotCat) |
جز (removed Category:مقاله های نیازمند ارزیابی; added Category:مقاله‌های دارای شناسه using HotCat) |
||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''سیدروح‌الله خاتمی'''، روحانی مبارز، امام‌جمعه و نماینده [[امام‌خمینی]] در استان یزد. | {{جعبه اطلاعات شخصیت سیاسی مذهبی | ||
| عنوان = سیدروح‌الله خاتمی | |||
| تصویر = سیدروح‌الله خاتمی.jpg | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
|سرشناسی = امام جمعه ادکان | |||
|نام کامل = سیدروح‌الله خاتمی | |||
|لقب = | |||
|نسب = | |||
|زادروز = ۱۲۸۵ش | |||
|شهر تولد = اردکان | |||
|کشور تولد = ایران | |||
|تاریخ درگذشت = ۴ آبان ۱۳۶۷ | |||
|شهر درگذشت = تهران | |||
|کشور درگذشت = ایران | |||
|آرامگاه = اردکان | |||
|نام همسر = سکینه ضیایی | |||
|فرزندان = | |||
|خویشاوند سرشناس= [[سیدمحمد خاتمی]] (فرزند) | |||
|دین = اسلام | |||
|مذهب = شیعه | |||
|پیشه = | |||
|مناصب = امام جمعه اردکان | |||
|پس از = | |||
|پیش از = | |||
|اساتید = میرزاعلی‌آقا شیرازی • محمد خراسانی • سیدعلی نجف‌آبادی • [[آقارحیم ارباب]] | |||
|شاگردان = | |||
|تالیفات = آینه مکارم در شرح دعای مکارم‌الاخلاق امام‌سجاد (ع) و روزه راستین در شرح دعاهای ایام ماه مبارک رمضان | |||
|وبگاه رسمی = | |||
|امضا = | |||
}}'''سیدروح‌الله خاتمی'''، روحانی مبارز، امام‌جمعه و نماینده [[امام‌خمینی]] در استان یزد. | |||
سیدروح‌الله خاتمی در سال ۱۲۸۵ در اردکان یزد به دنیا آمد و از سیزده سالگی تحصیلات حوزوی را در اردکان شروع کرد. سپس به حوزه علمیه اصفهان وارد شد و پس از دوازده سال تحصیل در اصفهان، قصد عزیمت به نجف را داشته که میّسر نشد و در اردکان ماندگار شد. او پس از شهریور بیست با اینکه ایران در اشغال متفقین و متجاوزین بود، حوزه علمیه متروکه اردکان را احیاء و به تعلیم و تربیت [[طلاب]] همت گماشت و در همین دوران به فرهنگ و بینش و اخلاق مردم نیز اهتمام میورزید. | |||
خاتمی با آغاز [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت امام‌خمینی]] همدل و همراه ایشان بود و در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶ به دیدار روحانیون مبارز تبعیدی می‌رفت و برای شهادت [[سیدمصطفی خمینی]] و نیز اربعین شهدای قم، تبریز و مشهد در اردکان مجالسی برپا می‌داشت. | |||
پس از [[انقلاب اسلامی ایران|پیروزی انقلاب اسلامی]]، خاتمی به ساماندهی مسائل اردکان می‌پرداخت و از سال ۱۳۵۸ از طرف امام‌خمینی به امامت‌جمعه اردکان منصوب شد و از تیرماه ۱۳۶۱ و با شهادت امام جمعه یزد [[محمد صدوقی]] به عنوان نماینده امام در استان و امام جمعه یزد منصوب شد. | |||
خاتمی و امام خمینی علاقه خاصی به یکدیگر داشتند و امام‌خمینی در اجازه خود به او از وی به «سیدالعلماء الاعلام» یادکرد و در پیامی که برای درگذشت او نوشت از وی به «برادر عزیز» خود نام برد. | |||
خاتمی در سال ۱۳۶۷ و در ۸۲ سالگی درگذشت و پس از تشییع در اردکان به خاک سپرده شد. | |||
== خاندان == | |||
سیدروح‌الله خاتمی در سال ۱۳۲۴ق/ ۱۲۸۵ش در اردکان یزد به دنیا آمد. پدرش، سیدمحمدرضا، نام وی را محمد و لقبش را روح‌الله گذاشت؛ اما بر اثر کثرت کاربرد سیدروح‌الله، شناسنامه او نیز با همین نام صادر شد.<ref>خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶.</ref> نیاکان پدری و مادری خاتمی روحانی بودند.<ref>(خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶.</ref> جد پدری وی سیداسماعیل اردکانی از سادات جلیل‌القدری بوده‌است که پس از گرفتن [[اجتهاد|درجه اجتهاد]] از علمای عصر خویش، برای تدریس و رسیدگی به امور مردم به اردکان یزد مهاجرت کرده‌است.<ref>جهرمی و پرحلم، خاتمی‌ها، ۳۵.</ref> پدرش نیز، پس از تحصیلات عالیه در مراکز حوزوی و دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت از علمای معاصر خود، ملجأ و مرجع دینی مردم منطقه بوده‌است.<ref>جهرمی و پرحلم، خاتمی‌ها، ۳۵؛ دریایی، تندیس دینداری و فرزانگی، ۶۲ و ۶۵.</ref> | |||
== فعالیت علمی == | |||
سیدروح‌الله خاتمی درس‌خواندن را از مکتبخانه آغاز کرد و از سیزده‌سالگی در اردکان به فراگرفتن علوم دینی مشغول شد.<ref>خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶.</ref> پس از فراگیری تحصیلات مقدماتی، به خاطر غنای [[حوزه علمیه اصفهان]] در آن دوره، در سال ۱۳۰۳ برای ادامه تحصیل به [[اصفهان]] رفت و در آنجا در دروس عقلی از [[میرزاعلی‌آقا شیرازی]] و محمد خراسانی و در [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] از سیدمحمد و سیدعلی نجف‌آبادی و [[آقارحیم ارباب]] بهره برد.<ref>خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶–۳۷؛ گلی زواره، ناصح صالح، ۲۴۷.</ref> وی از اُنس خود با شیرازی و [[اخلاق]]، [[زهد]] و [[عرفان]] او، به‌نیکی یاد کرده و ارباب را از اوتاد عصر خویش و آشنا به همه علوم به‌ویژه فقه دانسته‌است.<ref>خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۷.</ref> [[سیدمحمد خاتمی]] فرزند سیدروح‌الله خاتمی نیز، از حضور همراه با پدر، نزد ارباب در اصفهان و ستودن شگفت‌انگیز ارباب از پدر خود یاد کرده‌است، و [[تهجد]] و خداترسی و زهدورزی پدر را حاصل تحصیل او نزد آن استاد دانسته، چیره‌دست‌بودن پدر در ادب فارسی و عربی و شعر را ستوده‌است.<ref>خاتمی، خاطرات، ۲۴–۲۵.</ref> | سیدروح‌الله خاتمی درس‌خواندن را از مکتبخانه آغاز کرد و از سیزده‌سالگی در اردکان به فراگرفتن علوم دینی مشغول شد.<ref>خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶.</ref> پس از فراگیری تحصیلات مقدماتی، به خاطر غنای [[حوزه علمیه اصفهان]] در آن دوره، در سال ۱۳۰۳ برای ادامه تحصیل به [[اصفهان]] رفت و در آنجا در دروس عقلی از [[میرزاعلی‌آقا شیرازی]] و محمد خراسانی و در [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] از سیدمحمد و سیدعلی نجف‌آبادی و [[آقارحیم ارباب]] بهره برد.<ref>خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶–۳۷؛ گلی زواره، ناصح صالح، ۲۴۷.</ref> وی از اُنس خود با شیرازی و [[اخلاق]]، [[زهد]] و [[عرفان]] او، به‌نیکی یاد کرده و ارباب را از اوتاد عصر خویش و آشنا به همه علوم به‌ویژه فقه دانسته‌است.<ref>خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۷.</ref> [[سیدمحمد خاتمی]] فرزند سیدروح‌الله خاتمی نیز، از حضور همراه با پدر، نزد ارباب در اصفهان و ستودن شگفت‌انگیز ارباب از پدر خود یاد کرده‌است، و [[تهجد]] و خداترسی و زهدورزی پدر را حاصل تحصیل او نزد آن استاد دانسته، چیره‌دست‌بودن پدر در ادب فارسی و عربی و شعر را ستوده‌است.<ref>خاتمی، خاطرات، ۲۴–۲۵.</ref> | ||
| خط ۲۳: | خط ۶۴: | ||
. | . | ||
امام‌خمینی نیز به خاتمی علاقه و ارادت خاص داشت. در اجازه‌نامه به وی در اسفند ۱۳۴۴، او را «سیدالعلماء الاعلام» خطاب کرد و در مصرف بخشی از وجوهات در مدرسه اردکان و برای معیشت خود، مجاز دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۶۹.</ref>؛ همچنین در نامه به سیداحمد خمینی و سیدمرتضی پسندیده، انتقال وجوهات به خاتمی را به واسطه امین‌بودن وی، بی‌اشکال و مجاز دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۷۹ و ۸۲؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۰/۲۷۷–۲۷۹.</ref> | امام‌خمینی نیز به خاتمی علاقه و ارادت خاص داشت. در اجازه‌نامه به وی در اسفند ۱۳۴۴، او را «سیدالعلماء الاعلام» خطاب کرد و در مصرف بخشی از وجوهات در مدرسه اردکان و برای معیشت خود، مجاز دانست<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۶۹.</ref>؛ همچنین در نامه به سیداحمد خمینی و سیدمرتضی پسندیده، انتقال وجوهات به خاتمی را به واسطه امین‌بودن وی، بی‌اشکال و مجاز دانسته‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۷۹ و ۸۲؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۰/۲۷۷–۲۷۹.</ref> | ||
== رحلت == | |||
سیدروح‌الله خاتمی در پنج‌شنبه، چهارم آبان ۱۳۶۷، در ۸۲سالگی و درپی یک دوره بیماری در بیمارستان شهدای تجریش در تهران درگذشت. پیکر وی پس از تشییعی باشکوه در یزد به اردکان منتقل و در آنجا به خاک سپرده شد.<ref>فاضل میبدی، یادنامه خاتمی، ۱۰۲–۱۰۳، جمهوری اسلامی، وزنامه، ۴.</ref> | سیدروح‌الله خاتمی در پنج‌شنبه، چهارم آبان ۱۳۶۷، در ۸۲سالگی و درپی یک دوره بیماری در بیمارستان شهدای تجریش در تهران درگذشت. پیکر وی پس از تشییعی باشکوه در یزد به اردکان منتقل و در آنجا به خاک سپرده شد.<ref>فاضل میبدی، یادنامه خاتمی، ۱۰۲–۱۰۳، جمهوری اسلامی، وزنامه، ۴.</ref> | ||
امام‌خمینی در پیامی به مناسبت درگذشت خاتمی در ششم آبان ۱۳۶۷ وی را برادر عزیز خود و از پرفروغ‌ترین چهره‌های تقوا، [[اخلاص|خلوص نیت]] و ایمان برشمرد که اسلام و ایران از دست داد و نیز او را زنده‌دل، چهره تابناک مبارزات خستگی‌ناپذیر [[روحانیت]]، روشن‌ضمیر در دهه‌های اخیر، [[روشنفکری|روشنفکر]] متدین و مجتهد بزرگوار و از خوبان امین و کم‌نظیر نامید که با تمام وجود مبارزه و سختی‌های آن را درک می‌کرد. همچنین وی را یکی از حامیان بی‌بدیل [[اسلام ناب محمدی]] در عصر فریب و خودپرستی دانست که پاک زیست و پاک مرد و عمری با [[تحجر|تحجّر]] مبارزه کرد و یار و پناه [[مستضعفان|محرومان]] بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۰.</ref> ایشان در این پیام، با تسلیت به فرزند او؛ سیدمحمد خاتمی، از وی به فرزندی متدین، فاضل، باتقوا و متعهد یاد کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۰.</ref> {{ببینید|سیدمحمد خاتمی}} | امام‌خمینی در پیامی به مناسبت درگذشت خاتمی در ششم آبان ۱۳۶۷ وی را برادر عزیز خود و از پرفروغ‌ترین چهره‌های تقوا، [[اخلاص|خلوص نیت]] و ایمان برشمرد که اسلام و ایران از دست داد و نیز او را زنده‌دل، چهره تابناک مبارزات خستگی‌ناپذیر [[روحانیت]]، روشن‌ضمیر در دهه‌های اخیر، [[روشنفکری|روشنفکر]] متدین و مجتهد بزرگوار و از خوبان امین و کم‌نظیر نامید که با تمام وجود مبارزه و سختی‌های آن را درک می‌کرد. همچنین وی را یکی از حامیان بی‌بدیل [[اسلام ناب محمدی]] در عصر فریب و خودپرستی دانست که پاک زیست و پاک مرد و عمری با [[تحجر|تحجّر]] مبارزه کرد و یار و پناه [[مستضعفان|محرومان]] بود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۰.</ref> ایشان در این پیام، با تسلیت به فرزند او؛ سیدمحمد خاتمی، از وی به فرزندی متدین، فاضل، باتقوا و متعهد یاد کرده‌است.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۰.</ref> {{ببینید|سیدمحمد خاتمی}} | ||
خاتمی هفت فرزند داشت، سه پسر به نامهای سیدمحمد، سیدعلی و سیدمحمدرضا و چهار دختر. با ازدواج سیدمحمدرضا با [[زهرا اشراقی]] ـ نوه دختری امام‌خمینی ـ خاتمی با ایشان نسبت خویشاوندی پیدا کرده‌است. | خاتمی هفت فرزند داشت، سه پسر به نامهای سیدمحمد، سیدعلی و سیدمحمدرضا و چهار دختر. با ازدواج سیدمحمدرضا با [[زهرا اشراقی]] ـ نوه دختری امام‌خمینی ـ خاتمی با ایشان نسبت خویشاوندی پیدا کرده‌است. | ||
== آثار و تألیفات== | |||
از خاتمی چند اثر علمی نیز به‌جا مانده‌است. تقریرات درس اخلاق و شرح‌های وی بر برخی ادعیه، به صورت آثاری مستقل چاپ شده‌اند که ازجمله آنها آینه مکارم در شرح دعای مکارم‌الاخلاق امام‌سجاد (ع) و روزه راستین (در شرح دعاهای ایام ماه مبارک رمضان) است.<ref>خاتمی، روزه راستین، ۶؛ خاتمی، آینه مکارم، ۱/۹–۱۰؛ گلی زواره، ناصح صالح، ۲۵۵–۲۵۶.</ref> | از خاتمی چند اثر علمی نیز به‌جا مانده‌است. تقریرات درس اخلاق و شرح‌های وی بر برخی ادعیه، به صورت آثاری مستقل چاپ شده‌اند که ازجمله آنها آینه مکارم در شرح دعای مکارم‌الاخلاق امام‌سجاد (ع) و روزه راستین (در شرح دعاهای ایام ماه مبارک رمضان) است.<ref>خاتمی، روزه راستین، ۶؛ خاتمی، آینه مکارم، ۱/۹–۱۰؛ گلی زواره، ناصح صالح، ۲۵۵–۲۵۶.</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۹۲: | ||
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. | * مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
غلامرضا گلی | ==پیوند به بیرون== | ||
*غلامرضا گلی زواره، [https://books.khomeini.ir/books/10005/50/ خاتمی، سیدروح‌الله]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۵، ص۵۰-۵۴. | |||
[[رده:مقاله‌های جلد پنجم دانشنامه]] | [[رده:مقاله‌های جلد پنجم دانشنامه امام‌خمینی]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های دارای تصویر]] | ||
[[رده:مقاله‌های | [[رده:مقاله‌های تأییدشده]] | ||
[[رده:شخصیت‌های حوزوی]] | |||
[[رده:نمایندگان امام‌خمینی در مناطق]] | |||
[[رده:امامان جمعه]] | |||
{{نمایندگان امام‌خمینی}} | |||
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۷ تیر ۱۴۰۲، ساعت ۰۹:۵۱
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | سیدروح‌الله خاتمی |
| زادروز | ۱۲۸۵ش |
| شهر تولد | اردکان |
| کشور تولد | ایران |
| تاریخ درگذشت | ۴ آبان ۱۳۶۷ |
| شهر درگذشت | تهران |
| کشور درگذشت | ایران |
| آرامگاه | اردکان |
| نام همسر | سکینه ضیایی |
| خویشاوند سرشناس | سیدمحمد خاتمی (فرزند) |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| اطلاعات سیاسی | |
| پست‌ها | امام جمعه اردکان |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | میرزاعلی‌آقا شیرازی • محمد خراسانی • سیدعلی نجف‌آبادی • آقارحیم ارباب |
| تالیفات | آینه مکارم در شرح دعای مکارم‌الاخلاق امام‌سجاد (ع) و روزه راستین در شرح دعاهای ایام ماه مبارک رمضان |
سیدروح‌الله خاتمی، روحانی مبارز، امام‌جمعه و نماینده امام‌خمینی در استان یزد.
سیدروح‌الله خاتمی در سال ۱۲۸۵ در اردکان یزد به دنیا آمد و از سیزده سالگی تحصیلات حوزوی را در اردکان شروع کرد. سپس به حوزه علمیه اصفهان وارد شد و پس از دوازده سال تحصیل در اصفهان، قصد عزیمت به نجف را داشته که میّسر نشد و در اردکان ماندگار شد. او پس از شهریور بیست با اینکه ایران در اشغال متفقین و متجاوزین بود، حوزه علمیه متروکه اردکان را احیاء و به تعلیم و تربیت طلاب همت گماشت و در همین دوران به فرهنگ و بینش و اخلاق مردم نیز اهتمام میورزید.
خاتمی با آغاز نهضت امام‌خمینی همدل و همراه ایشان بود و در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶ به دیدار روحانیون مبارز تبعیدی می‌رفت و برای شهادت سیدمصطفی خمینی و نیز اربعین شهدای قم، تبریز و مشهد در اردکان مجالسی برپا می‌داشت.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، خاتمی به ساماندهی مسائل اردکان می‌پرداخت و از سال ۱۳۵۸ از طرف امام‌خمینی به امامت‌جمعه اردکان منصوب شد و از تیرماه ۱۳۶۱ و با شهادت امام جمعه یزد محمد صدوقی به عنوان نماینده امام در استان و امام جمعه یزد منصوب شد.
خاتمی و امام خمینی علاقه خاصی به یکدیگر داشتند و امام‌خمینی در اجازه خود به او از وی به «سیدالعلماء الاعلام» یادکرد و در پیامی که برای درگذشت او نوشت از وی به «برادر عزیز» خود نام برد.
خاتمی در سال ۱۳۶۷ و در ۸۲ سالگی درگذشت و پس از تشییع در اردکان به خاک سپرده شد.
خاندان
سیدروح‌الله خاتمی در سال ۱۳۲۴ق/ ۱۲۸۵ش در اردکان یزد به دنیا آمد. پدرش، سیدمحمدرضا، نام وی را محمد و لقبش را روح‌الله گذاشت؛ اما بر اثر کثرت کاربرد سیدروح‌الله، شناسنامه او نیز با همین نام صادر شد.[۱] نیاکان پدری و مادری خاتمی روحانی بودند.[۲] جد پدری وی سیداسماعیل اردکانی از سادات جلیل‌القدری بوده‌است که پس از گرفتن درجه اجتهاد از علمای عصر خویش، برای تدریس و رسیدگی به امور مردم به اردکان یزد مهاجرت کرده‌است.[۳] پدرش نیز، پس از تحصیلات عالیه در مراکز حوزوی و دریافت اجازه اجتهاد و نقل روایت از علمای معاصر خود، ملجأ و مرجع دینی مردم منطقه بوده‌است.[۴]
فعالیت علمی
سیدروح‌الله خاتمی درس‌خواندن را از مکتبخانه آغاز کرد و از سیزده‌سالگی در اردکان به فراگرفتن علوم دینی مشغول شد.[۵] پس از فراگیری تحصیلات مقدماتی، به خاطر غنای حوزه علمیه اصفهان در آن دوره، در سال ۱۳۰۳ برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت و در آنجا در دروس عقلی از میرزاعلی‌آقا شیرازی و محمد خراسانی و در فقه و اصول از سیدمحمد و سیدعلی نجف‌آبادی و آقارحیم ارباب بهره برد.[۶] وی از اُنس خود با شیرازی و اخلاق، زهد و عرفان او، به‌نیکی یاد کرده و ارباب را از اوتاد عصر خویش و آشنا به همه علوم به‌ویژه فقه دانسته‌است.[۷] سیدمحمد خاتمی فرزند سیدروح‌الله خاتمی نیز، از حضور همراه با پدر، نزد ارباب در اصفهان و ستودن شگفت‌انگیز ارباب از پدر خود یاد کرده‌است، و تهجد و خداترسی و زهدورزی پدر را حاصل تحصیل او نزد آن استاد دانسته، چیره‌دست‌بودن پدر در ادب فارسی و عربی و شعر را ستوده‌است.[۸]
خاتمی پس از دوازده سال اقامت و تحصیل در اصفهان در سال ۱۳۱۵، به قصد عزیمت به نجف به اردکان بازگشت و به همراه پدر و مادر به تهران مسافرت و برای گرفتن گذرنامه اقدام کرد؛ ولی به دلیل اختناق سیاسی دوره رضاشاه پهلوی و ممنوعیتِ مسافرت به عراق در آن زمان، نتوانست به محافل علمی نجف راه یابد و ناچار به اردکان بازگشت.[۹] وی ممانعت از رفتن به نجف، فوت پدر و زیاد شدن بار زندگی بر دوش خویش و فشار و اختناق رژیم پهلوی را باعث به‌هم‌ریختن وضع زندگی خود و ماندن در اردکان دانسته، دراین‌باره از آزارهای عوامل رژیم به علما و احضارهای مکرر خود به کلانتری به بهانه‌های مختلف به‌تلخی یاد کرده‌است.[۱۰] همچنین سختگیری‌های رژیم پهلوی در مسائل مذهبی و طرح تغییر لباس را در یزد شدیدتر از جاهای دیگر شمرده، خاطرنشان کرده‌است در این دوره، علمای یزد و اردکان به‌جز پدر او و میرباقر شیخ‌محمد ـ به دلیل جایگاه اجتماعی آن دو ـ خلع لباس شدند.[۱۱] با این حال، خاتمی با وجود همه فشارها تبلیغ و بیان احکام در مساجد اردکان را رها نکرد.[۱۲]
با آغاز جنگ جهانی دوم و اشغال ایران به دست متفقین پس از شهریور ۱۳۲۰، فضای باز سیاسی به وجود آمد و خاتمی با تعمیر و تکمیل حوزه علمیه متروکه اردکان، به تعلیم و تربیت طلبه‌های علوم دینی پرداخت.[۱۳] ایشان تربیت طلبه‌های بسیار خوب و فاضل، تشکیل جلسات دینی و معارف اسلامی و پیوند آن به قیام پانزده خرداد، پخش اعلامیه‌های امام‌خمینی، بیان مطالبی در سخنرانی‌ها علیه رژیم پهلوی که بیان آنها در تهران موجب زندانی‌شدن مبارزان می‌شد و دعوت مردم را به تقلید از امام‌خمینی به گونه‌ای که حتی یک نفر هم در منطقه از غیر ایشان تقلید نمی‌کرد، از فعالیت‌های خود در این دوره شمرده‌است.[۱۴] وی افزون بر خدمات علمی و فرهنگی، در وارستگی اخلاقی، صفای درونی، بی‌پیرایگی، و بی‌اعتنایی به زخارف دنیا و نیز ارتباط صمیمانه و محبت‌آمیز با مردم کم‌نظیر و معلم اخلاق بود، به گونه‌ای که هر ناظری را مجذوب خود می‌ساخت[۱۵] همچنین از لحاظ بینش اجتماعی، فهم سیاسی و جهت‌گیری‌های موجود در جامعه و جریان‌های فکری و سیاسی نیز عالم زمان خویش و روحانیِ کم‌نظیری بود[۱۶]؛ چنان‌که وجه ممتاز وی، دوری از اوصافی چون تملق، بدخواهی دیگران و دروغگویی، دینداری همراه با خردمندی و اندیشه‌ورزی توأم با آزادگی، رعایت احترام به اندیشه و نظر دیگران و طرفداری از نقد منصفانه و سعه صدر، توجه دقیق به مسائل سیاسی اجتماعی و جستجوگری از اندیشه‌های نو شمرده شده‌است.[۱۷]
مبارزات سیاسی قبل از انقلاب
آغاز مبارزات سیاسی خاتمی در مقابله با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی رژیم پهلوی در سال ۱۳۴۱ و در همراهی با امام‌خمینی شکل گرفت[۱۸]؛ اما آشنایی وی با امام‌خمینی به دوره اقامت در اصفهان (۱۳۰۴) بر می‌گردد که سیدکاظم گلپایگانی دوست مشترک ایشان و امام‌خمینی با وصف امام‌خمینی، وی را شیفته و دلداده ایشان کرده‌است.[۱۹] با درگذشت سیدحسین بروجردی در سال ۱۳۴۰ و مسافرت خاتمی به قم، نخستین دیدار وی با امام‌خمینی صورت گرفت.[۲۰] پس از آن، اگر چه دیدار حضوری صورت نمی‌گرفت، اما رابطه معنوی و ارادت قلبی در دو طرف برقرار بود و پس از آغاز نهضت اسلامی و نیز در زمان تبعید امام‌خمینی در نجف، نامه‌هایی میان وی و امام‌خمینی رد و بدل می‌شد.[۲۱] ازجمله آن‌گونه که از پاسخ امام‌خمینی پیداست، وی در اسفند ۱۳۴۴ طی نامهای به امام‌خمینی از پراکندگی آرای علما گلایه کرد و از ایشان خواست به این مطلب توجه کند. ایشان نیز ضمن اشاره به اقدامات خود برای ایجاد انسجام میان علما و تأیید مسائل یادشده، از نابسامانی وضع خود در حوزه علمیه نجف و اختلاف آرای علما در امور حق به‌شدت شکایت کرد و انسجام علما را در رأس اصلاحات و مشکلات شمرد و دربارهٔ از دست‌رفتن فرصت هشدار داد.[۲۲]
خاتمی در نهضت اسلامی امام‌خمینی با صدور اعلامیه، طومار، تلگرام و سخنرانی، مبارزات در منطقه خود را رهبری می‌کرد.[۲۳] ازجمله در پی حمله رژیم پهلوی به مدرسه فیضیه، همراه علمای سراسر کشور، اعلامیه‌ای در تقبیح جنایات رژیم منتشر کرد[۲۴]؛ همچنین در برابر تحریم انتخابات دوره بیست‌ویکم مجلس شورای ملی با گروهی از علما اعلامیه‌ای نوشت[۲۵] و رژیم پهلوی را به دلیل ادامه حصر امام‌خمینی محکوم کرد.[۲۶] وی در قیام مردم پس از پانزده خرداد ۱۳۴۲ نقش مؤثری داشت و در ضمنِ توزیع اعلامیه‌های امام‌خمینی جهت افشای بیشتر جنایاتِ رژیم پهلوی و آگاه‌ساختن مردم به واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی، سخنرانی می‌کرد.[۲۷] بر اثر تلاش و تبلیغ وی، مردم منطقه به‌طور گسترده از امام‌خمینی تقلید می‌کردند. او علت این امر را شرایط استان یزد می‌دانست که با مثل تهران فرق داشت و برای تبلیغ و بیان حقیقت مساعدتر بود.[۲۸] وی با جمعی از روحانیان، طی اعلامیه‌ای، در سال ۱۳۴۲ انتخابات رژیم پهلوی را تحریم کردند و دربارهٔ تحکیم پایه‌های استبداد هشدار دادند.[۲۹]
خاتمی در سال‌های ۱۳۵۳–۱۳۵۶، با وجود خفقان سیاسی و نیز ضعف بدنی، به دیدن روحانیان مبارز تبعیدشده می‌رفت و خانه‌اش نیز پناهگاه و مأمن روحانیان و انقلابی‌ها بود.[۳۰] وی پیش از انقلاب اسلامی برای درگذشت مشکوک سیدمصطفی خمینی و اربعین شهدای قم، تبریز و مشهد، در اردکان یزد، مجالسی برپا کرد و در این گونه محافل، افزون بر افشاگری علیه رژیم پهلوی، از نهضت امام‌خمینی دفاع کرد.[۳۱] به باور وی، مجالس سوگواری سیدمصطفی خمینی، در سال ۱۳۵۶، تأثیر شگرفی بر امور و سرعت انقلاب اسلامی داشت؛ زیرا پیش از آن، مردم برای برپایی چنین محافلی با ممانعت دولت روبه‌رو می‌شدند، ولی درگذشت او فضای ارعاب را شکست.[۳۲]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز خاتمی به ساماندهی مسائل انقلاب در منطقه اردکان می‌پرداخت.[۳۳] امام‌خمینی در سوم آبان ۱۳۵۸ طی حکمی همراه با تکریم و با عنوان «سیدالاعلام»، ایشان را به سِمَت امامت جمعه اردکان[۳۴] و در پانزدهم تیر ۱۳۶۱، پس از شهادت محمد صدوقی به سمت نماینده خود در استان یزد و امامت جمعه شهر یزد منصوب کرد و در این حکم اتفاق نظر علمای بزرگ یزد درباره ایشان و محبوبیت وی نزد مردم و شهره‌بودن او به علم و تقوا را یادآور شد[۳۵]؛ چنان‌که محمدعلی صدوقی فرزند محمد صدوقی را در اتمام کارهای به‌جامانده از پدر، موظف به مشورت و مراجعه به خاتمی دانست.[۳۶] ایشان همچنین در دیدار با مسئولان استان یزد حضور خاتمی در این استان را نعمت شمرد.[۳۷]
خاتمی از یاران صمیمی امام‌خمینی بود و علاقه ویژه‌ای به ایشان داشت. او تخلف از رهنمودهای ایشان را گناه کبیره می‌دانست و معتقد بود نعمت آزادی و استقلال، مرهون فداکاری‌های امام‌خمینی است.[۳۸] وی رابطه صمیمانه خود با امام‌خمینی را دوجانبه و بیشتر معنوی دانسته، خود را شیفته امام‌خمینی و ایشان را از نوابغ روزگار و از افتخارات اسلام معرفی کرده‌است[۳۹] . امام‌خمینی نیز به خاتمی علاقه و ارادت خاص داشت. در اجازه‌نامه به وی در اسفند ۱۳۴۴، او را «سیدالعلماء الاعلام» خطاب کرد و در مصرف بخشی از وجوهات در مدرسه اردکان و برای معیشت خود، مجاز دانست[۴۰]؛ همچنین در نامه به سیداحمد خمینی و سیدمرتضی پسندیده، انتقال وجوهات به خاتمی را به واسطه امین‌بودن وی، بی‌اشکال و مجاز دانسته‌است.[۴۱]
رحلت
سیدروح‌الله خاتمی در پنج‌شنبه، چهارم آبان ۱۳۶۷، در ۸۲سالگی و درپی یک دوره بیماری در بیمارستان شهدای تجریش در تهران درگذشت. پیکر وی پس از تشییعی باشکوه در یزد به اردکان منتقل و در آنجا به خاک سپرده شد.[۴۲]
امام‌خمینی در پیامی به مناسبت درگذشت خاتمی در ششم آبان ۱۳۶۷ وی را برادر عزیز خود و از پرفروغ‌ترین چهره‌های تقوا، خلوص نیت و ایمان برشمرد که اسلام و ایران از دست داد و نیز او را زنده‌دل، چهره تابناک مبارزات خستگی‌ناپذیر روحانیت، روشن‌ضمیر در دهه‌های اخیر، روشنفکر متدین و مجتهد بزرگوار و از خوبان امین و کم‌نظیر نامید که با تمام وجود مبارزه و سختی‌های آن را درک می‌کرد. همچنین وی را یکی از حامیان بی‌بدیل اسلام ناب محمدی در عصر فریب و خودپرستی دانست که پاک زیست و پاک مرد و عمری با تحجّر مبارزه کرد و یار و پناه محرومان بود.[۴۳] ایشان در این پیام، با تسلیت به فرزند او؛ سیدمحمد خاتمی، از وی به فرزندی متدین، فاضل، باتقوا و متعهد یاد کرده‌است.[۴۴] (ببینید: سیدمحمد خاتمی)
خاتمی هفت فرزند داشت، سه پسر به نامهای سیدمحمد، سیدعلی و سیدمحمدرضا و چهار دختر. با ازدواج سیدمحمدرضا با زهرا اشراقی ـ نوه دختری امام‌خمینی ـ خاتمی با ایشان نسبت خویشاوندی پیدا کرده‌است.
آثار و تألیفات
از خاتمی چند اثر علمی نیز به‌جا مانده‌است. تقریرات درس اخلاق و شرح‌های وی بر برخی ادعیه، به صورت آثاری مستقل چاپ شده‌اند که ازجمله آنها آینه مکارم در شرح دعای مکارم‌الاخلاق امام‌سجاد (ع) و روزه راستین (در شرح دعاهای ایام ماه مبارک رمضان) است.[۴۵]
پانویس
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶.
- ↑ (خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶.
- ↑ جهرمی و پرحلم، خاتمی‌ها، ۳۵.
- ↑ جهرمی و پرحلم، خاتمی‌ها، ۳۵؛ دریایی، تندیس دینداری و فرزانگی، ۶۲ و ۶۵.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۶–۳۷؛ گلی زواره، ناصح صالح، ۲۴۷.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۷.
- ↑ خاتمی، خاطرات، ۲۴–۲۵.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خودش، ۳۸.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خودش، ۳۸.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خودش، ۳۸–۳۹.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خودش، ۳۹.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خودش، ۳۹.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خودش، ۳۹.
- ↑ خامنه‌ای، خاتمی به روایت خامنه‌ای، ۴۸.
- ↑ خامنه‌ای، خاتمی به روایت خامنه‌ای، ۵۰.
- ↑ ← خاتمی، خاطرات، ۲۴–۲۵.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۲.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۴.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۵.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۲.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۶۸.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۰.
- ↑ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۸۰.
- ↑ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۳۶۲–۳۶۴.
- ↑ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، ۳/۹۵–۹۷.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۳۹–۴۰؛ فاضل میبدی، یادنامه خاتمی، ۲۶.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۰.
- ↑ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۲/۱۵۴–۱۵۶.
- ↑ دریایی، تندیس دینداری و فرزانگی، ۶۱۸–۶۱۹.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۰؛ گلی زواره، ناصح صالح، ۲۵۲.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۰.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۰/۳۴۱.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۳۷۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۶/۳۸۶.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۱۷/۶.
- ↑ دریایی، تندیس دینداری و فرزانگی، ۴۹۴، ۵۶۲، ۵۶۹ و ۶۴۵.
- ↑ خاتمی، آیت‌الله از زبان خویش، ۴۲–۴۳.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲/۶۹.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۳/۷۹ و ۸۲؛ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، ۱۰/۲۷۷–۲۷۹.
- ↑ فاضل میبدی، یادنامه خاتمی، ۱۰۲–۱۰۳، جمهوری اسلامی، وزنامه، ۴.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۰.
- ↑ امام‌خمینی، صحیفه امام، ۲۱/۱۷۰.
- ↑ خاتمی، روزه راستین، ۶؛ خاتمی، آینه مکارم، ۱/۹–۱۰؛ گلی زواره، ناصح صالح، ۲۵۵–۲۵۶.
منابع
- امام‌خمینی، سیدروح‌الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش
- جمهوری اسلامی، روزنامه، ۸/۸/۱۳۶۷ش
- جهرمی، محمد رسول و امیررضا پرحلم، خاتمی‌ها، تهران، دادار، چاپ اول، ۱۳۸۰ش
- خاتمی، سیدروح‌الله، آینه مکارم شرح دعای مکارم الاخلاق امام‌سجاد (ع)، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش
- خاتمی، سیدروح‌الله، روزه راستین، شرح دعاهای روزهای ماه مبارک رمضان، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۹ش
- خاتمی، سیدروح‌الله، آیت‌الله از زبان خویش، چاپ‌شده در خاتمی‌ها، تألیف محمد رسول جهرمی و امیررضا پرحلم، تهران، دادار، چاپ اول، ۱۳۸۰ش
- خاتمی، سیدمحمد، خاطرات، چاپ‌شده در خاتمی‌ها، تألیف محمد رسول جهرمی و امیررضا پرحلم، تهران، دادار، چاپ اول، ۱۳۸۰ش
- خامنه‌ای، سیدعلی، خاتمی به روایت خامنه‌ای، روزنامه همشهری، ۸/۸/۱۳۷۶ش
- دریایی، محمدرسول، تندیس دینداری و فرزانگی، تهران، مؤلف، چاپ اول، ۱۳۷۷ش
- فاضل میبدی، محمدتقی، یادنامه خاتمی، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام‌رضا (ع)، چاپ اول، ۱۳۷۶ش
- گلی زواره، غلامرضا، ناصح صالح (شرح حال حاج میرزاعلی‌آقا شیرازی)، قم، حضور، چاپ اول، ۱۳۷۸ش
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد انقلاب اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ش
- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، سیر مبارزات امام‌خمینی در آیینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون
- غلامرضا گلی زواره، خاتمی، سیدروح‌الله، دانشنامه امام‌خمینی، ج۵، ص۵۰-۵۴.