ترور

ترور، قتل فرد یا افراد همراه با غافلگیری، به صورت غیرشرعی و غیرقانونی.

ترور فیزیکی یا ترور شخصیت با انگیزۀ سیاسی و خارج از فضای جنگ رسمی است. تروریسم را می‌توان به دو دستۀ دولتی (حذف، سرکوب و ترساندن مخالفان دولت) و غیردولتی (حذف چهره‌های سیاسی در دستگاه حاکم، با هدف رسیدن به قدرت یا تعدیل قدرت حاکم) تقسیم کرد.

فقها بین ترور و دفاع مشروع، تفاوت قائل شده‌اند. در سال‌های آغازین پیروزی انقلاب، گروهک‌های مخالف نظام، بسیاری از مردم و شخصیت‌های انقلاب را ترور کردند.

از نظر امام‌خمینی، اگرچه تروریست‌ها خسارت‌های بسیاری به اسلام و مردم وارد کردند، اما ابزار ترور برای به زانو درآوردن مردم ایران ناکارآمد است؛ چراکه نهضت اسلامی ایران قائم به فرد نیست تا با ترور شخصیت‌ها، خللی در آن وارد شود.

ایشان ترور را نشانه ضعف و ناامیدی دشمن می‌شمرد و در پاسخ به تروریست خواندن ایران از سوی امریکا، تأکید می‌کرد که در منطق آمریکا کسانی تروریست هستند که از این کشور پیروی نمی‌کنند.

مفهوم‌شناسی

ترور، واژه‌ای فرانسوی به معنای وحشت و هراس افکنی و قتل سیاسی با سلاح آمده است. در زبان عربی سه لغت «فتک» (قتل غافلگیرانه)، «اغتیال» (قتل با نیرنگ و در خفا) و «ارهاب» (ترساندن و ایجاد وحشت) برای رساندن مفهوم ترور وجود دارد. «فتک» و «اغتیال» هر دو به معنای حمله ناگهانی و کشتن غافلگیرانه است؛ اما در فتک، مقتول قاتل را می‌بیند و نوعی تأمین به فرد داده می‌شود؛ ولی در اغتیال قاتل را مشاهده نمی‌کند یا از این نظر اعم است؛ همچنان‌که در اغتیال بردنِ فرد به محلی مخفی ملاحظه شده و فتک از این نظر اعم است. از سوی دیگر، اغتیال معنایی گسترده‌تر از ترور دارد؛ چون شامل قتل‌های غیر سیاسی و قتل‌هایی که بدون سلاح صورت می‌گیرد، نیز می‌باشد.
به‌طور کلی ترور را می‌توان عمل تهدیدآمیز و ناگهانیِ باپیش‌بینی قبلی دانست که به قصد کشتن فرد یا افرادی غالباً سرشناس یا برای ایجاد رعب و وحشت در دیگران و رساندن یک پیام و ایجاد تأثیر روانی معین صورت می‌گیرد. تروریسم در ادبیات سیاسی بر خشونت مستمر برای رسیدن به هدف سیاسی گفته می‌شود. خشونت فیزیکی و ناگهانی با انگیزه سیاسی و خارج از فضای جنگ رسمی از شاخصه‌های عملیات تروریستی است. تروریست‌ها برای ایجاد وحشت از گروگان‌گیری، بمب‌گذاری، آدم‌ربایی و آدم‌کشی قتل کودکان و کهنسالان، هواپیماربایی، دزدی و سرقت اموال مردم و آتش‌زدن مزارع استفاده می‌کنند.

پیشینه

ترور دارای پیشینه‌ای دیرینه است. در دوران باستان نمونه‌هایی از انواع ترور و سوء قصد به چشم می‌خورد؛ ترور پادشاهان دولت آشور در درون خاندان سلطنتی، ترور بردیا به دست برادرش کمبوجیه در دوران ساسانیان و اقدام کاسیوس به ترور ژولیوس سزار، امپراتور روم در سال ۴۴ق م از آن جمله است.
سابقه ترور در جهان اسلام به دوران نخست و سوء قصدهای مخالفان پیامبر اکرم(ص) به جان ایشان بازمی‌گردد؛ تلاش ناکام عمیربن‌وهب با تحریک و معاونت صفوان‌بن‌امیه، واقعه معروف لیلةالمبیت که امیرالمؤمنین علی(ع) برای حفظ جان پیامبر اکرم(ص) در بستر ایشان خوابید و تلاش یهودیان بنی‌نضیر برای ترور آن حضرت ازجمله آن موارد است. پس از پیامبر اسلام(ص) نیز ترورهایی صورت گرفت که ترور امام‌علی(ع) به دست ابن‌ملجم مرادی از شهرت بیشتری برخوردار است.
در ایران و در دوره سلجوقیان، فرقه اسماعیلیه نزاری به رهبری حسن صباح مخالفان خویش را با ترور سازمان‌یافته‌ای از پا درمی‌آورد. در دوران معاصر، ترور ناصرالدین‌شاه قاجار به سال ۱۲۷۱ به دست میرزارضا کرمانی از وقایع مهم در این زمینه است. پس از انقلاب مشروطه، تهران شاهد ترورهای فراوانی مانند ترور ستارخان و سیدعبدالله بهبهانی بود. در این دوره گروه‌های سیاسی از سلاح ترور برای حذف رقبای خود از صحنه سیاسی استفاده می‌کردند. انجمن‌های مخفی به‌ویژه کمیته مجازات نیز از این وسیله برای مقابله با مخالفان خود استفاده کردند. رضا پهلوی هم پس از به دست گرفتنِ قدرت، موجی از ترور و سوء قصد به جان مخالفان خود به راه انداخت که ترور نافرجام سیدحسن مدرس در سال ۱۳۰۵ یکی از آنهاست. وی حتی از ترور کسانی که در به‌قدرت‌رساندن وی سهم عمده‌ای داشتند، فروگذار نکرد. عوامل امنیتی محمدرضا پهلوی نیز از ترور مخالفان دریغ نداشتند.
در میان گروه‌های مذهبی نیز، گروه فداییان اسلام ترور مخالفان دین و برخی عوامل رژیم پهلوی را در دستور کار خود قرار داد و طی یک دهه فعالیت جدی سیاسی (۱۳۲۴–۱۳۳۴)، چندین ترور ازجمله ترور سیداحمد کسروی، عبدالحسین هژیر، علی رزم‌آرا، سیدحسین فاطمی و حسین علاء را برنامه‌ریزی و اجرا کرد که البته دو ترور اخیر نافرجام بود. جمعیت مؤتلفه اسلامی نیز در سال ۱۳۴۳، با همین انگیزه، حسنعلی منصور، نخست‌وزیر را ترورکرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گروه فرقان، سازمان مجاهدین خلق ایران و چند گروه دیگر به اقدامات تروریستی روی آوردند و بسیاری از مردم، ائمه جماعات و جمعه، متفکران اسلامی و شخصیت‌های نظام اسلامی را ترور کردند. در فقه به این موضوع به صورت مستقل توجه نشده است اما برخی فقها و نویسندگان معاصر از نگاهی فقهی به آن پرداخته‌اند.

ترور در فقه اسلامی

بنابر احکام اولیه اسلام، جان، مال، ناموس و حقوق همه انسان‌ها محترم است و تعرض به آن بدون دلیل و مجوز شرعی جایز نیست؛ از این‌رو اقدام به کشتن کسی بدون حکم حاکم شرع و دادگاه صالح به شیوه فتک یا اغتیال یا به هر شکل دیگری، درصورتی که مهدورالدم نباشد، حرام و حرمت آن از ضروریات دین شمرده می‌شود و اگر به صورت فتک و اغتیال انجام شود، مصداق ترور است و زشتی و حرمت بیشتری دارد. امام‌خمینی نیز خاطرنشان کرده که جان و مال انسان‌ها در اسلام محترم و تجاوز به آن از گناهان کبیره است و ترور و تعرض به جان بی‌گناهان از نگاه اسلام، باطل و غیرمجاز است و مسلمان هیچ‌گاه دست به عمل تروریستی نمی‌زند.
بنابر یک روایت معتبر، امام‌صادق(ع)، ابوالصباح کنانی را از کشتن پنهانی کسی که به امیرالمؤمنین(ع) ناسزا گفته بود، منع کرد و چنین عملی را مصداق فتک و مورد نهی پیامبر(ص) و دین اسلام به‌شمار آورد. مسلم‌بن‌عقیل، پیشنهاد کشتن ناگهانی عبیدالله‌بن‌زیاد را با توجه به حدیث رسول اکرم(ص) در منع از ترور نپذیرفت.
ترور را از نظر فقهی می‌توان در مواردی از مصادیق محاربه به‌شمار آورد و محاربه در اصطلاح فقها عملی مسلحانه است که به قصد ایجاد وحشت در میان مردم صورت می‌گیرد (ببینید: مفسد فی الارض) و به جهت داشتن مؤلفه‌هایی چون استفاده از سلاح، قصد ارعاب و وحشت و سلب امنیتِ مردم در مواردی اقدامی تروریستی به‌شمار آمده، مستوجب مجازات است. ترور از نظر امام‌خمینی نیز، گاهی از مصادیق محاربه و افساد فی الارض (ببینید: مفسد فی الارض) به‌شمار می‌رود؛ شاهد آن، سخنان ایشان دربارهٔ اقدام‌های مسلحانه سازمان مجاهدین خلق و حکم شرعی این نوع اعمال در سال‌های ۱۳۵۹–۱۳۶۱ است. محارب از نگاه ایشان کسی است که با کشیدن سلاح یا آماده‌سازی آن، قصد ارعاب یا فساد در زمین را دارد و مجازات او همچنان‌که در قرآن آمده است، کشتن، به‌دارآویختن، قطع دست و پا به صورت مخالف (دست راست با پای چپ یا بالعکس) و تبعید است و حاکم شرع می‌تواند به تناسب همراهی محاربه با جرایمی مانند کشتن و غارت اموال و ترساندن مردم یکی از حدود چهارگانه را انتخاب کند (ببینید: مفسد فی الارض).

فرق ترور با اقدام مشروع

میان ترور و اقدام مشروع برای کشتن کسانی که علیه جامعه اسلامی و مسلمانان فعالیت می‌کنند، فرق است؛ چنان‌که نقل شده است پیامبر اسلام(ص)، دستور قتل کعب‌بن‌اشرف و تعدادی از سران یهودی را به دلیل نقض پیمان، محاربه، شرکت در جنگ‌های علنی و غیر علنی علیه اسلام، تحریک مشرکان علیه مسلمانان، هجو پیامبر(ص) و همسران آن حضرت و برخی دیگر از زنان مسلمان که موجب آزار خدا و پیامبر(ص) می‌شد، صادر کرد و جوانان اوس و خزرج آن را اجرا کردند. کشتن این افراد به دلایل مزبور، مصداق فتک و اغتیال به‌شمار نمی‌آید.
امروزه عده‌ای با فرق‌نگذاشتن میان تروریسم و دفاع مشروع از این عنوان‌ها به نفع خود بهره می‌برند؛ همچنان‌که هر یک از سازمان‌ها و دولت‌های تروریستی، دیگری را به تروریسم و حمایت از آن متهم می‌کند. برخی سازمان‌های بین‌المللی، با فرق‌نگذاشتن میان مبارزه مشروع و تروریسم، از برخی گروه‌ها و دولت‌های تروریست به عنوان دولت و سازمانِ قانونی دفاع می‌کنند و دفاع ملت‌های مظلوم و مبارزات نهضت‌های آزادی‌بخش را به بهانه تروریسم سرکوب می‌سازند، اما دفاع مشروع (جهاد دفاعی) در برابر تهاجم و تجاوز دشمن و دفع ضرر از جان و مال و ناموس خود و حفظ کرامت انسانی، در صورت ضرورت و نبودن راهی دیگر برای دفع تجاوز، یک حق طبیعی، فطری و عقلی به‌شمار می‌رود و با رعایت تناسب نوع دفاع با تهاجم و مراتب دفاع از آسان به سخت، تکلیف شرعی و دفاع با جان و مال از کشور، دین و عقیده بر همه مسلمانان واجب است.
امام‌خمینی دفاع مشروع از کشور و اسلام را بی‌نیاز از اجازه امام(ع) یا حاکم و به هر شکل و وسیله ممکن لازم می‌داند. با توجه به تأکید ایشان بر استفاده از هر وسیله‌ای برای دفاع مشروع از دین و سرزمین اسلامی و ستایش و تقدیر ایشان از اقدام محمدحسین فهمیده، به نظر می‌رسد عملیات استشهادی نیز اگر در چارچوب دفاع جمعی و ملی باشد، در نظر ایشان مجاز و حتی واجب است؛ همچنان‌که برخی از علمای معاصر مانند محمد فاضل لنکرانی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، ناصر مکارم شیرازی و حسین نوری همدانی، به جواز و بعضی به وجوب عملیات شهادت‌طلبانه در صورت داشتن ماهیت دفاعی، رعایت اهم و مهم و مصالح اسلام و مسلمانان و با اذن حاکم شرعی نظر داده‌اند. دفاع مشروع در روابط بین‌الملل امری پذیرفته‌شده است و بر مبنای آن افراد و دولت‌ها می‌توانند در برابر فرد یا دولت متجاوز از خود دفاع کنند.
از نگاه امام‌خمینی، دفاع از کیان اسلام نیز از مصادیق دفاع مشروع به‌شمار می‌رود؛ از این‌رو ایشان در ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ فتوای قتل سلمان رشدی نویسنده مرتد کتاب آیات شیطانی را که به ساحت اسلام، پیامبر اکرم(ص) و قرآن اهانت روا داشته بود، صادر کرد و از عموم مسلمانان جهان خواست، او را در هر نقطه‌ای که یافتند، اعدام کنند. برخی این حکم امام‌خمینی را مساوی با جواز اقدام‌های تروریستی در اسلام ارزیابی کردند؛ در حالی‌که ماهیت و هدف چنین حکمی با اقدام‌های تروریستی فرق دارد؛ زیرا مهم‌ترین مؤلفه اقدام تروریستی ناگهانی و نامشروع‌بودن آن است؛ در حالی‌که سلمان رشدی به جرم ارتداد، خیانت به امت اسلامی، فسادانگیزی و توهین به اسلام و مقدسات اسلامی، به حکم تمام مذاهب اسلامی مهدورالدم شناخته شده، مستوجب برخورد قاطع و سریع و جدی بود، تا مرزهای عقیدتی و فکری مسلمانان از توهین و تحقیر به دور بماند. حکم قتل سلمان رشدی را مرجع ذی‌صلاح صادر کرد، اما به دلیل در دسترس‌نبودن وی اجرای حکم آن به همه مسلمانان تفویض شده است؛ از این‌رو اقدام به قتل وی مصداق ترور به‌شمار نمی‌آید (ببینید: سلمان رشدی).

اقسام ترور

اعمال تروریستی را به لحاظ عاملان اجرا می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

تروریسم دولتی

تروریسم دولتی به اقدام برخی دولت‌ها که در جهت حذف، سرکوب و ترساندن مخالفان صورت می‌گیرد، گفته می‌شود. گاه برخی دولت‌ها در داخل مرز جغرافیایی و حتی در ورای آن، مخالفان خود را به قتل می‌رسانند که نمونه آن، اعمال تروریستی دولت آمریکا توسط سازمان سیا در نقاط مختلف جهان ازجمله ایران است. یکی از مصادیق آشکار تروریسم دولتی، دولت غاصب اسرائیل است که تاریخ آن آکنده از جنایات و اعمال تروریستی است و بیشترین عملیات تروریستی و کشتارهای فجیع و رعب‌آور در تاریخ آن ثبت شده است. این رژیم، عملیات تروریستی فراوان در داخل و خارج فلسطین انجام داده و برخی از رهبران جنبش‌های مقاومت فلسطین و حزب‌الله لبنان را به شهادت رسانده است. امام‌خمینی نیز از آمریکا و رژیم صهیونیستی به عنوان مصادیق تروریسم دولتی یاد کرده است. ایشان علت اقدام‌های تروریستی چنین دولت‌هایی را علیه متفکران و دانشمندان انقلابی کشورهای اسلامی مقابله این دانشمندان با ظلم و شرک و کفر و نشانی از ضعف و زبونی دولت‌های استکباری شرق و غرب در رویارویی مستقیم با جهان اسلام می‌دانست.
در دوران حکومت محمدرضا پهلوی نیز، مواردی از ترور و سوء قصد به جان مخالفان اتفاق می‌افتاد؛ امام‌خمینی با اشاره به برخی از این اقدامات که اگر مستقیماً از سوی حکومت هم نبود، موجب ایجاد حاشیه‌های زیاد می‌شد، آن را ازجمله جریان‌سازی‌های ساواک برای ایجاد غائله و غافل‌کردن مردم از مسائل اصلی می‌دانست.

تروریسم غیردولتی

این نوع ترور را مخالفان حکومت با حذف چهره‌های سیاسی و ایجاد رعب و وحشت در دستگاه حاکم انجام می‌دهند و از این اقدام رسیدن به قدرت یا تعدیل و کنترل قدرت حاکم را می‌خواهند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران که دشمنان نظام اسلامی و عناصر گروه‌های منحرف و محارب، ترورِ یاران امام‌خمینی و دست‌اندرکاران نظام را در دستور کار خود قرار داده بودند، امام‌خمینی با تأکید بر عقب‌نشینی نکردن ملت ایران در رویارویی با ترور اشخاص و مصمم‌ترشدن آنان در مبارزه علیه فساد و استبداد و استعمار، استمرار و تداوم نهضت را با وجود ترور اشخاص نوید می‌داد.
امام‌خمینی هیچ‌گاه هدایت مبارزه مسلحانه با رژیم را به عهده نگرفت. ایشان در دیدار با برخی از اعضای سازمان مجاهدین خلق در نجف اشرف که تأکید کرد اکنون هنگام قیام مسلحانه نیست و آنان با این کار نیروی خودشان را از دست می‌دهند و کاری نیز از پیش نمی‌برند، نشان داد اعتقادی به مبارزه مسلحانه ندارد و برای اعلام مخالفت با رژیم پهلوی راهِ اعتصاب و تظاهرات مردمی را ترجیح می‌دهد. ایشان مطلق ترور، چه ترور اعضا و عوامل حکومت پهلوی و چه ترور دین‌ستیزان و فعالان ضد دینی و ضد شیعی را مجاز نمی‌دانست؛ به همین جهت اعضای جمعیت مؤتلفه اسلامی نتوانستند جواز ترور حسنعلی منصور (از عناصر اصلی پذیرش کاپیتولاسیون) را از ایشان بگیرند و در مجموع نگاهی مشروط به مبارزه مسلحانه داشت (ببینید: مبارزه مسلحانه).
امام‌خمینی همان‌گونه که در مبارزه با رژیم پهلوی به گزینه ترور متوسل نشد، پس از پیروزی انقلاب نیز هرگز مجوزی برای این اقدام‌ها علیه مخالفان خود و نظام صادر نکرد. ایشان به‌رغم اعلام آمادگی برخی از هواداران خود در مصر، آنان را از ترور همسر محمدرضا پهلوی در قاهره نهی کرد؛ همچنان‌که مجوز شرعی برای ترور رئیس‌جمهور مخلوع، سیدابوالحسن بنی‌صدر در پاریس که علیه نظام فعالیت می‌کرد، صادر نکرد.

عملیات تروریستی در جمهوری اسلامی ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برخی از معاندان و مخالفان جمهوری اسلامی ایران به‌ویژه سازمان مجاهدین خلق و گروه فرقان، هم‌زمان با جبهه‌گیری علیه نظام به مبارزات مسلحانه و ترور مسئولان و دست‌اندرکاران نظام روی آوردند. تروریست‌ها با ترور و انفجار بمب در مجامع عمومی و نماز جمعه‌ها، عده بسیاری از مردم، ائمه جمعه و جماعت و متفکران اسلامی مانند مرتضی مطهری و شخصیت‌هایی مانند محمد مفتح، مهدی عراقی، سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی؛ امام‌جمعه تبریز، سیدمحمد حسینی بهشتی با بیش از هفتاد نفر از نمایندگان مجلس و شخصیت‌های انقلاب، محمدعلی رجائی؛ رئیس‌جمهور، محمدجواد باهنر؛ نخست‌وزیر، علی قدوسی؛ دادستان کل کشور، سیدعبدالحسین دستغیب؛ امام‌جمعه شیراز، محمد صدوقی؛ امام‌جمعه یزد، عطاءالله اشرفی اصفهانی؛ امام‌جمعه کرمانشاه، سیدعبدالکریم هاشمی‌نژاد، محمدتقی حاج‌طرخانی و نظامیانی مانند ولی‌الله قرنی و هوشنگ وحید دستجردی را به شهادت رساندند. ترور ناموفق اکبر هاشمی رفسنجانی و ترور نافرجام سیدعلی خامنه‌ای؛ امام‌جمعه تهران، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی و سیدرضی شیرازی از دیگر کارهای تروریست‌ها بود. ترور بیش از شانزده‌هزار نفر از مردم ایران در کارنامه گروه‌های ضدانقلاب به چشم می‌خورد.
امام‌خمینی این گروه‌های تروریستی را کوردل خوانده و سازمان مجاهدین خلق را با ابن‌ملجم مقایسه کرده است تروریست‌ها در خارج از ایران نیز شخصیت‌های طرفدار امام‌خمینی مانند سیدعارف حسین حسینی در پاکستان و راغب حرب در لبنان و سیدمهدی حکیم، عالم عراقی را در سفر به سودان به شهادت رساندند.

اهداف تروریست‌ها

تروریست‌ها با ناامن جلوه‌دادن کشور با عملیات تروریستی تلاش کردند نظام اسلامی را با بحران مواجه سازند. به نظر امام‌خمینی مخالفان اسلام برای جداکردن مردم از اسلام، دست به کشتار شخصیت‌های اسلامی می‌زنند و کشتن عالمانی مانند سیدعبدالله بهبهانی در مشروطه برای این هدف بود. مقابله و برگشت مردم از انقلاب و نظام اسلامی، جداکردن مسئولان از مردم و ایجاد اختلاف میان آنان و ساقط‌کردن نظام جمهوری اسلامی از دیگر اهداف تروریست‌ها بود. آنان برای پوشاندن ضعف و ناامیدی خود دست به کارهای تروریستی می‌زدند.
امام‌خمینی انتقام و ترساندن مجاهدان راه خدا را انگیزه دیگر اقدامات تروریستی علیه شخصیت‌های انقلاب می‌دانست. به باور ایشان دشمنان با کشتن افرادی چون سیداسدالله مدنی؛ امام‌جمعه تبریز در پی نابودی حرکت و حکومت اسلامی و برقراری حکومت آمریکایی بودند. ایجاد ترس و وحشت در مردم و نابودکردن سرمایه‌های اسلام و انقلاب اسلامی از دیگر اهداف تروریست‌ها بود. آنان تلاش می‌کردند با ترور شخصیت‌های انقلابی و اسلامی پایه‌های انقلاب را سست و مردم را از جمهوری اسلامی ناامید و زمینه خارج‌شدن شخصیت‌های بزرگ را از صحنه انقلاب فراهم کنند. امام‌خمینی در پیامی به مناسبت شهادت عارف حسینی خاطرنشان کرد استکبار شرق و غرب عاجز از رویارویی مستقیم با جهان اسلام و برای حاکم‌کردن اسلام آمریکایی راه ترور مطهری‌ها و بهشتی‌ها و راغب حرب‌ها و عارف حسینی‌ها و در عراق صدرها و حکیم‌ها و در تمامی کشورها روحانیون دردآشنای اسلام ناب محمدی را در پیش گرفته است.

پیامد ترور شخصیت‌های انقلاب اسلامی

در نگاه امام‌خمینی تروریست‌ها، خسارت‌های بسیاری به اسلام و مردم وارد کردند و ذخیره‌های باارزشی را از ملت اسلامی گرفتند؛ چنان‌که هر کدام از شهدای ترورشده در ۷ تیر ۱۳۶۰ را با جمعیتی معادل شمرد (ببینید: هفت تیر). از نظر ایشان ترور شخصیت‌های اسلامی برای دشمنان اسلام سوژه تبلیغاتی ضداسلام و جمهوری اسلامی فراهم کرده است؛ زیرا بیگانگان این‌گونه کارها را نشانه بی‌ثباتی و شکست جمهوری اسلامی جلوه می‌دهند؛ با این حال، ایشان ابزار ترور را برای به زانو درآوردن مردم ایران ناکارآمد شمرده و یادآور شده نهضت اسلامی ایران قائم به فرد نیست تا با ترور شخصیت‌ها، خللی در آن وارد شود؛ چنان‌که عالمانی نظیر سیدحسن مدرس که هدف ترور قرار گرفتند، در تاریخ زنده‌اند و ترورها نشان می‌دهد دشمن در مقابله با انقلاب اسلامی شکست خورده است.
امام‌خمینی تأکید دارد دنیا گذرگاه است و مسلمان خوفی از ترور به دل راه نمی‌دهد و روحانیان نیز در تمام صحنه‌های سیاسی پیش‌قدم بوده‌اند و ترور و کشتن، آنان را از صحنه خارج نخواهد ساخت و تروریست‌ها با کشتن اشخاص، شخصیت انسانی مردان بزرگ را نمی‌توانند نابود سازند و مردم ایران نه تنها از مبارزه علیه ظلم دست برنمی‌دارند که کشته‌شدن شخصیت‌ها بر تصمیم و قاطعیت مردم در مبارزه با فساد و استکبار خواهد افزود. ایشان معتقد بود ترور شخصیت‌های اسلامی به دست دشمنان اسلام و انقلاب، منجر به تأیید اسلام و استواری راه مسلمانان و تقویت ایمان و افزایش شناخت مردم دربارهٔ دشمنان‌شان می‌شود و رمز پیروزی ملت ایران در برابر دشمنان نیز، نترسیدن از کشته‌شدن بود؛ از این‌رو انقلاب اسلامی ایران ضربه‌ناپذیر است و ترور شخصیت‌های انقلاب بر قوت و تحرک نهضت اسلامی می‌افزاید. ایشان همچنین با بزرگداشت قربانیان ترور و شهید خواندن آنان، مردم را به جایگاه والای آنان توجه می‌داد و شهادت آنان را به مردم تبریک و تسلیت می‌گفت.

ایستادگی در برابر تروریست‌ها

امام‌خمینی در رویارویی با موج ترورهای سیاسیِ مخالفان علیه شخصیت‌های انقلاب، همواره به مردم قوت قلب می‌داد و با اشاره به سابقه عملیات تروریستی در گذشته ایران و جهان یادآور می‌شد مردم و مسئولان باید با دل محکم مشغول کار باشند و از این مسائل نترسند. ترور نشانه ضعف و ناامیدی دشمن از رسیدن به اهداف خویش است و ابرقدرت‌ها با این کارها نمی‌توانند انقلاب اسلامی ایران را در هم شکنند. ایشان پس از شهادت مدنی، امام‌جمعه تبریز؛ آذربایجانی‌ها و مردم ایران را به صبر و استقامت فراخواند و به تروریست‌ها یادآور شد نمی‌توان مردمی که برای خدا قیام کرده و هزاران شهید و معلول داده‌اند را با این کارها، سست کرد یا از میدان به‌دربرد. مردم پیرو سیدالشهدا(ع) هستند که برای حفظ اسلام، طفل شش‌ماهه و پیرمرد هشتادساله را فدا کرد (ببینید: سیداسدالله مدنی).
امام‌خمینی از سوی دیگر، به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سفارش کرد از شخصیت‌های اسلامی و انقلابی هرچند خود بدان رضایت ندهند، مراقبت کنند و تأکید کرد قوای امنیتی به‌ویژه سپاه، مواظب باشند تروریست‌ها در اجتماعات مردم اخلال نکنند و با قوت و قدرت از نفوذ آنان پیشگیری کنند و رفت‌وآمدهای مشکوک را زیر نظر بگیرند. ایشان پس از ترور محمد صدوقی، امام‌جمعه یزد، در حکمی به محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ترورهای مشابه را موجب ایجاد نگرانی و تردید و سؤال دربارهٔ محافظان این شخصیت‌های بزرگ دانست و از آنجا که سپاه مسئول رسیدگی به این امور است، فرمانده سپاه را مأمور کرد با دقت، سوابق پاسداران محافظ را بررسی و گزارشی تهیه کند؛ همچنین برای این امر مهم، از پاسداران آزموده و باسابقه و متعهد استفاده شود.
امام‌خمینی همچنین با محکوم‌کردن و شرارت خواندن عملیات تروریست‌ها، از مجامع بین‌المللی درخواست کرد جنایت‌های تروریست‌ها علیه دانشمندان و علمای بزرگ ایران را محکوم کنند. ایشان با نکوهش از بی‌توجهی مدعیان حقوق بشر به فجایع انسانی تروریست‌ها آن را نشانه زوال انسانیت و رفتار گزینشی ابرقدرت‌ها در برابر گروه‌های تروریستی خواند و افزود رژیم عراق در پی سجده‌کردن در برابر آمریکا از شمار گروه‌های تروریستی در فهرست آمریکا خارج شد. مردم و نیروهای امنیتی برای مقابله با جریان ترور به میدان آمدند و توانستند با تلاش شبانه‌روزی آن را مهار و امنیت نظام و شخصیت‌های آن را تأمین کنند؛ بدین ترتیب توطئه گروه‌ها به وسیله ترور برای براندازی و انحراف نظام اسلامی از مسیر خود خنثی گردید.

مجازات تروریست‌ها

امام‌خمینی، رهبری رئوف و باگذشت بود و به هواداران گروه‌های معارض اندرز می‌داد دست از مخالفت بردارند و به همگان نیز هشدار می‌داد با گفتگو، جوانان را از فروافتادن در دام گروه‌های مخالفِ نظام بازدارند. به طرفداران گروه‌های تروریستی نیز اعلان می‌کرد در صورت بازگشت به دامن ملت، آزاد خواهند بود؛ از این‌رو برخی از افراد فریب‌خورده گروه تروریستی فرقان بخشیده شدند. بسیاری از آنان از فریبکاری همدستان خود مطلع شدند و توبه کرده، به زندگی عادی بازگشتند. امام‌خمینی حتی گروهی از کودتاگران نوژه را عفو کرد و برخی از آنان در جنگ تحمیلی به شهادت رسیدند (ببینید: کودتای نوژه)؛ اما در برخورد با گروه‌های برانداز و کسانی که برای ترور شخصیت‌های مجاهد و مردم بی‌گناه، دست به سلاح می‌بردند، پس از اتمام حجت، مسامحه نکرد و فرمان داد دادگاه‌های انقلاب برابر دستورهای اسلام و قرآن، عوامل ترور را مجازات کنند. ایشان از عوامل تروریستیِ دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی، به «تفاله‌های آمریکایی» تعبیر و تأکید کرد تروریست‌ها باید دستگیر و به سزای اعمال خود برسند و در نامه‌ای به دادستانی انقلاب، تروریست‌ها را مفسد فی الارض خواند؛ با این حال، افزود در مجازات آنان نباید از حدود خدا تجاوز شود.

دامنه مصادیق تروریسم

کارگزاران سیاسی و امنیتی دولت آمریکا در طول دوره انقلاب به‌طور آشکارا از جنایت‌های تروریست‌های داخلی ایران حمایت کرده‌اند و منابع غربی نیز به‌طور گسترده از کمک‌های اطلاعاتی، نظامی و اقتصادی آمریکا به سازمان‌های تروریستیِ مخالف جمهوری اسلامی گزارش داده‌اند.
امام‌خمینی در شناساندن مصادیق تروریسم نگاهی عام‌تر دارد. از نگاه ایشان قدرت‌های شیطانی به‌طور مستقیم یا به وسیله افراد مزدور یا جاهل به ترور مخالفان خود اقدام می‌کنند. ایشان استکبار شرق و غرب و به‌طور مشخص دولت آمریکا و شوروی را حامی تروریسم و عوامل و ایادی آنها را مجری ترور در ایران معرفی می‌کرد. و باور داشت قدرت‌های شرق و غرب برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران، اقدام به ترور مردم، انفجار کور و حتی به‌آتش‌کشیدن مزارع کرده‌اند؛ زیرا انقلاب اسلامی ایران توانسته است کشورهای اسلامی و ستمدیدگان جهان را به سوی اسلام جلب کند. ایشان به‌ویژه بر نقش آمریکا در ترورها تأکید داشت. در عین حال آمریکا همواره اقدامات جنایتکارانه‌اش را به کشورهای مخالف خود نسبت می‌دهد، حال آنکه دولت آمریکا که تروریست بالذات است، سراسر جهان را به آتش کشیده است.
یکی از نمونه‌های بارز ترور دولتی، که از جانب دولت آمریکا صورت گرفت، ترور فرمانده پرآوازه ایرانی، قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس ایران و یکی از فرماندهان عالی‌رتبه ایران است که در برابر گروه‌های تروریستی در عراق و سوریه ایستاد. این ترور در ۱۳/۱۰/۱۳۹۸، در زمانی که مهمان رسمی دولت عراق بود، به همراه نه نفر از همراهیان ایرانی و عراقی خود، در فرودگاه بغداد به دستور مستقیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا اجرا شد و آنان با حمله موشکی نیروهای آمریکایی به شهادت رسیدند. در پی این ترور موج بسیار گسترده محکوم‌ساختن این جنایت در داخل و خارج ایران راه افتاد و میلیون‌ها نفر از مردم مسلمان ایران با حضور خود در مراسم تشییع جنازه سلیمانی شرکت جستند و خواهان انتقام خون او و دیگر شهدای این ترور شدند. امام‌خمینی همچنین رژیم اسرائیل را دولتی تروریستی می‌دانست که با هم‌پیمانی با آمریکا برای رسیدن به مقاصد استعماری خود، مرتکب جنایات فراوانی شده و در حق مردم فلسطین و لبنان جنایت‌ها کرده است. این رژیم برای رسیدن به اهداف نامشروع و توسعه‌طلبانه خود از هر وسیله‌ای استفاده و با ارعاب و وحشت صدها هزار فلسطینی را آواره کرده است.
امام‌خمینی دولت فرانسه را نیز دولتی تروریستی می‌دانست؛ زیرا به گروه تروریستی مجاهدین خلق پناه داده است. حزب بعث عراق نیز از مصادیق تروریست دولتی بود که در مدت عمر خود گروه بسیاری از علما و اندیشمندان را به قتل رساند. امام‌خمینی کشتن سیدمحمدباقر صدر و سیدمهدی حکیم را از کارهای تروریستی حزب بعث شمرده که به هدف خاموش‌کردن اسلام ناب محمدی انجام شد. از نگاه ایشان حکومت محمدرضا پهلوی نیز، بر پایه ترور و وحشت استوار بود و رژیم پهلوی راه‌های گوناگونی ازجمله ترور و تهدید افراد را برای به زانو درآوردن مردم آزمود.
در نگاه امام‌خمینی، کمونیست‌ها نیز از عاملان وحشت و ترور پس از انقلاب اسلامی بوده‌اند که با حسابگری مادی در صدد نابودی انقلاب اسلامی بودند. اتحاد جماهیر شوروی در آن سال‌ها نماد تفکر کمونیستی و ابرقدرتی شرق بود و بسیاری از گروه‌های تروریستی وابسته به آن بودند. ایشان کسانی که به اسم خلق، زندگی مردم را به تباهی کشیده، خدمتگزاران خلق و خالق را ترور می‌کنند، از طرفداران اجانب و خائنان به اسلام شمرده است. «کمونیست‌های ساختگی» و «ریشه‌های رژیم شاه»، تعبیر دیگر امام‌خمینی از این دسته از گروه‌های تروریستی است.

اتهام ترور به جمهوری اسلامی ایران

آمریکا برای بدنام‌کردن جمهوری اسلامی ایران در نگاه جهانیان، این کشور را متهم کرد که از تروریسم جانبداری می‌کند. امام‌خمینی خاطرنشان کرده است که در منطق آمریکا کسانی تروریست هستند که از این کشور پیروی نمی‌کنند؛ چنان‌که در پاسخ به تروریست خواندن جمهوری اسلامی ایران در جریان اشغال سفارتخانه آمریکا، تأکید کرد دانشجویان با افراد دستگیرشده با رأفت رفتار کردند، و حال آنکه آمریکا دانشجویان ایرانی را در آمریکا شکنجه می‌کند و سگ‌ها را به جان آنان می‌اندازد. ایشان خاطرنشان کرده است استکبار شرق و غرب به دلیل ناتوانی از رویارویی مستقیم با جهان اسلام، شخصیت‌های دینی و سیاسیِ مخالف خود را نابود می‌کنند و فرهنگ اسلام آمریکایی را در میان مردم گسترش می‌دهند و آمریکا کشوری است که کارهای جنایتکارانه خود را به کشورهای مخالف خود نسبت می‌دهد. ایشان دشمنی جمهوری اسلامی ایران با اسرائیل تروریست و مورد حمایت آمریکا را از علل دشمنی آمریکا با ایران شمرده و خاطرنشان کرده از این‌روی آمریکا برای تضعیف جمهوری اسلامی، ایران را متهم به ترور می‌کند؛ ولی با این اتهام نه تنها موقعیت جمهوری اسلامی ایران کاهش پیدا نکرده، بلکه جایگاه آن در نظرها بالا رفته و روحیه دشمنان اسلام تضعیف شده است. به نظر امام‌خمینی، جمهوری اسلامی ایران به دلیل پیروی از قرآن نیازمند استفاده از ابزار ترور نیست. جمهوری اسلامی خود قربانی ترور است و روز هشتم شهریور سالروز ترور محمدعلی رجایی، رئیس‌جمهور و محمدرضا باهنر، نخست‌وزیر ایران، روز مبارزه با تروریسم نام‌گذاری شده است.

ترور شخصیت

واژه ترور تنها در کشتن و از میان بردن جسمی اشخاص کاربرد ندارد، بلکه گاهی به لطمه‌زدن به آبرو و مخدوش‌کردن شخصیت اجتماعی و وجهه عمومی افراد و شخصیت‌ها با دروغ‌سازی و تبلیغات منفی گفته می‌شود که از آن به ترور شخصیت یاد می‌کنند. به‌این معنا از ترور در سخنان امام‌خمینی نیز توجه شده است. ایشان به ترور شخصیت برخی از دست‌اندرکاران نظام مانند سیدمحمد حسینی بهشتی، محمدعلی رجایی و سیداحمد خمینی واکنش نشان داد و به دشمنان نظام و انقلاب بی‌ثمر و فایده‌بودن این نوع اقدام‌ها را گوشزد کرد.

پیوند به بیرون

• قدرت‌الله عفتی-سمیه تام، ترور، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۳۲۴–۳۳۵.