احمد توکلیزاده
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | احمد توکلیزاده |
| تاریخ تولد | ۱۳۰۸ش |
| زادگاه | راور، کرمان، ایران |
| تاریخ وفات | ۱۷ شهریور ۱۳۶۸ |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امامخمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمدرضا گلپایگانی، سیدمحمد محقق داماد، عباسعلی شاهرودی، مرتضی حائری یزدی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه اصفهان، حوزه علمیه قم |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی، همراهی با نهضت امامخمینی، عضو شورای شهر کرمان، ریاست دادگاههای انقلاب و کیفری در کرمان و سیرجان |
| اجتماعی | فعالیتهای عامالمنفعه، احیای مدارس علمیه، کمک به زلزلهزدگان |
احمد توکلیزاده، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امامخمینی.
زادگاه و تحصیل
احمد توکلیزاده در سال ۱۳۰۸ش در شهر راور به دنیا آمد. او دوران ابتدایی را در راور گذراند ولی با رحلت پدرش، تحصیل را رها کرد و اداره زندگی مادر و سه خواهر صغیر خود را بر عهده گرفت و مجبور به کار نجاری، گلمالی و بنایی شد.
اشتیاق او به تحصیل دروس حوزوی وی را نزد شیخ عباس حقیقی که در آن سالها در راور کرمان بود، کشاند و از سال ۱۳۲۶ش جامعالمقدمات را پیش وی خواند. وی آنگاه در سال ۱۳۳۲ش راهی اصفهان شد و در حوزه علمیه اصفهان به تحصیل دروس حوزوی ادامه داد، ولی درباره استادان او در آن شهر اطلاعاتی در دست نیست.
توکلیزاده پس از دو سال تحصیل در اصفهان، در سال ۱۳۳۴ش رهسپار قم شد و در حوزه علمیه آن شهر به تکمیل تحصیلات حوزوی پرداخت. درباره استادان دوره سطح او در حوزه علمیه قم هم گزارشی در دست نیست. توکلیزاده آنگاه در درس خارج فقه و اصول آیات سیدحسین طباطبایی بروجردی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و امامخمینی،[۱] سیدمحمد محقق داماد، شیخ عباسعلی شاهرودی و شیخ مرتضی حائری یزدی شرکت کرد.[۲]
درباره سالهای دقیق حضور او در درسهای امامخمینی اطلاعاتی در دست نیست، ولی با استناد به سالهای حضور او در قم (۱۳۳۴-۱۳۴۶ش) میتوان گفت که از اواخر دهه ۱۳۳۰ش تا تبعید امامخمینی به خارج از کشور در سال ۱۳۴۳ش، در درسهای ایشان در مساجد سلماسی و اعظم قم شرکت میکرده است.
فعالیت سیاسی و اجتماعی
توکلیزاده با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امامخمینی، به فعالیت علیه حکومت پهلوی پرداخت و اعلامیههایی را علیه آن حکومت و یا در پشتیبانی از امامخمینی صادر کرد. او در سال ۱۳۴۶ از طرف آیتالله گلپایگانی به سرپل ذهاب در استان کرمانشاه رفت و به تبلیغ دین در آنجا پرداخت.[۳]
شرح زندگانی «احمدبن اسحاق قمی» مدفون در منطقه سرپل ذهاب ازجمله اقدامات وی در آن شهر بود.[۴] که به گفته فرزندش، این اقدام، تحول فرهنگی برای منطقه به حساب میآمد.[۵] او در سال ۱۳۴۶ از امامخمینی اجازه تصدی در امور حسبیه و شرعیه دریافت کرد و عبدالوهاب روحی یزدی و شیخ مرتضی حائری یزدی معرفان او بودند.[۶] او پس از اقامت یکساله در سرپل ذهاب، عازم سنقر کلیایی در همان استان شد و به فعالیتهای تبلیغی در آنجا ادامه داد.
توکلیزاده هرگاه محلی را برای خدمت مناسب نمیدید از آنجا هجرت میکرد. به همین جهت در سال ۱۳۴۸ش به تهران رفت و در مسجد نوروزی واقع در خیابان فدائیان اسلام بهعنوان امام جماعت مشغول به کار شد. در همان زمان با درخواست مرتضی مطهری، روزها به حسینیه ارشاد میرفت و بهعنوان مسئول فرهنگی و تنظیم کتابخانه آنجا فعالیت میکرد.[۷] توکلیزاده همچنین در تهران و در جلسات روحانیان مبارز آن شهر شرکت میکرد. برخی از جلسات روحانیان مبارز که با حضور افرادی چون مرتضی مطهری، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدجواد باهنر و... برگزار میشد، در خانه توکلیزاده تشکیل میشد.[۸]
در سال ۱۳۴۹ش جمعی از مردم راور که با یک خلأ مذهبی روبهرو شده بودند، از توکلیزاده خواستند به راور برود و به همین علت او در همان سال به راور رفت و همین حرکت آغاز تحولی بزرگ در فرهنگ راور شد. وی همگام با نهضت امامخمینی، چهرههای انقلابی را به راور دعوت میکرد و راور را به کانونی برای مبارزه با رژیم شاه تبدیل کرده بود.[۹] یکی از اقدامات او در آن شهر، تأسیس مدرسه علمیه و پرورش طلاب بود.
شیخ احمد توکلیزاده که از نظر ساواک، از روحانیان افراطی راور کرمان بود، به سبب «رویه و اعمال حاد و ماجراجویانه»، در تاریخ ۲۱ /۸ /۱۳۵۲ و بر اساس رأی کمیسیون حفظ امنیت اجتماعی به سه سال تبعید در بندر دیلم در استان بوشهر محکوم شد و بلافاصله به محل اعزام گردید. دادگاه استان کرمان سپس رأی مزبور را نقض و حکم وی را به یک سال و نیم تبعید در آن شهر تقلیل داد.[۱۰] در دوران تبعید در همان شهر از سوی ساواک ممنوعالمنبر شد. او پس از ۲ سال تبعید در بندر دیلم، به زندان عادلآباد شیراز منتقل شد و دوباره از آنجا به زندان بوشهر انتقال یافت که سرانجام با ضمانت آزاد گردید.[۱۱]
توکلیزاده در ابتدای سال ۱۳۵۷ش به کرمان رفت، اما به ارتباطش در مدیریت امور فرهنگی و سیاسی راور ادامه داشت. یکی از فرزندان او به نام حسن توکلیزاده که طلبه ۱۷ ساله بود، در جریان یک نمایشنامه انقلابی در هفتم محرم سال ۱۳۵۷ش در کرمان مورد اصابت گلوله مأموران حکومت پهلوی قرار گرفت و پس از انتقال به کرمان در سحرگاه عاشورا به شهادت رسید[۱۲] این شهادت فضای عاشورای آن سال کرمان را دگرگون کرد و به حرکت انقلاب و نهضت امام سرعت بخشید. ازجمله در تشییع جنازه او مردم کرمان دست به تظاهرات گسترده زدند و شیخ احمد توکلیزاده هم در این مراسم سخنرانی کرد.[۱۳] او پس از آن هم در تظاهرات مردم کرمان حضور داشت و پیشگام بود و با حرارتی بالا بصیرتافزایی میکرد.
توکلیزاده در کنار فعالیتهای سیاسی، به فعالیتهای عامالمنفعه هم اهتمام جدی داشت. یکی از کارهای خیر و ماندگار توکلیزاده، احیاء مدارس علمیه خاندان قلیبیگ و محمودیه کرمان بود؛[۱۴] او از طریق بازپسگیری و ثبت اراضی موقوفه مدرسه محمودیه کرمان از دست متصرفان، آنجا را احیا کرد.
همچنین ۱۹ واحد ساختمانی برای استفاده زوجهای جوان نیازمند ساخت که هماکنون بهعنوان موقوفه توکلی در اداره کل اوقاف استان ثبت شده است. به سبب این فعالیتها، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان کرمان با هدف تبیین نقش علما در موضوع وقف و بررسی موقوفات روحانیون برجسته استان، نخستین همایش بزرگداشت عالمان واقف را با محوریت پرداختن به شخصیت شیخ احمد توکلیزاده کرمانی در ۱۸ اسفند ۱۳۹۵ برگزار کرد.
علاوه بر آن در زلزله زرند در سال ۱۳۵۶ش برای تجهیز و تدفین امواتی که در زلزله جان باختند، از راور به زرند رفت و به کمک زلزلهزدگان شتافت. فعالیتهای او به اندازهای اثرگذار بود که رادیو بیبیسی اعلام کرد یک روحانی بدون تشریفات و با کمک مردم جنازهها را دفن میکند.[۱۵] در زلزلههای شهداد و گلباف هم از اولین کسانی بود که به منطقه رسیدو از ۱۰ شب تا ۱۲ ظهرِ روز بعد با کمک چند نفر، ۶۰۰ جنازه را تیمم (بدل از غسل) داد و دفن کردند. در منطقه سیرچ کوچهها را که به سبب زلزله ویران شده بود، تعریض کرد که مردم مشکل نداشته باشند.[۱۶]
فعالیتها پس از پیروزی انقلاب
احمد توکلیزاده پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در برخی از نهادهای انقلابی چون جهاد سازندگی، اوقاف، هلال احمر، بنیاد مستضعفان و سازمان تبلیغات اسلامی پرداخت. همچنین در نخستین انتخابات شورای شهر در سال ۱۳۵۸ش از سوی مردم کرمان به عضویت شورای شهر درآمد. آنگاه راهی دادگستری شد و ریاست دادگاه انقلاب اسلامی و دادگاه کیفری یک کرمان را بر عهده گرفت. سپس به ریاست دادگاه مدنی خاص کرمان منصوب شد و مدتی هم ریاست دادگاه کیفری جیرفت را بر عهده داشت.
درگذشت
او پس از مدتی از مشاغل قضایی کناره گرفت، ولی در سال ۱۳۶۸ش و پس از مدتی دوری از مشاغل اداری از سوی محمد یزدی، ریاست وقت قوه قضائیه، به سمت رئیس دادگاه انقلاب و دادگاه کیفری یک سیرجان منصوب شد، ولی قبل از شروع به خدمت در روز جمعه ۱۷ شهریور ۱۳۶۸ در یک سانحه تصادف به همراه همسرش از دنیا رفت.[۱۷]
پانویس
- ↑ احمدی، «گزارش کرمان امروز از همایش بزرگداشت مرحوم شیخ احمد توکلیزاده کرمانی»، ص۳؛ بادامچی، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۱، ص۲۱۳.
- ↑ احمدی، «گزارش کرمان امروز از همایش بزرگداشت مرحوم شیخ احمد توکلیزاده کرمانی»، ص۳؛ بادامچی، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- ↑ آیتاللهالعظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، ج۱، ص۴۵۱.
- ↑ بادامچی، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- ↑ صحیفه امام، ج۱، ص۴۶۳.
- ↑ احمدی، «گزارش کرمان امروز از همایش بزرگداشت مرحوم شیخ احمد توکلیزاده کرمانی»، ص۳؛ بادامچی، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۱، ص۲۱۳.
- ↑ بادامچی، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۰، ۲ص۵۱.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۱، ص۲۱۳).
- ↑ بادامچی، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- ↑ انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج۱۹، ص۴۹۱.
- ↑ (یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۱، ص۲۱۳.
- ↑ احمدی، «گزارش کرمان امروز از همایش بزرگداشت مرحوم شیخ احمد توکلیزاده کرمانی»، ص۳.
- ↑ بادامچی، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۱، ص۲۱۳.
منابع
- آیتاللهالعظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد (۱۳۸۵)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- احمدی، سعید (۱۳۹۵)، «گزارش کرمان امروز از همایش بزرگداشت مرحوم شیخ احمد توکلیزاده کرمانی»، روزنامه کرمان امروز، سال بیست و دوم، شماره ۲۵۱۳، ۲۱ اسفند.
- بادامچی، طاهره (۱۳۹۵)، «به مناسبت بزرگداشت یکی از علمای واقف کرمان».
- از بنایی و نجاری تا تحصیل در حوزههای علمیه / مردی که نقش و هدف، شغل او را تعیین میکرد».
- صحیفه امام (۱۳۷۸)، ج۱، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۳۱: عالم جاودان شهید استاد شهید مرتضی مطهری (۱۳۸۲)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۰: معلم اخلاق آیتالله میرزا علیاکبر فیض مشکینی (۱۳۸۷)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.