سعید اشراقی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سعید اشراقی |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۷ش |
| زادگاه | قم |
| تاریخ وفات | ۱۷ مرداد ۱۳۸۰ |
| محل دفن | قبرستان شیخان قم |
| شهر وفات | قم |
| خویشاوندان سرشناس | محمد ارباب (پدر)، میرزا محمدتقی اشراقی (برادر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدحسین بروجردی، سیدمحمدحسین طباطبایی، سیدمحمد حجت کوه‌کمری |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم، حوزه علمیه نجف |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | همراهی با نهضت امام‌خمینی و مبارزه با رژیم پهلوی |
| اجتماعی | خطیب برجسته، تولیت مسجد سیدان قم، مؤسس تشکیلات وعاظ قم |
سعید اشراقی، از شاگردان درس خارج فقه و اصول امام‌خمینی.
زادگاه و خاندان
سعید اشراقی در سال ۱۲۹۷ش در قم در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش محمد ارباب از شاگردان ملا محمدکاظم خراسانی در نجف اشرف بود که پس از بازگشت به قم، به تدریس در آنجا پرداخت و از مراجع وقت محسوب می‌شد و همراه با آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی در تأسیس حوزه علمیه قم نقش بسزایی داشت و سپس به تدریس در آنجا پرداخت و کتاب الاربعون الحسینیه از آثار اوست. جدش محمدتقی بیگ معروف به ارباب هم از معاریف قم بود[۱] و کتاب تاریخ دارالایمان قم از آثار اوست.[۲] برادرش میرزا محمدتقی اشراقی هم از مدرسان حوزه علمیه قم و از مفسران قرآن بود.[۳]
تحصیل
سعید اشراقی خواندن و نوشتن را در قم فراگرفت. سپس به تحصیل دروس حوزوی روی آورد و در حوزه علمیه قم مقدمات را پیش آقایان شیخ ابوالحسن فقیهی و شیخ احمد فقیهی خواند. در ادبیات هم از شاگردان حاج میرزا محمدعلی ادیب تهرانی و سیدمیرزا ترابی دامغانی بود. وی در درس‌های سطح آقایان حاج شیخ محمدعلی کرمانی، سیداحمد حسینی زنجانی و روح‌الله کمالوند و برادرش میرزا محمدتقی اشراقی شرکت کرد. همچنین از درس‌های فن خطابه و تفسیر قرآن برادرش بهره برد.
اشراقی سپس به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و از درس‌های خارج آیات سیدمحمد حجت کوه‌کمری، سیدحسین طباطبایی بروجردی، امام‌خمینی، سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی، سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی و سیدمحمد محقق داماد سود برد.[۴] درباره سال‌های دقیق حضور او در درس‌های امام‌خمینی گزارشی در دست نیست، ولی می‌توان احتمال داد که در دهه ۱۳۳۰ش از آن درس‌ها در مساجد محمدیه و سلماسی بهره‌مند می‌شده است. او در کنار حضور در درس‌های خارج فقه و اصول، در درس‌های فلسفه و همچنین تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبایی حضور می‌یافت و از شاگردان خاص علامه طباطبایی محسوب می‌شد.[۵] مدتی هم در حوزه علمیه نجف اشرف حضور یافت و از درس‌های استادان آن حوزه بهره‌مند شد، ولی در زندگینامه‌اش اشاره‌ای به نام استادان او در آن حوزه نشده است.
سعید اشراقی در کنار تحصیل، به تبلیغ دین و وعظ و خطابه می‌پرداخت و برادرش میرزا محمدتقی اشراقی را در اغلب سفرهای تبلیغی همراهی می‌کرد. پس از درگذشت برادرش، مسیر او را ادامه داد و آیت‌الله بروجردی مشوق او در ادامه راه برادرش بود. وی براثر این تشویق‌ها، تدریس را رها کرد و همه همت خود را صرف وعظ و تبلیغ کرد و به یکی از سخنرانان برجسته دینی بدل شد و نام و آوازه‌ای بلند در حوزه تبلیغ یافت.[۶] ازجمله سال‌های متمادی و در نیمه شعبان هر سال (میلاد امام زمان(عج)) در هیئت قائمیه تهران سخنرانی می‌کرد که با استقبال گسترده مردم تهران مواجه می‌شد.[۷] همچنین سال‌ها به اقامه نماز جماعت در مسجد سیدان قم می‌پرداخت و در آن مسجد به ارشاد مردم مشغول بود.
فعالیت مبارزاتی
اشراقی از روحانیان مورد اعتماد امام‌خمینی بود و این اعتماد در وصلت شهاب‌الدین اشراقی (برادرزاده سعید اشراقی) با صبیه امام‌خمینی اثرگذار بود.[۸] او پس از رحلت آیت‌الله بروجردی در تبلیغ مرجعیت امام‌خمینی می‌کوشید و ازجمله روحانیانی بود که با آغاز نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی، وارد مبارزه با حکومت پهلوی شد و در مناسبت‌های مختلف، مأموریت‌های ابلاغی از سوی امام‌خمینی را انجام می‌داد و ارجاع این مأموریت‌ها به اشراقی نشان از اعتماد امام‌خمینی به او داشت. ازجمله این مأموریت‌ها می‌توان به ابلاغ پیام امام‌خمینی به مردم در جریان برگزاری رفراندوم انقلاب سفید توسط شاه در بهمن ۱۳۴۱ اشاره کرد؛ او پس از دریافت این مأموریت، به سخنرانی در مسجد اعظم قم پرداخت و پیام امام را به مردم رساند.[۹] همچنین وقتی هیئتی از بازاریان تهران برای دیدار با امام‌خمینی عازم قم شدند، در آن دیدار حضور یافت و از سوی امام‌خمینی مأموریت یافت در سخنانی، از بازاریان تهران تجلیل کند.[۱۰] حضور در دیدار علی‌اکبر مولوی رئیس ساواک قم با امام‌خمینی پس از آزادی و بازگشت امام‌خمینی به قم در فروردین ۱۳۴۳،[۱۱] حضور در دیدار روحانیان و اهالی اصفهان با امام‌خمینی (پس از آزادی امام‌خمینی از حبس و حصر و بازگشت به قم در فروردین ۱۳۴۳) و تشکر از آنان از طرف امام‌خمینی،[۱۲] سفر به خرم‌آباد به دستور امام‌خمینی در ۱۳۴۳ و شرکت در تشییع جنازه روح‌الله کمالوند از دیگر مأموریت‌های ارجاعی توسط امام‌خمینی به سعید اشراقی بود.[۱۳]
اشراقی پس از تبعید امام‌خمینی به خارج از کشور به حمایت از امام‌خمینی ادامه داد. او در سال ۱۳۴۴ش و در مجلس ختم سیدابوالقاسم روحانی از ائمه جماعات مسجد امام در قم، به سخنرانی پرداخت و در آن سخنرانی، از حکومت پهلوی انتقاد و از امام‌خمینی تجلیل کرد. در آن روزها که نام بردن از امام‌خمینی جرم بود و تبعات سنگینی در پی داشت، آشکارا اعلام کرد که مجلس ختم فوق به نام امام‌خمینی برگزار شده است و این سخنرانی باعث شد تا توسط شهربانی دستگیر شود. ساواک و شهربانی او را از ادامه تجلیل از امام‌خمینی برحذر داشتند، ولی وی بر استمرار رویه‌اش تأکید کرد. دستگیری اشراقی با واکنش مراجع تقلید مواجه شد و شهربانی در نهایت تحت فشار آیات گلپایگانی و مرعشی نجفی او را آزاد کرد. او یک روز پس از آزادی بار دیگر در مسجد اعظم به سخنرانی پرداخت و در این سخنرانی از امام‌خمینی تجلیل و بار دیگر آشکارا اعلام کرد که این مجلس به نام امام‌خمینی برگزار شده است و این تجلیل با استقبال و صلوات مردم مواجه شد. پس از آن، ممنوع‌الخروج از کشور گردید.[۱۴] به همین علت ساواک از او به‌عنوان یکی از طرفداران جدی امام‌خمینی نام برد[۱۵] و او را ممنوع‌المنبر کرد.[۱۶]
اشراقی در عید فطر ۱۳۴۵ش در برگزاری مراسم عید در بیت امام‌خمینی در قم فعال بود.[۱۷] به خاطر این فعالیت‌ها اداره کل سوم ساواک در نامه‌ای به ریاست ساواک از او به‌عنوان یکی از روحانیان افراطی نام برد و خواستار ممنوعیت او از سخنرانی شد.[۱۸] در سال ۱۳۴۶ش و به مناسبت سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا(س)، در بیت امام‌خمینی به منبر رفت و با تجلیل از امام‌خمینی، بر ضرورت شناخت بیشتر امام‌خمینی تأکید و در پایان برای ایشان دعا کرد.[۱۹] به همین علت ساواک در آذر ۱۳۴۶ از او به‌عنوان یکی از روحانیان افراطی نام برد و او را ممنوع‌المنبر کرد.[۲۰] او در تمام سال‌های تبعید امام‌خمینی، از اصحاب بیت ایشان به شمار می‌رفت.[۲۱] در سال ۱۳۵۵ش و در جریان شهادت شیخ حسین غفاری، در مجلس ختمی به آن مناسبت سخنرانی و از حکومت پهلوی انتقاد کرد. پس از سخنرانی او تظاهراتی در قم صورت گرفت و مأموران حکومت پهلوی با حمله به راهپیمایان، جمعی را دستگیر کردند. پس از آن اشراقی هم ممنوع‌المنبر شد.[۲۲]
فعالیت‌ها پس از پیروزی انقلاب
اشراقی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سخنرانی‌های تبلیغی در قم ادامه داد. همچنین به تدریس در حوزه علمیه قم می‌پرداخت و در سال ۱۳۶۵ ش در تأسیس تشکیلات وعاظ و خطبای قم نقش زیادی داشت.[۲۳] همچنین تولیت حسینیه و مسجد سیدان قم را بر عهده داشت و بالغ بر ۵۰ سال به وعظ و خطابه در آن مجلس ادامه داد.
درگذشت
سعید اشراقی در ۱۷ مرداد ۱۳۸۰ در قم درگذشت و پیکرش پس از اقامه نماز توسط آیت‌الله حسین وحید خراسانی در قبرستان شیخان قم به خاک سپرده شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ شریف رازی، آثار الحجه، ج ۱، ۲۲۰؛ گنجینه دانشمندان، ج ۱، ۱۵۰-۱۵۱.
- ↑ ارباب قمی، ۳.
- ↑ ادهم‌نژاد، ۴۳.
- ↑ ادهم‌نژاد، ۴۴-۴۵.
- ↑ ادهم‌نژاد، ص۴۳ ـ ۴۵
- ↑ همان، ۴۶-۴۷.
- ↑ همان، ۵۴-۵۵.
- ↑ همان.
- ↑ کرباسچی، ۱۳۰ ـ ۱۳۱.
- ↑ سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه اسناد شهربانی، ج ۱، ۲۱.
- ↑ کرباسچی، ۱۳۷۱، ۴۸.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۲، ۳۸۴؛ قیام ۱۵ خرداد به...، ج ۵، ۲۵۲.
- ↑ حیدریان، ۷۴ ـ ۷۵.
- ↑ «خاطرات»، ۹۹ ـ ۱۰۲.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۳، ۴۲۳.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۰، ۳۴.
- ↑ همان، کتاب ۲۰، ۱۱۸.
- ↑ همان، کتاب ۴۶، ۱۹.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج ۴، ۲۲۳-۲۲۴.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج ۴۶، ۲۳۵؛ همان، ج ۴۰، ۷۶-۷۷؛ «اسناد مربوط به وعاظ و خطبای ممنوع‌المنبر از سال ۱۳۴۶ تا بهمن ۵۷»، ۳۰۰.
- ↑ کرباسچی، ۱۳۸۱، ۴۵۳.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۴۶، ص۲۰.
- ↑ ادهم‌نژاد، ص۵۲.
- ↑ احمدیان، ۹۰؛ جواهرکلام، ج ۳، ص۴۷۰.
منابع
- ادهم‌نژاد، محمدتقی (۱۳۷۷)، «حاج‌آقا سعید اشراقی، فروغ سخنوری»، ستارگان حرم، ج ۲۱، قم، زائر.
- ارباب، محمدتقی بیگ (۱۳۵۳)، تاریخ دارالایمان قم، به کوشش مدرسی طباطبایی، قم، حکمت؛ «اسناد مربوط به وعاظ و خطبای ممنوع‌المنبر از سال ۱۳۴۶ تا بهمن ۵۷» (۱۳۸۴)، فصلنامه یاد، شماره ۷۸، زمستان.
- حیدریان، محمدرضا (۱۳۷۷)، «روح‌الله کمالوند، سفیر قیام»، فرهنگ کوثر، شماره¬ پیاپی: ۱۴، اردیبهشت.
- «خاطرات» (۱۳۷۱)، فصلنامه یاد، شماره¬ ۳۱ و ۳۲، پاییز و تابستان.پ
- سیر مبارزات امام‌خمینی در آینه¬ اسناد شهربانی (۱۳۸۳)، ج۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج ۱، ۲ و ۳ و ۴، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۳۲)، آثار الحجه، ج۲، قم، برقعی.
- شریف‌رازی، محمد (۱۳۵۲)، گنجینه دانشمندان، ج۱٬۲، تهران، انتشارات کتابفروشی اسلامیه.
- قیام ۱۵ خرداد به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۲)، ج۵، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- کرباسچی، غلامرضا (۱۳۷۱)، «خاطرات: انقلاب اسلامی ایران به روایت خاطره (۶)»، فصلنامه یاد، شماره ۲۶ و ۲۷، بهار و تابستان.
- کرباسچی، غلامرضا (۱۳۸۱)، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، ج۲، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۲۰: آیت‌الله سیدمرتضی پسندیده (۱۳۸۰)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۴۰: معلم اخلاق آیت‌الله میرزا علی‌اکبر فیض مشکینی (۱۳۸۷)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک: کتاب ۴۶: آیت‌الله شیخ شهاب‌الدین اشراقی (۱۳۹۲)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.