سیدمحمد رئیسی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سیدمحمد رئیسی |
| نسب | فرزند سیدعلی رئیسی (از روحانیان برجسته گرگان) |
| تاریخ تولد | ۱۳۲۸ شمسی |
| زادگاه | مشهد |
| تاریخ وفات | ۱۹ مرداد ۱۳۹۰ |
| محل دفن | آرامستان گرگان |
| شهر وفات | کویت |
| خویشاوندان سرشناس | سیدمصطفی رئیس‌الذاکرین (پدربزرگ) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امام‌خمینی، سیدابوالقاسم خویی، میرزا کاظم تبریزی، سیدعلی فانی اصفهانی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه نجف، حوزه علمیه قم |
| سایر | نماینده آیت‌الله سیستانی در کویت (۱۳۷۲-۱۳۹۰) |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | از مبارزان انقلابی، تبعید شده توسط رژیم پهلوی |
| اجتماعی | فعال در امور تبلیغی و فرهنگی |
سیدمحمد رئیسی، از شاگردان درس خارج فقه امام‌خمینی.
زادگاه و خاندان
سیدمحمد رئیسی در ۱۳۲۸ش در مشهد و در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد.
پدرش سیدعلی رئیسی از روحانیان برجسته گرگان بود و پس از سال‌ها تحصیل در نجف به گرگان بازگشت و به ارشاد مردم آن سامان پرداخت. پدربزرگش سیدمصطفی رئیس‌الذاکرین نیز یکی از روحانیان شاخص گرگان در دوره مشروطه بود.
تحصیل
سیدمحمد رئیسی در سه‌سالگی همراه پدرش راهی عراق شد. سیدعلی رئیسی قصد ادامه تحصیل در حوزه علمیه نجف اشرف داشت و به همین علت راهی آن شهر شده بود و کودکی و جوانی سیدمحمد رئیسی در همان شهر گذشت. رئیسی خواندن و نوشتن را در مکتب‌خانه‌ای در نجف اشرف فراگرفت. سپس وارد مدرسه ایرانیان موسوم به «دبستان علوی نجف» شد و دوران ابتدایی را در همان‌جا به پایان رساند. او از سال ۱۳۴۰ش تحصیل دروس حوزوی را آغاز کرد و در حوزه علمیه نجف مقدمات و دروس سطح را پیش استادان آنجا خواند. در سال ۱۳۴۴ش امام‌خمینی به عراق مهاجرت کرد و تدریس درس خارج فقه (بیع مکاسب) را در مسجد شیخ انصاری آنجا آغاز کرد و سیدمحمد رئیسی در همان زمان در درس امام‌خمینی حضور یافت. حضور او در درس امام‌خمینی سه سال تداوم یافت. او در کنار حضور در درس امام‌خمینی، از بحث‌های اصولی آیت‌الله سیدابوالقاسم موسوی خویی هم بهره می‌برد و درس بیع فضولی و اصل باب اجتهاد و تقلید را نزد آیت‌الله خویی خواند.
فعالیت سیاسی و اجتماعی
رئیسی در عراق بود که نهضت اسلامی به رهبری امام‌خمینی آغاز شد و او همراه با جمعی از طلاب ایرانی حوزه علمیه نجف اشرف به تهیه و توزیع اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های امام‌خمینی در نجف اشرف می‌پرداختند. پس از عزیمت امام‌خمینی به عراق هم در کنار ایشان قرار گرفت و به‌ویژه با سیدمصطفی خمینی همکاری می‌کرد. پس از تبعید امام‌خمینی نیز به همکاری خود با سیدمصطفی خمینی ادامه داد. سیدعلی رئیسی در سال ۱۳۴۷ش همراه با خانواده به کشور بازگشت و سیدمحمد رئیسی هم همراه با پدر راهی گرگان شد. او سپس برای تکمیل تحصیلات حوزوی به قم رفت و در حوزه علمیه آن شهر دروس خارج فقه و اصول را پیش آیات میرزا کاظم تبریزی، سیدعلی فانی اصفهانی، سیدکاظم شریعتمداری و میرزا هاشم آملی تکمیل کرد. هم‌زمان در درس‌های فلسفه مسلم ملکوتی سرابی و محمد محمدی گیلانی شرکت می‌کرد. رئیسی در قم و گرگان نیز به مبارزات سیاسی علیه حکومت پهلوی ادامه داد و به‌ویژه در سال‌های ۱۳۵۶-۱۳۵۷ش از رهبران مبارزات مردم گرگان بود. در آن زمان همراه با آقایان سیدکاظم نورمفیدی و سیدحبیب‌الله طاهری سازمان‌دهی مبارزات مردمی را عهده‌دار بود. پس از رحلت مشکوک سیدمصطفی خمینی، مجلس ختمی را به همان مناسبت در گرگان برگزار کرد و در آن به تجلیل از امام‌خمینی پرداخت (رئیسی، اغلب صفحات). او که در تهیه اعلامیه‌ای به آن مناسبت نقش داشت، به شهربانی احضار شد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج۸، ص۱۱۷). فعالیت‌های او در گرگان باعث شد توسط حکومت پهلوی به‌عنوان یکی از چهره‌های مخالف حکومت شناخته شود. او مبارزات خود را در گرگان ادامه می‌داد و به‌ویژه مجالسی را به مناسبت‌های مختلف انقلابی ازجمله چهلم‌های زنجیره‌ای برگزار می‌کرد که از آن جمله می‌توان به برگزاری چهلمین روز شهدای ۱۹ دی قم (۱۳۵۶) در مسجد گلشن و همچنین بزرگداشت شهدای ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ تبریز در مسجد جامع آن شهر اشاره کرد. برگزاری مجلس بزرگداشت شهدای تبریز با شکوه بیشتری برگزار شد و به همین علت حکومت پهلوی در فروردین ۱۳۵۷ش او را همراه با سیدکاظم نورمفیدی و سیدحبیب‌الله طاهری دستگیر کرد («روایتی از یک تبعید در دوره اوج‌گیری انقلاب اسلامی در گفت‌وشنود با زنده‌یاد حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد رئیسی گرگانی») و سیدمحمد رئیسی را بر اساس حکم کمیسیون امنیت اجتماعی گرگان، برای مدت ۲ سال به تربت حیدریه تبعید کرد (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج۹، ص۲۵۶). رئیسی در تربت حیدریه به فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی خود ادامه داد. ازجمله کتاب شرح لمعه را برای طلاب آن شهر تدریس می‌کرد. همچنین به تفسیر قرآن می‌پرداخت و در خلال آن مباحث سیاسی را طرح می‌کرد. علاوه بر آن، جلساتی را با حضور جوانان و فعالان سیاسی آن شهر برگزار می‌کرد. این فعالیتها باعث شد تا توسط شهربانی تربت حیدریه احضار و تهدید شود («روایتی از یک تبعید در دوره اوج‌گیری انقلاب اسلامی در گفت‌وشنود با زنده‌یاد حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد رئیسی گرگانی»).
سیدمحمد رئیسی ۱۷/۶/۱۳۵۷ش از تبعید به گرگان بازگشت و با استقبال باشکوه مردم آن شهر مواجه شد؛ مردم گرگان تا ۴۵ کیلومتری علی‌آباد به استقبال او رفته بودند و با سر دادن شعارهای انقلابی از او استقبال کردند (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، ج۱۱، ص۶۵). او که از عالمان برجسته و مبارز گرگان شمرده می‌شد، در اغلب جلسات روحانیان گرگان شرکت می‌کرد و به هم‌اندیشی و رایزنی درباره نحوه مبارزه با حکومت پهلوی می‌پرداخت (همان، ج۱۷، ص۷۵). پس از حمله مأموران حکومت پهلوی به تظاهرات مردم گرگان در ۵ آذر ۱۳۵۷ش، همراه با جمعی از روحانیان مبارز آن شهر نامه‌ای به آیت‌الله سیدعبدالله شیرازی، مرجع مقیم مشهد نوشتند و ابعاد مختلف آن حمله را بیان و آن اقدام حکومت پهلوی را محکوم کردند (اسناد انقلاب اسلامی، ج۳، ص۴۴۵ ـ ۴۴۶). در آبان ۱۳۵۷ نیز در تظاهرات مردم گرگان سخنرانی کرد که بر اساس گزارش ساواک، سخنرانی فوق تحریک‌آمیز بود (سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد ساواک، ج۹، ص۱۰۹).
فعالیتها پس از پیروزی انقلاب
رئیسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت در کمیته انقلاب اسلامی گرگان پرداخت، اما در سال ۱۳۵۸ش به مشهد رفت و در آن شهر مقیم شد. او در آن شهر توسط مخالفان جمهوری اسلامی ترور شد، ولی این ترور ناکام بود. رئیسی پس از چهار سال اقامت در مشهد، به تهران رفت و سه سال در آن شهر به تبلیغ دین و امور مذهبی مشغول بود. در سال ۱۳۶۷ش به دعوت جمعی از شیعیان کویت راهی آن کشور شد و به تبلیغ دین در آنجا پرداخت. شیعیان کویت از حضور او استقبال کردند و در پی آن رئیسی از سال ۱۳۷۲ش در آن کشور مقیم شد و سپس به نمایندگی آیت‌الله سیدعلی سیستانی در آن کشور منصوب شد.
درگذشت
رئیسی که سال‌ها نماینده آن مرجع در کویت بود، در نوزدهم مرداد ۱۳۹۰ در کویت از دنیا رفت. پیکر او به کشور منتقل شد و در ۲۲ مرداد ۱۳۹۰، از مسجد جامع گلشن گرگان، به سمت آستانه مبارکه امامزاده عبدالله این شهرستان تشییع و پس از اقامه نماز توسط سیدکاظم نورمفیدی، در کنار حسینیه رئیسی‌های گرگانی در آرامستان گرگان به خاک سپرده شد («آیت‌الله رئیسی گرگانی درگذشت»، ص۱۲).
منابع
«آیت‌الله رئیسی گرگانی درگذشت» (۱۳۹۰)، دوهفته‌نامه افق، شماره ۳۱۸، ۲۶ مرداد.
اسناد انقلاب اسلامی (۱۳۷۴)، ج۳، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۱)، ج۱۱، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۳)، ج۱۷، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات؛ خاطرات سیدکاظم نورمفیدی (۱۳۸۶)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رئیسی، سیدمحمد (۱۳۸۷)، خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد رئیسی گرگانی، گرگان، نشر پیک ریحان.
«روایتی از یک تبعید در دوره اوج‌گیری انقلاب اسلامی در گفت‌وشنود با زنده‌یاد حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمد رئیسی گرگانی»، http://www.iichs.ir؛
سیر مبارزات یاران امام‌خمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۴، ۸ و ۹، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.