شفقت پیامبر(ص)
شفقت پیامبر، مهربانی و دلسوزی پیامبر(ص) با امت خود جهت هدایت است.
اهمیت و جایگاه شفقت پیامبر
شفقت در لغت و اصطلاح قرآنی به معنای مهربانی رحمت، رأفت و عطوفت است.[۱] مفسران اسلامی با استناد به برخی آیات الهی به یکی از مباحث مهم پیامبر اسلام یعنی رحمت و شفقت او پرداختهاند؛ این شفقت و مهربانی پیامبر نقش مهمی در هدایت و تربیت افراد داشته است.[۲] امامخمینی نیز در آثار خویش به جایگاه و اهمیت و چیستی شفقت پیامبر پرداخته است.[۳]
چیستی شفقت پیامبر
به اعتقاد مفسران اسلامی، شفقت و مهربانی پیامبر اکرم(ص) یکی از بارزترین ویژگیهای اخلاقی ایشان است که در قرآن و روایات به آن اشاره شده است. این شفقت و دلسوزی بینظیر پیامبر نسبت امت خویش، نشان میدهد که پیامبر رحمت خاصه الهی است.[۴] برخی مفسران معتقدند کوشش طاقتفرسای رسول خدا برای هدایت مشرکان، عامل اصلی شفقت و عشق به هدایت انسانها میباشد.[۵]
امامخمینی نیز با استناد به آیه «فلعلّک باخع نفسک علی آثارهم إن لم یؤمنوا بهذا الحدیث أسفاً»[۶] عشق پیامبر به حقتعالی را عامل عشق و مهربانی به هدایت مردم میداند؛ زیرا حب چیزی، حب به آثار و متعلقاتش را نیز به دنبال دارد چون عشق به آثار شیء که صورت تنزل یافته حبّ است از لوازم شیء است؛ ازاینرو شفقت و مهربانی سبب شده که انسانها را دوست داشته باشد و اگر کسی هدایت نمیشد، پیامبر از غایت شفقت و مهربانی نسبت به شخص گمراه، قلبش و دلش میسوخت؛ زیرا پیامبر بیشتر از همه انسانها کمال مبدأ را درک کرده است و بیشتر از همه به مبدأ محبت و مهربانی دارد.
به اعتقاد امامخمینی پیامبر با مردم مانند یک پدر مهربان بلکه بالاتر بود، رسول خدا در مراتب کمال به آنجا رسیده بود که جلوه تام رحمت و محبت الهی گشته بود و به همه انسانها و بلکه همه موجودات نظر رحمت و محبت داشت. پیامبر اکرم برای کفار هم دلسوز و خواهان هدایت آنها بود، البته به اعتقاد امامخمینی پیامبر در این مسیر بسیار اذیت شد.
«ما اوذی نبی مثل ما اوذیت»، ازاینرو رحمت و شفقت پیامبر به بندگان خدا را از یکسو و کجروی و شقاوت برخی فاسدان و متکبران از سوی دیگر باعث اذیت روحی پیامبر شد.[۷]
امامخمینی با توجه به برخی آیات الهی[۸] شدت مهربانی و شفقت پیامبر و آزار روحی به او را نشان از اوج لطف آن حضرت میداند که خداوند از او دلجویی کرده است. به اعتقاد امامخمینی دعوت و غصه پیامبر در جهت سعادت و هدایت انسانها، ریشه در مظهریت رحمت الهی او دارد. بدون شک پیامبر در ارائه طریق و اصلاح روش بشریت توفیقات بسیاری کسب کرده است و در ساختن افراد فوقالعاده در عصر خود نتایج بسیاری حاصل نموده اما پیامبر اسلام(ص) میخواست همه مردم را مانند حضرت علی(ع) تربیت کند.[۹]
پانویس
- ↑ لغتنامه دهخدا، ص۱۴۳۲۸؛ قرشی قاموس قرآن، ج۱، ص۱۷۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۶، ص۶۹۴؛ طباطبائی، المیزان، ج۱۳، ص۲۳۹؛ جوادی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج۸، ص۲۹۲؛ قریشی قاموس قرآن، ج۱، ص۱۷۰-۱۷۱.
- ↑ امامخمینی، صحیفه امام، ج۱۹، ص۴۳۷؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۱۴۰؛ شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۳۴-۲۳۵؛ شرح چهل حدیث، ص۳۴۶.
- ↑ جوادی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج۸، ص۲۹۰؛ سیوطی، اسباب نزول قرآن، ص۲۳۳؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۲، ص۳۴۷؛ طباطبائی، المیزان، ج۱۳، ص۲۹۳؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۶، ص۶۹۴.
- ↑ بقلی شیرازی، عرائس البیان فی حقایق القرآن، ج۲، ص۳۹۵.
- ↑ کهف: ۶.
- ↑ امامخمینی، شرح چهل حدیث، ص۲۴۶-۲۴۷؛ صحیفه امام، ج۸، ص۳۷۹؛ ج۹، ص۳۲۹؛ تقریرات فلسفه، ج۲، ص۱۴۰.
- ↑ شعراء: ۳؛ کهف: ۶.
- ↑ امامخمینی، صحیفه امام، ج۱۲، ص۴۲۴، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۲۳۴-۲۳۵؛ صحیفه، ج۹، ص۳۶۹، ج۱۰، ص۵۱.
منابع
- امامخمینی، سیدروحالله، تقریرات فلسفه امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۵ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۸ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۷ش.
- امامخمینی، سیدروحالله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، ۱۳۸۹ش.
- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۷ش.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران، نشر روزنه، ۱۳۷۳ش.
- سیوطی، جلالالدین، اسباب نزول قرآن کریم، بیروت، دار الکتب العلمیه، بیتا.
- طباطبائی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضلبنحسن، مجمع البیان، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۸ق.
- قرشی، علیاکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۲ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، نشر دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
نویسنده: باقر صاحبی