مصطفی ملکی شمیرانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مصطفی ملکی |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۳ش |
| زادگاه | مشهد |
| محل دفن | حرم امام رضا(ع) |
| شهر وفات | مشهد |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | امامخمینی، سیدمحمدهادی میلانی، میرزا جواد تبریزی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه مشهد، حوزه علمیه نجف |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با رژیم پهلوی و همراهی با نهضت امامخمینی |
مصطفی ملکی، از شاگردان درس خارج اصول امامخمینی.
زادگاه
مصطفی ملکی معروف به ملکی شمیرانی فرزند میرزا ابوالقاسم در سال ۱۳۱۰ش در تجریش به دنیا آمد. پدرش به کسبوکار در تجریش اشتغال داشت و مصطفی ملکی هم در امور کسبوکار و اداره مغازه، پدر را یاری میداد.
تحصیل
وی قرائت قرآن و برخی از کتابهای متداول را نزد حاجآقا محمد فرهمند در محل صحن امامزاده صالح تجریش فراگرفت. آقای فرهمند مردی مبارز بود و مصطفی ملکی علاوه بر فراگیری معارف و احکام، از تحلیلهای سیاسی استادش بهرهمند و از مسائل سیاسی روز آگاه میشد. او از طریق استادش با تشکیلاتی به نام «نور دانش» آشنا شد و با آنجا ارتباط پیدا کرد. هدف کلی تشکیلات نور دانش، بسط و گسترش فرهنگ اسلامی بود و ملکی به سبب ذوق هنری، با نوشتن مقالات دینی و سرودن اشعار مذهبی، به همکاری با آن میپرداخت و مقالات و اشعار او در دو مجله ماهانه و سالانه با نام نور دانش چاپ میشد.[۱]
او تحصیلات متوسطه را تا سال سوم در مدارس فرهنگ و بهصورت متفرقه ادامه داد. آنگاه به فراگیری دروس حوزوی روی آورد؛ با ورود شیخ علیاکبر نهاوندی به چیذر تجریش، همراه با جمعی از دوستانش در محضر درس وی حضور یافت. در همان دوران بود که مبارزات آیتالله سیدابوالقاسم کاشانی علیه استعمار و استبداد آغاز شد و وی متأثر از آموزههای شیخ علیاکبر نهاوندی، به دفاع از آیتالله کاشانی پرداخت. به همین سبب پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تحت تعقیب قرار گرفت و مأموران برای دستگیری وی چند بار به خانه پدریاش هجوم بردند. این مسئله باعث شد تا برای تکمیل تحصیلات حوزوی و همچنین دور ماندن از فضای تهران، راهی قم شود. او در حوزه علمیه قم بخشی از دروس سطح را نزد دکتر مفتح آموخت. قوانینالاصول میرزای قمی را هم پیش سیدموسی صدر خواند و در شرح لمعه از شاگردان میرزا جواد تبریزی بود. مکاسب را نزد آقایان میرزا علیاکبر مشکینی و میرزا مصطفی صادقی فراگرفت و رسایل، قسمت قطع و ظن و تعادل و تراجیح را هم پیش میرزا علیاکبر مشکینی فراگرفت. بخش دیگری از رسایل را هم نزد محمد فاضل لنکرانی خواند. استاد او در کفایهالاصول هم میرزا محمد مجاهدی تبریزی بود. آنگاه به تحصیل دروس خارج فقه و اصول پرداخت و مدت چهار سال در درس خارج فقه آیتالله سیدحسین طباطبایی بروجردی حضور یافت. همزمان در درس خارج اصول امامخمینی شرکت میکرد و مدت ۸ سال در آن درس حاضر میشد؛ بنابراین میتوان گفت که از سال ۱۳۳۵ش تا تبعید امامخمینی به خارج از کشور، در درس خارج اصول امامخمینی که در مسجد سلماسی و اعظم قم برگزار میشد شرکت میکرده است. پس از تبعید امامخمینی به خارج از کشور در سال ۱۳۴۳ش، مدت دو سال در درسهای خارج فقه و اصول آیتالله سیدمحمدرضا موسوی گلپایگانی حاضر میشد. وی همزمان در درس تفسیر قرآن علامه سیدمحمدحسین طباطبایی و درس اخلاق حاجآقا حسین فاطمی که هر هفته شبهای پنجشنبه و جمعه برگزار میشد، شرکت میکرد.[۲]
فعالیت سیاسی و اجتماعی
وی در دوران تحصیل از شهریه حوزه استفاده نکرد و با اینکه وابسته به بیت بزرگانی چون فاضل لنکرانی بود و بزرگان حوزه به وی عنایت داشتند، باز هم از دریافت وجوه خودداری میکرد. او پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، در شبهای جمعه و ماه رمضان و سایر مناسبتهای مذهبی در مسجد همت تهران حضور مییافت و با روحانیان مبارز تهران، مانند آیتالله سیدمحمود طالقانی ارتباط بسیار نزدیکی برقرار و جلسات و فعالیتهای گوناگون را آغاز کرد. در سال ۱۳۴۷ش و با کسب اجازه از امامخمینی و مراجع عالیقدر، حوزه قم را ترک کرد و به شمیرانات بازگشت و در مسجد همت تجریش بهصورت دائمی مستقر گردید. حضور او در این کانون مذهبی موجب فعال شدن مبارزات جوانان مسلمان منطقه گردید. وی در آن مسجد با برنامهریزیهای مدون، فعالیتهای خویش را شروع کرد و در شبهای یکشنبه و چهارشنبه جلسه تفسیر قرآن برگزار مینمود و با دعوت از عالمان و بزرگان آگاه و انقلابی چون آقایان سیدمحمود طالقانی، محمدمهدی ربانی املشی، حسن لاهوتی، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدرضا مهدوی کنی، عبدالرحیم ربانی شیرازی، محمد مفتح، مرتضی مطهری و...، در بیداری و آگاهی مردم در مسائل دینی و سیاسی نقش بسزایی ایفا نمود.
در همین دوران بود که حسینیه ارشاد به همت افرادی چون مرتضی مطهری تأسیس شد و با حضور علی شریعتی در آنجا، حرکت جدیدی در جامعه برای بازگشت جوانان به هویت اسلامی پدید آمد و مصطفی ملکی با تشویق جوانان علاقهمند بهسوی این حرکت تازه، نقش مؤثری در بسط و گسترش نهضت اسلامی ایفا نمود. همچنین در سالهای نهضت امامخمینی، جلسات روحانیان مبارز تهران با حضور افرادی چون مطهری، مفتح، سیدمحمد حسینی بهشتی، جعفر شجونی، هاشمی رفسنجانی، محمدجواد باهنر، مهدوی کنی، مهدی کروبی و محیالدین انواری در تجریش و به میزبانی او برگزار میشد. یکی از مهمترین نتایج این جلسات، هماهنگی برای نحوه ادامه مبارزه بود.
از دیگر اقدامات سیاسی مصطفی ملکی در این دوران میتوان به مسافرتهای وی به شهرهای مختلف برای دیدار با روحانیان تبعیدی اشاره کرد؛ او برای روحیه دادن به آنان که در شهرهای مختلف گرمسیری و سردسیری کشور تبعید بودند، در تأمین نیازمندیهای خانوادههای آنان میکوشید و احیاناً مطالب و مسائل روز را به اطلاع آنان میرساند.[۳] وی در اغلب مناسبتهای مذهبی و انقلابی، با برگزاری مجالسی در مسجد همت تجریش، به اطلاعرسانی دراینباره میپرداخت و ابعاد آن اتفاق را بیان میکرد.[۴] در آن روزها در تنظیم و انتشار اعلامیههای روحانیان مبارز تهران نقش زیادی داشت.[۵] و به سبب این فعالیتها ساواک نام او را در فهرست روحانیان افراطی تهران قرار داد.[۶] و در نهایت در هفتم شهریور ۱۳۵۷ او را دستگیر کرد.[۷] از دیگر فعالیتهای سیاسی او میتوان به امضای اعلامیههای انتقادی علیه حکومت پهلوی و در حمایت از امامخمینی، شرکت در تحصن روحانیان سراسر کشور در دانشگاه تهران برای بازگشت امامخمینی به کشور، شرکت در تظاهرات مردم تهران در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش بهفرمان امامخمینی (که این تظاهرات مانع حرکت تانکهای گارد رژیم شاهنشاهی به طرف پایتخت گردید)، عزیمت به پادگان لویزان در شب پیروزی انقلاب اسلامی برای تحویل گرفتن این نقطه و جلوگیری از تعرّض به خانوادههای افراد گارد و تشکیل ستاد کمک به مجروحان و مصدومان تظاهرات به کمک عدهای از روحانیان و پزشکان اشاره کرد.[۸]
ملکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای حفاظت و حراست از دستاوردهای انقلاب اسلامی، طبق فرمان امامخمینی، مسئولیت کمیته انقلاب اسلامی شمیرانات را بر عهده گرفت. همزمان در هیئت ۹ نفره منتخب امامخمینی برای رسیدگی به وضعیت بنیاد مستضعفان عضویت داشت. وی از بنیانگذاران جامعه روحانیت تهران بود و در سمت دبیری جامعه روحانیت مبارز تهران ایفای نقش میکرد.[۹] با آغاز جنگ تحمیلی بارها راهی جبهههای نبرد حق علیه باطل شد و در خطوط مقدم جبهه حضور یافت.
درگذشت
او براثر ابتلا به یک بیماری خونی و بعد از چهار ماه بستری شدن در بیمارستان قلب تهران، در روز ۳۱ خرداد ۱۳۶۱ از دنیا رفت. پیکر او پس از تشییع در تهران، به قم انتقال یافت و پس از اقامه نماز توسط آیتالله سیدشهابالدین مرعشی نجفی، در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.[۱۰]
پانویس
- ↑ ادهمنژاد، «مصطفی ملکی تهرانی، تندیس پارسایی»، ص۱۳۳-۱۳۴.
- ↑ ادهمنژاد، «مصطفی ملکی تهرانی، تندیس پارسایی»، ص۱۳۷-۱۳۹.
- ↑ ادهمنژاد، «مصطفی ملکی تهرانی، تندیس پارسایی»، ص۱۴۵-۱۵۵.
- ↑ سیر مبارزات یاران امام در آینه اسناد، ج۱۰، ص۱۳۲، ۴۷۵، ۴۸۵.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۲، ص۳۴۲.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۲، ص۱۹۲.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، کتاب ۳۲، ص۴۸۶.
- ↑ ادهمنژاد، «مصطفی ملکی تهرانی، تندیس پارسایی»، ص۱۵۴-۱۵۴.
- ↑ ادهمنژاد، «مصطفی ملکی تهرانی، تندیس پارسایی»، ص۱۵۵-۱۵۶.
- ↑ ادهمنژاد، «مصطفی ملکی تهرانی، تندیس پارسایی»، ص۱۵۶-۱۵۸.
منابع
- ادهمنژاد، محمدتقی (۱۳۷۷)، «مصطفی ملکی تهرانی، تندیس پارسایی»، ستارگان حرم: اختران حریم معصومه(س)، تألیف گروهی از نویسندگان ماهنامه کوثر.
- سیر مبارزات یاران امامخمینی در آینه اسناد به روایت اسناد ساواک (۱۳۹۳)، ج۱۰، تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امامخمینی.
- طاهر احمدی، محمود (۱۳۸۷)، زندگی و مبارزات حجتالاسلاموالمسلمین مصطفی ملکی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک (۱۳۸۲)، کتاب ۳۲، شهید حجتالاسلاموالمسلمین مهدی شاهآبادی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.