تعلیقة علی وسیلة‌النجاة: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی امام خمینی
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = وسیله النجاه.jpg | نام عنوان = تعلیقة علی وسیلة النجاة | نام‌های دیگر = | نام‌کتاب‌به‌فارسی = | نویسنده = امام‌خمینی | مترجم = | ترجمه‌به‌دیگرزبان‌ها = | تاریخ نگارش = ۱۳۶۵-۱۳۷۲ق | موضوع = فقه | سبک = حاشیه بر وسیلة ال...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات کتاب
{{جعبه اطلاعات کتاب
| تصویر = وسیله النجاه.jpg
| تصویر = وسیله النجاه.jpg
| نام عنوان = تعلیقة علی وسیلة النجاة
| نام عنوان = تعلیقة علی وسیلة‌النجاة
| نام‌های دیگر =
| نام‌های دیگر =
| نام‌کتاب‌به‌فارسی =
| نام‌کتاب‌به‌فارسی =
خط ۷: خط ۷:
| مترجم =
| مترجم =
| ترجمه‌به‌دیگرزبان‌ها =
| ترجمه‌به‌دیگرزبان‌ها =
| تاریخ نگارش = ۱۳۶۵-۱۳۷۲ق
| تاریخ نگارش = ۱۳۶۵–۱۳۷۲ق
| موضوع = [[فقه]]
| موضوع = [[فقه]]
| سبک = حاشیه بر [[وسیلة النجاة]]
| سبک = حاشیه بر [[وسیلة‌النجاة]]
| زبان = عربی
| زبان = عربی
| ویراستار =
| ویراستار =
خط ۳۰: خط ۳۰:
| مشخصات نشر =
| مشخصات نشر =
}}
}}
'''تعلیقة علی وسیلة النجاة'''، حواشی [[امام‌خمینی]] بر کتاب [[وسیلة النجاة]]؛ عربی.
'''تعلیقة علی وسیلة‌النجاة'''، حواشی [[امام‌خمینی]] بر کتاب [[وسیلة‌النجاة]]؛ عربی.
==مقدمه==
 
تعلیقه‌نویسی بر متون [[فقه فتوایی]]، در میان فقیهان سنّتی رایج است، که به جای تألیف مستقل، نظرهای خویش را بر متون فقهی گذشتگان به صورت تعلیقه مطرح می‌کنند. در میان تألیفات فقه فتوایی، دو اثر بیش از سایر آثار در دوران اخیر مورد اقبال فقیهان و صاحبان فتوا قرار گرفته، بر آنها حواشی پرشماری نوشته شده است: [[العروة الوثقی]] تألیف [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]] (۱۲۴۷-۱۳۳۷ق) و وسیلة النجاة تألیف [[سیدابوالحسن اصفهانی]] (۱۲۸۴-۱۳۶۵ق). این دو اثر به دلیل در برداشتن فروع فراوان فقهی و طرح مسائل مبتلابه، در کانون توجه اهل فن قرار گرفته است. مباحث العروة الوثقی از کتاب الطهاره تا کتاب الوصیه و مباحث وسیلة النجاة تا کتاب الارث است. برخی، وسیلة النجاة را از جهت کثرت ابواب فقهی-نه کثرت فروع-بر العروة الوثقی برتری می‌دهند؛ زیرا بسیاری از ابواب [[فقه]] مانند [[مکاسب]]، [[طلاق]] و [[نذر]] در العروة الوثقی نیامده است <ref>‌استادی، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، ۲۶۷</ref>.
در میان تألیفات [[فقه]] فتوایی وسیلة‌النجاة تألیف [[سیدابوالحسن اصفهانی]] به دلیل دربرداشتن فروع فراوان فقهی و طرح مسائل مبتلابه، در کانون توجه اهل فن قرار گرفته است.
<br>
 
وسیلة النجاة، [[رساله عملیه]] است که برای نخستین بار در سال ۱۳۴۱ق به چاپ رسیده است. این رساله به فارسی نیز برگردان و با نام «صراط النجاة» منتشر شده است <ref>‌آقابزرگ، الذریعه، ۲۵/۸۵</ref>. این اثر در اصل، حاشیه بر رساله فقهی-فتوایی [[ذخیرة الصالحین]] اثر سیدمحمدکاظم یزدی است. اصفهانی ویژگی‌های رساله صاحب عروه را، یادآور شده است و بر آن حاشیه زده تا مورد مراجعه افراد باشد. وی سپس با درج حواشی در متن و بازنگری مکرر آن و افزودن فروعات و مسائل مبتلابه، آن را رساله‏‌ای جامع دانسته، وسیلة النجاة نامیده است <ref>‌مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة النجاة، ۸</ref>.
تعلیقه امام‌خمینی بر این رساله، نخستین حاشیه و اثر فتوایی ایشان بوده که نگارش آن از سال ۱۳۶۵ق آغاز شده و در سال ۱۳۷۲ق به پایان رسیده است. ایشان بر بیشتر مسائل وسیلة‌النجاة، تعلیقه نوشته و. تعداد کل تعلیقه‌ها بیش از ۳۳۰۰ است.
==نگارش==
 
تعلیقه امام‌خمینی بر این رساله، نخستین حاشیه و اثر فتوایی ایشان بوده که نگارش آن از سال ۱۳۶۵ق آغاز شده و در سال ۱۳۷۲ق به پایان رسیده است <ref>‌مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة النجاة، ۷</ref>. [[رساله نجاة العباد|کتاب نجاة العباد]]، که نخستین رساله عملیه فارسی امام‌خمینی است و در آغاز [[مرجعیت]] ایشان منتشر شده، در بیشتر موارد، ترجمه همین اثر است <ref>‌مؤسسه تنظیم، مقدمه رساله نجاة العباد، ۵</ref> {{ببینید|متن=ببینید| رساله نجاة العباد}}. ایشان پیرو تعلیقه بر وسیلة النجاة و بر پایه آن بر کتاب العروة الوثقی نیز تعلیقه نوشته است {{ببینید|متن=ببینید| التعلیقة علی العروة الوثقی}}. همچنین وسیلة النجاة اساس تألیف [[تحریر الوسیله]] است که در میان آثار فقهی امام‌خمینی از جایگاه برجسته‌ای برخوردار می‌باشد. تحریر الوسیله که تألیف آن در [[ترکیه]] شروع شده و در [[نجف]] به پایان رسیده است {{ببینید|متن=ببینید| تحریر الوسیله}}، در اصل فراهم‌آمده از حاشیه‏‌های مؤلف بر وسیلة النجاة است که برخی آن را مفصل‏‌ترین حاشیه بر این اثر دانسته‌‏اند <ref>‌احمدی فقیه، سیری در آثار و تألیفات، ۳۴؛ حوزه، مجله، ۴۱۳-۴۱۴</ref>.
این تعلیقه نخستین‌بار در سال ۱۳۸۲ق با عنوان تعلیقة الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی علی کتاب وسیلة‌النجاة و در چاپخانه علمیه قم چاپ شده است.
==تعداد تعلیقه‌ها==
 
[[امام‌خمینی]] بر بیشتر مسائل [[وسیلة النجاة]]، تعلیقه نوشته است. تعداد کل تعلیقه‌ها بیش از ۳۳۰۰ است؛ برای مثال بر ۳۴ مسئله [[اجتهاد و تقلید]] ۲۱ مورد، بر ۲۸ مسئله مربوط به آب‌ها هجده مورد، بر ۶۴ مسئله [[مقدمات نماز]]، ۶۱ مورد، بر ۴۷ مسئله [[اجاره]]، ۳۸ مورد، بر هفده مسئله [[یمین]] دوازده مورد و بر ۲۳ مسئله [[ارث]] چهارده مورد تعلیقه نوشته است. در بعضی موارد، شمار تعلیقه‌ها، بیش از مسائل متن است؛ برای نمونه در هفتاد مسئله مبحث [[روزه]]، ۸۶ تعلیقه وجود دارد. در مواردی هم تعلیقه‌ها بسیار ‌اندک‌اند؛ مانند [[واجبات وضو]] که بر بیست مسئله آن شش تعلیقه نوشته شده است. برخی تعلیقه‌ها، فتوای صریح، برخی [[احتیاط]] و بعضی توضیحی است. مواردی را نیز می‏‌توان یافت که ایشان بر خلاف اصفهانی، فتوای صریح داده است؛ مانند [[شرایط مرجعیت]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۹-۱۰</ref>، [[اثبات اجتهاد]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۱۲</ref>، تعریف [[عدالت]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۱۳</ref>، [[زوال ملکه عدالت]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۱۳</ref>، [[تطهیر آب متنجس با آب جاری]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۱۶</ref> و [[آب باران]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۱۸</ref>، حکم [[آب غساله|آب غُساله]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۱۹</ref>، حکم [[عصاره انگور]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۱۱۹</ref> و حکم [[معامله نقد]] و [[نسیه]] <ref>امام‌خمینی، وسیلة النجاة، ۳۶۱</ref>.
متن کامل وسیلة‌النجاة همراه با تعلیقات امام‌خمینی با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی توسط [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] منتشر شده است. این کتاب در جلد ۲۶ و ۲۷ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» در سال ۱۳۹۲به‌چاپ رسیده‌است.
==چاپ و انتشار==
 
این تعلیقه نخستین بار در سال ۱۳۸۲ق با عنوان تعلیقة الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی علی کتاب وسیلة النجاة و در ۲۲۵ صفحه در چاپخانه علمیه قم چاپ شده است <ref>‌حوزه، مجله، ۴۱۴</ref>. در این چاپ، تنها عباراتی از وسیلة النجاة که دارای تعلیقه بوده، آمده است و در کنار آن، تعلیقه‌های ایشان به صورت جدول، تنظیم شده است. در صفحه اول کتاب نیز دستخط و مهر امام‌خمینی موجود است. پس از آن، نشر آیین مهر متن کامل وسیلة النجاة را همراه با تعلیقات امام‌خمینی و [[سیدمحمود شاهرودی]] با عنوان وسیلة النجاة مع تعلیقتین للآیتین الأعلمین در [[قم]] منتشر ساخته است. سپس متن کامل وسیلة النجاة همراه با تعلیقات امام‌خمینی با تصحیح کامل با عنوان وسیلة النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی به مناسبت یکصدمین سالگرد تولد [[امام‌خمینی]]، توسط [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] منتشر شده است <ref>‌انصاری، حدیث بیداری، ۲۳۳</ref>. این کتاب در جلد ۲۶ و ۲۷ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» همراه با آخرین تحقیقات در سال ۱۳۹۲ش/ ۱۴۳۴ق به چاپ رسیده است.
== مقدمه ==
==پانویس==
تعلیقه‌نویسی بر متون [[فقه فتوایی]]، در میان فقیهان سنّتی رایج است، که به جای تألیف مستقل، نظرهای خویش را بر متون فقهی گذشتگان به صورت تعلیقه مطرح می‌کنند. در میان تألیفات فقه فتوایی، دو اثر بیش از سایر آثار در دوران اخیر مورد اقبال فقیهان و صاحبان فتوا قرار گرفته، بر آنها حواشی پرشماری نوشته شده است: [[العروة الوثقی]] تألیف [[سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی]] (۱۲۴۷–۱۳۳۷ق) و وسیلة‌النجاة تألیف [[سیدابوالحسن اصفهانی]] (۱۲۸۴–۱۳۶۵ق). این دو اثر به دلیل دربرداشتن فروع فراوان فقهی و طرح مسائل مبتلابه، در کانون توجه اهل فن قرار گرفته است. مباحث العروة الوثقی از کتاب الطهاره تا کتاب الوصیه و مباحث وسیلة‌النجاة تا کتاب الارث است. برخی، وسیلة‌النجاة را از جهت کثرت ابواب فقهی-نه کثرت فروع-بر العروة الوثقی برتری می‌دهند؛ زیرا بسیاری از ابواب [[فقه]] مانند مکاسب، [[طلاق]] و [[نذر]] در العروة الوثقی نیامده است.<ref>‌استادی، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، ۲۶۷</ref>
{{پانویس}}
{{سخ}}
==منابع==
وسیلة‌النجاة، رساله عملیه است که برای نخستین بار در سال ۱۳۴۱ق به چاپ رسیده است. این رساله به فارسی نیز برگردان و با نام «صراط النجاة» منتشر شده است.<ref>‌آقابزرگ، الذریعه، ۲۵/۸۵</ref> این اثر در اصل، حاشیه بر رساله فقهی-فتوایی ذخیرة الصالحین اثر سیدمحمدکاظم یزدی است. اصفهانی ویژگی‌های رساله صاحب عروه را، یادآور شده است و بر آن حاشیه زده تا مورد مراجعه افراد باشد. وی سپس با درج حواشی در متن و بازنگری مکرر آن و افزودن فروعات و مسائل مبتلابه، آن را رساله‌ای جامع دانسته، وسیلة‌النجاة نامیده است.<ref>‌مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة‌النجاة، ۸</ref>
 
== نگارش ==
تعلیقه امام‌خمینی بر این رساله، نخستین حاشیه و اثر فتوایی ایشان بوده که نگارش آن از سال ۱۳۶۵ق آغاز شده و در سال ۱۳۷۲ق به پایان رسیده است.<ref>‌مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة‌النجاة، ۷</ref> [[رساله نجاة العباد|کتاب نجاة العباد]]، که نخستین رساله عملیه فارسی امام‌خمینی است و در آغاز [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت]] ایشان منتشر شده، در بیشتر موارد، ترجمه همین اثر است<ref>‌مؤسسه تنظیم، مقدمه رساله نجاة العباد، ۵</ref> {{ببینید|متن=ببینید| رساله نجاة العباد}}. ایشان پیرو تعلیقه بر وسیلة‌النجاة و بر پایه آن بر کتاب العروة الوثقی نیز تعلیقه نوشته است {{ببینید|متن=ببینید| التعلیقة علی العروة الوثقی}}. همچنین وسیلة‌النجاة اساس تألیف [[تحریر الوسیله]] است که در میان آثار فقهی امام‌خمینی از جایگاه برجسته‌ای برخوردار می‌باشد. تحریر الوسیله که تألیف آن در [[ترکیه]] شروع شده و در [[نجف]] به پایان رسیده است {{ببینید|متن=ببینید| تحریر الوسیله}}، در اصل فراهم‌آمده از حاشیه‌های مؤلف بر وسیلة‌النجاة است که برخی آن را مفصل‌ترین حاشیه بر این اثر دانسته‌اند.<ref>‌احمدی فقیه، سیری در آثار و تألیفات، ۳۴؛ حوزه، مجله، ۴۱۳–۴۱۴</ref>
 
== تعداد تعلیقه‌ها ==
[[امام‌خمینی]] بر بیشتر مسائل [[وسیلة‌النجاة]]، تعلیقه نوشته است. تعداد کل تعلیقه‌ها بیش از ۳۳۰۰ است؛ برای مثال بر ۳۴ مسئله [[اجتهاد و تقلید]] ۲۱ مورد، بر ۲۸ مسئله مربوط به آب‌ها هجده مورد، بر ۶۴ مسئله مقدمات نماز، ۶۱ مورد، بر ۴۷ مسئله [[اجاره]]، ۳۸ مورد، بر هفده مسئله [[یمین]] دوازده مورد و بر ۲۳ مسئله [[ارث]] چهارده مورد تعلیقه نوشته است. در بعضی موارد، شمار تعلیقه‌ها، بیش از مسائل متن است؛ برای نمونه در هفتاد مسئله مبحث [[روزه]]، ۸۶ تعلیقه وجود دارد. در مواردی هم تعلیقه‌ها بسیار اندک‌اند؛ مانند واجبات وضو که بر بیست مسئله آن شش تعلیقه نوشته شده است. برخی تعلیقه‌ها، فتوای صریح، برخی [[احتیاط]] و بعضی توضیحی است. مواردی را نیز می‌توان یافت که ایشان بر خلاف اصفهانی، فتوای صریح داده است؛ مانند شرایط [[مرجعیت]]،<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۹–۱۰</ref> اثبات [[اجتهاد]]،<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۲</ref> تعریف [[عدالت (فقه)|عدالت]]،<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۳</ref> زوال ملکه عدالت،<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۳</ref> تطهیر آب متنجس با آب جاری<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۶</ref> و آب باران،<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۸</ref> حکم آب غُساله،<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۹</ref> حکم عصاره انگور<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۱۹</ref> و حکم معامله نقد و نسیه.<ref>امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۳۶۱</ref>
 
== چاپ و انتشار ==
این تعلیقه نخستین بار در سال ۱۳۸۲ق با عنوان تعلیقة الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی علی کتاب وسیلة‌النجاة و در ۲۲۵ صفحه در چاپخانه علمیه قم چاپ شده است.<ref>‌حوزه، مجله، ۴۱۴</ref> در این چاپ، تنها عباراتی از وسیلة‌النجاة که دارای تعلیقه بوده، آمده است و در کنار آن، تعلیقه‌های ایشان به صورت جدول، تنظیم شده است. در صفحه اول کتاب نیز [[دستخط امام‌خمینی|دستخط و مهر امام‌خمینی]] موجود است. پس از آن، نشر آیین مهر متن کامل وسیلة‌النجاة را همراه با تعلیقات امام‌خمینی و [[سیدمحمود شاهرودی]] با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعلیقتین للآیتین الأعلمین در [[قم]] منتشر ساخته است. سپس متن کامل وسیلة‌النجاة همراه با تعلیقات امام‌خمینی با تصحیح کامل با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی به مناسبت یکصدمین سالگرد تولد [[امام‌خمینی]]، توسط [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] منتشر شده است.<ref>‌انصاری، حدیث بیداری، ۲۳۳</ref> این کتاب در جلد ۲۶ و ۲۷ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» همراه با آخرین تحقیقات در سال ۱۳۹۲ش/ ۱۴۳۴ق به چاپ رسیده است.
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
* آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
* احمدی فقیه یزدی، محمدحسن، سیری در آثار و تألیفات حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، تهران، مدرس، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
* احمدی فقیه یزدی، محمدحسن، سیری در آثار و تألیفات حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، تهران، مدرس، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
* استادی، رضا، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، مجله مشکوة، شماره ۲۳ ـ ۲۴، ۱۳۶۸ش.
* استادی، رضا، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، مجله مشکوة، شماره ۲۳–۲۴، ۱۳۶۸ش.
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، وسیلة النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
* امام‌خمینی، سیدروح‌الله، وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
* انصاری، حمید، حدیث بیداری، تهران، مؤسسه تنظیم ...، چاپ بیستم، ۱۳۸۰ش.
* انصاری، حمید، حدیث بیداری، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ بیستم، ۱۳۸۰ش.
* حوزه، مجله، سیری در تألیفات فقهی و اصولی حضرت امام، شماره ۳۷ ـ ۳۸، ۱۳۶۹ش.
* حوزه، مجله، سیری در تألیفات فقهی و اصولی حضرت امام، شماره ۳۷–۳۸، ۱۳۶۹ش.
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب رساله نجاة العباد تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب رساله نجاة العباد تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب وسیلة النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
* مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
{{پایان}}
{{پایان}}
==پیوند به بیرون==
 
* علی‌جان کریمی، [https://books.khomeini.ir/books/10003/420/ « تعلیقة علی وسیلة النجاة»]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۳، ص۴۲۰-۴۲۲.
== پیوند به بیرون ==
[[رده:مقاله‌های آماده ارزیابی]]
* علی‌جان کریمی، [https://books.khomeini.ir/books/10003/420/ « تعلیقة علی وسیلة‌النجاة»]، [[دانشنامه امام‌خمینی]]، ج۳، ص۴۲۰–۴۲۲.
[[رده:مقاله‌های تأییدشده]]
[[رده:مقاله‌های دارای تصویر]]
[[رده:مقاله‌های دارای جعبه اطلاعات]]
[[رده:مقاله‌های دارای لینک دانشنامه]]
[[رده:مقاله‌های جلد سوم دانشنامه امام‌خمینی]]
[[رده:مقاله‌های دارای ناوبری]]
{{آثار امام‌خمینی}}
[[رده:مقاله‌های دارای شناسه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ مرداد ۱۴۰۲، ساعت ۰۸:۳۷

تعلیقة علی وسیلة‌النجاة
وسیله النجاه.jpg
اطلاعات کتاب
عنوانتعلیقة علی وسیلة‌النجاة
نویسندهامام‌خمینی
تاریخ نگارش۱۳۶۵–۱۳۷۲ق
موضوعفقه
سبکحاشیه بر وسیلة‌النجاة
زبانعربی
تعداد جلد۱
اطلاعات نشر
ناشرمؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی
تاریخ نشر۱۳۹۲ش


تعلیقة علی وسیلة‌النجاة، حواشی امام‌خمینی بر کتاب وسیلة‌النجاة؛ عربی.

در میان تألیفات فقه فتوایی وسیلة‌النجاة تألیف سیدابوالحسن اصفهانی به دلیل دربرداشتن فروع فراوان فقهی و طرح مسائل مبتلابه، در کانون توجه اهل فن قرار گرفته است.

تعلیقه امام‌خمینی بر این رساله، نخستین حاشیه و اثر فتوایی ایشان بوده که نگارش آن از سال ۱۳۶۵ق آغاز شده و در سال ۱۳۷۲ق به پایان رسیده است. ایشان بر بیشتر مسائل وسیلة‌النجاة، تعلیقه نوشته و. تعداد کل تعلیقه‌ها بیش از ۳۳۰۰ است.

این تعلیقه نخستین‌بار در سال ۱۳۸۲ق با عنوان تعلیقة الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی علی کتاب وسیلة‌النجاة و در چاپخانه علمیه قم چاپ شده است.

متن کامل وسیلة‌النجاة همراه با تعلیقات امام‌خمینی با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی منتشر شده است. این کتاب در جلد ۲۶ و ۲۷ «موسوعة الامام‌الخمینی» در سال ۱۳۹۲به‌چاپ رسیده‌است.

مقدمه

تعلیقه‌نویسی بر متون فقه فتوایی، در میان فقیهان سنّتی رایج است، که به جای تألیف مستقل، نظرهای خویش را بر متون فقهی گذشتگان به صورت تعلیقه مطرح می‌کنند. در میان تألیفات فقه فتوایی، دو اثر بیش از سایر آثار در دوران اخیر مورد اقبال فقیهان و صاحبان فتوا قرار گرفته، بر آنها حواشی پرشماری نوشته شده است: العروة الوثقی تألیف سیدمحمدکاظم یزدی طباطبایی (۱۲۴۷–۱۳۳۷ق) و وسیلة‌النجاة تألیف سیدابوالحسن اصفهانی (۱۲۸۴–۱۳۶۵ق). این دو اثر به دلیل دربرداشتن فروع فراوان فقهی و طرح مسائل مبتلابه، در کانون توجه اهل فن قرار گرفته است. مباحث العروة الوثقی از کتاب الطهاره تا کتاب الوصیه و مباحث وسیلة‌النجاة تا کتاب الارث است. برخی، وسیلة‌النجاة را از جهت کثرت ابواب فقهی-نه کثرت فروع-بر العروة الوثقی برتری می‌دهند؛ زیرا بسیاری از ابواب فقه مانند مکاسب، طلاق و نذر در العروة الوثقی نیامده است.[۱]
وسیلة‌النجاة، رساله عملیه است که برای نخستین بار در سال ۱۳۴۱ق به چاپ رسیده است. این رساله به فارسی نیز برگردان و با نام «صراط النجاة» منتشر شده است.[۲] این اثر در اصل، حاشیه بر رساله فقهی-فتوایی ذخیرة الصالحین اثر سیدمحمدکاظم یزدی است. اصفهانی ویژگی‌های رساله صاحب عروه را، یادآور شده است و بر آن حاشیه زده تا مورد مراجعه افراد باشد. وی سپس با درج حواشی در متن و بازنگری مکرر آن و افزودن فروعات و مسائل مبتلابه، آن را رساله‌ای جامع دانسته، وسیلة‌النجاة نامیده است.[۳]

نگارش

تعلیقه امام‌خمینی بر این رساله، نخستین حاشیه و اثر فتوایی ایشان بوده که نگارش آن از سال ۱۳۶۵ق آغاز شده و در سال ۱۳۷۲ق به پایان رسیده است.[۴] کتاب نجاة العباد، که نخستین رساله عملیه فارسی امام‌خمینی است و در آغاز مرجعیت ایشان منتشر شده، در بیشتر موارد، ترجمه همین اثر است[۵] (ببینید: رساله نجاة العباد). ایشان پیرو تعلیقه بر وسیلة‌النجاة و بر پایه آن بر کتاب العروة الوثقی نیز تعلیقه نوشته است (ببینید: التعلیقة علی العروة الوثقی). همچنین وسیلة‌النجاة اساس تألیف تحریر الوسیله است که در میان آثار فقهی امام‌خمینی از جایگاه برجسته‌ای برخوردار می‌باشد. تحریر الوسیله که تألیف آن در ترکیه شروع شده و در نجف به پایان رسیده است (ببینید: تحریر الوسیله)، در اصل فراهم‌آمده از حاشیه‌های مؤلف بر وسیلة‌النجاة است که برخی آن را مفصل‌ترین حاشیه بر این اثر دانسته‌اند.[۶]

تعداد تعلیقه‌ها

امام‌خمینی بر بیشتر مسائل وسیلة‌النجاة، تعلیقه نوشته است. تعداد کل تعلیقه‌ها بیش از ۳۳۰۰ است؛ برای مثال بر ۳۴ مسئله اجتهاد و تقلید ۲۱ مورد، بر ۲۸ مسئله مربوط به آب‌ها هجده مورد، بر ۶۴ مسئله مقدمات نماز، ۶۱ مورد، بر ۴۷ مسئله اجاره، ۳۸ مورد، بر هفده مسئله یمین دوازده مورد و بر ۲۳ مسئله ارث چهارده مورد تعلیقه نوشته است. در بعضی موارد، شمار تعلیقه‌ها، بیش از مسائل متن است؛ برای نمونه در هفتاد مسئله مبحث روزه، ۸۶ تعلیقه وجود دارد. در مواردی هم تعلیقه‌ها بسیار اندک‌اند؛ مانند واجبات وضو که بر بیست مسئله آن شش تعلیقه نوشته شده است. برخی تعلیقه‌ها، فتوای صریح، برخی احتیاط و بعضی توضیحی است. مواردی را نیز می‌توان یافت که ایشان بر خلاف اصفهانی، فتوای صریح داده است؛ مانند شرایط مرجعیت،[۷] اثبات اجتهاد،[۸] تعریف عدالت،[۹] زوال ملکه عدالت،[۱۰] تطهیر آب متنجس با آب جاری[۱۱] و آب باران،[۱۲] حکم آب غُساله،[۱۳] حکم عصاره انگور[۱۴] و حکم معامله نقد و نسیه.[۱۵]

چاپ و انتشار

این تعلیقه نخستین بار در سال ۱۳۸۲ق با عنوان تعلیقة الحاج‌آقا روح‌الله الموسوی الخمینی علی کتاب وسیلة‌النجاة و در ۲۲۵ صفحه در چاپخانه علمیه قم چاپ شده است.[۱۶] در این چاپ، تنها عباراتی از وسیلة‌النجاة که دارای تعلیقه بوده، آمده است و در کنار آن، تعلیقه‌های ایشان به صورت جدول، تنظیم شده است. در صفحه اول کتاب نیز دستخط و مهر امام‌خمینی موجود است. پس از آن، نشر آیین مهر متن کامل وسیلة‌النجاة را همراه با تعلیقات امام‌خمینی و سیدمحمود شاهرودی با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعلیقتین للآیتین الأعلمین در قم منتشر ساخته است. سپس متن کامل وسیلة‌النجاة همراه با تعلیقات امام‌خمینی با تصحیح کامل با عنوان وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی به مناسبت یکصدمین سالگرد تولد امام‌خمینی، توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی منتشر شده است.[۱۷] این کتاب در جلد ۲۶ و ۲۷ «موسوعة الامام‌الخمینی» همراه با آخرین تحقیقات در سال ۱۳۹۲ش/ ۱۴۳۴ق به چاپ رسیده است.

پانویس

  1. ‌استادی، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، ۲۶۷
  2. ‌آقابزرگ، الذریعه، ۲۵/۸۵
  3. ‌مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة‌النجاة، ۸
  4. ‌مؤسسه تنظیم، مقدمه وسیلة‌النجاة، ۷
  5. ‌مؤسسه تنظیم، مقدمه رساله نجاة العباد، ۵
  6. ‌احمدی فقیه، سیری در آثار و تألیفات، ۳۴؛ حوزه، مجله، ۴۱۳–۴۱۴
  7. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۹–۱۰
  8. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۲
  9. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۳
  10. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۳
  11. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۶
  12. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۸
  13. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۹
  14. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۱۱۹
  15. امام‌خمینی، وسیلة‌النجاة، ۳۶۱
  16. ‌حوزه، مجله، ۴۱۴
  17. ‌انصاری، حدیث بیداری، ۲۳۳

منابع

  • آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
  • احمدی فقیه یزدی، محمدحسن، سیری در آثار و تألیفات حضرت آیت‌الله العظمی امام‌خمینی، تهران، مدرس، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
  • استادی، رضا، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، مجله مشکوة، شماره ۲۳–۲۴، ۱۳۶۸ش.
  • امام‌خمینی، سیدروح‌الله، وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
  • انصاری، حمید، حدیث بیداری، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ بیستم، ۱۳۸۰ش.
  • حوزه، مجله، سیری در تألیفات فقهی و اصولی حضرت امام، شماره ۳۷–۳۸، ۱۳۶۹ش.
  • مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب رساله نجاة العباد تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
  • مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی، مقدمه کتاب وسیلة‌النجاة مع تعالیق الامام‌الخمینی تألیف امام‌خمینی، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.

پیوند به بیرون