محمدعلی اراکی: تفاوت میان نسخه‌ها

| اندازه تصویر  =  

| توضیح تصویر  =  

|سرشناسی        =  

|لقب            =  

|نسب            =  

|نام همسر      =  

|فرزندان        =  

|پس از          =  

|پیش از        =  

|شاگردان        = [[سیدمحسن خرازی]]، [[عبدالنبی نمازی]]، [[علی ثابتی]]، [[محمد یزدی]]، [[محسن حرم‌پناهی]]، [[یحیی انصاری شیرازی]]، [[رضا استادی]]، [[محمد مؤمن]] و [[سیدمحمدعلی علوی گرگانی]]

|وبگاه رسمی    =  

|امضا          =  

اراکی پس از تحصیل در حوزه علمیه اراک و قم، بیش از ۳۵ سال در حوزه قم تدریس ‌کرد<ref>انصاری قمی، اختران فقاهت، ۲/۱۱۷۰.</ref> و در زمان حضور مرجع تقلید وقت [[سیدحسین بروجردی]]، در کنار امام‌خمینی، از استادان مطرح فقه و اصول حوزه علمیه بود.<ref>صالح، جامعه مدرسین، ۱/۶۵.</ref> وی در غیبت سیدمحمدتقی خوانساری به جای او در [[مسجد امام‌حسن عسکری(ع) قم]]، به برپایی [[نماز جمعه]] می‌پرداخت و از اواخر سال ۱۳۲۳ امامت نماز جمعه را بر عهده گرفت.<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۲/۶۹؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ۲/۱۱۷۳؛ مصلحی اراکی، ابوالحسن، خاطرات، ۶۶۵-۶۶۶.</ref> وی پس از وفات سیدمحمدتقی خوانساری (۱۳۷۱ق) به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت.<ref>انصاری قمی، اختران فقاهت، ۲/۱۱۷۰-۱۱۷۱؛ مصلحی اراکی، احمد، مصاحبه، ۵-۶.</ref> [[سیدمحسن خرازی]]، [[عبدالنبی نمازی]]، [[علی ثابتی]]، [[محمد یزدی]]، [[محسن حرم‌پناهی]]، [[یحیی انصاری شیرازی]]، <ref>صالح، جامعه مدرسین، ۳/۷۲، ۱۰۲، ۱۲۸، ۱۷۴، ۵۰۷ و ۵۳۸.</ref> [[رضا استادی]]، [[محمد مؤمن]] و [[سیدمحمدعلی علوی گرگانی]]<ref>مصلحی اراکی، احمد، مصاحبه، ۶؛ سلیمانی، یک قرن وارستگی، ۳.</ref> ازجمله شاگردان او هستند.

اراکی حدود ۳۵ سال در قم در مسجد امام‌حسن عسکری(ع)، [[مدرسه فیضیه]] و [[حرم فاطمه معصومه(س)]]، نماز جماعت اقامه می‌کرد و در نماز جماعت او علمای بزرگ و مجتهدان قم شرکت می‌کردند.<ref>شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱/۷۳ و ۲/۶۹؛ عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۶۶۶؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ۲/۱۱۷۳.</ref> بنابر گزارش سازمان اطلاعات و امنیت کشور ([[ساواک]]) در زمان بروجردی، اراکی یکی از استادان درس خارج حوزه بوده و در اراک و بروجرد نفوذ داشته است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی، ۱/۴۷ و ۱۱/۴۷؛ روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۴/۴۷۳-۴۷۴.</ref>

==آشنایی و ارتباط با امام‌خمینی==

[[امام‌خمینی]] پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی]] و سفر به شهر قم، در سلسله دیدار با مراجع و علما با حضور در خانه اراکی با او دیداری صمیمانه داشت. اراکی در این دیدار، برپایی نماز جمعه را به امام‌خمینی پیشنهاد کرد و ایشان را به سبب آنکه در راس [[حکومت اسلامی]] قرار داشت، سزاوارتر به برپایی این امر دانست؛ ولی امام‌خمینی بر تداوم برپایی نماز جمعه در قم به امامت اراکی تاکید کرد. اراکی پس از مدتی برپایی نماز جمعه در حرم فاطمه معصومه(س) به سبب کهولت سن، آن را ترک کرد.<ref>اراکی، فقهای نامدار، ۶۵۷؛ مصلحی اراکی، ابوالحسن، خاطرات، ۶۶۶.</ref>

اراکی آشنایی خود با امام‌خمینی را از زمان تحصیل در حوزه علمیه قم در سال ۱۳۰۱ شمرده است و از رفاقت صمیمانه خود با ایشان به نیکی یاد کرده و گفته است همه‌روزه مسیری را در قم با هم در رفت ‌و آمد بوده‌اند. وی که مراتب دینداری امام‌خمینی را ستوده است، <ref>اراکی، آیینه‌داران حقیقت، ۱/۸۶؛ اراکی، فقهای نامدار، ۶۵۴.</ref> تدوین کتاب کشف اسرار ایشان در رد کتاب اسرار هزارساله [[علی‌اکبر حکمی‌زاده]]{{ببینید|متن=ببینید|کشف اسرار}} را نشانه احساس دینی و مسئولیت‌شناسی ایشان شمرده است.<ref>اراکی، آیینه‌داران حقیقت، ۱/۸۷.</ref> اراکی از تدریس کوتاه‌مدت [[تفسیر صافی]] برای امام‌خمینی خبر داده است که به پیشنهاد امام‌خمینی آغاز شد؛ ولی در ادامه، اراکی آن را تعطیل کرد.<ref>اراکی، فقهای نامدار، ۶۵۴؛ ذاکری، طلوع خورشید، ۶۳.</ref>

اراکی، امام‌خمینی را هم‌صحبت خود می‌خواند<ref>اراکی، فقهای نامدار، ۶۵۴.</ref> و از فعالیت‌های سیاسی امام‌خمینی علیه [[رژیم پهلوی]] پشتیبانی می‎کرد. به دنبال اعلامیه برخی مراجع ازجمله امام‌خمینی در سال ۱۳۴۱ علیه لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی، {{ببینید|متن=ببینید|انجمن‌های ایالتی و ولایتی}} اراکی نیز طی تلگرامی به [[محمدرضا پهلوی]]، این لایحه را خلاف موازین [[شرع]] و باعث نارضایتی مردم دانست و خواستار لغو آن گردید.<ref>مرکز اسناد، اسناد انقلاب اسلامی، ۱/۴۹؛ دوانی، نهضت روحانیون ایران، ۴-۳/۱۰۱.</ref> ساواک از جلسات محرمانه در خانه مراجع، ازجمله امام‌خمینی و اراکی درباره همین موضوع گزارش داده است.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات امام‌خمینی، ۱/۳-۴.</ref> پس از بازداشت و [[تبعید امام‌خمینی]] به [[ترکیه]] در سال ۱۳۴۳ نیز اراکی از ایشان حمایت می‎کرد.<ref>صدرایی خویی، یک قرن وارستگی، ۲/۹۵۲.</ref>

اراکی با اشاره به تاکید امام‌خمینی در اوایل شکل‌گیری [[نظام جمهوری اسلامی ایران]] بر تربیت [[قاضی]] در [[حوزه‌های علمیه]]، <ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۱۵/۴۱۲ و ۱۷/۲۳۹.</ref> از نفوذ بالای کلام ایشان در تمام مملکت سخن گفته و از بازبودن دست امام‌خمینی در تعیین قاضی در نواحی مختلف کشور ستایش کرده است.<ref>اراکی، آیینه‌داران حقیقت، ۱/۸۸.</ref> او امام‌خمینی را با عباراتی چون مرد بسیار جلیل، مرد پاک، پاک‌نفس، شخص بزرگ، دارای پاکی ذاتی و درونی و محیّرالعقول ستایش کرده و تاکید کرده است در مدت پنجاه سال که با امام‌خمینی آشنایی داشته، جز [[تقوا]]، [[سخاوت]]، [[شجاعت]] و [[شهامت]]، بزرگی نفس و بزرگی قلب و شدت دیانت و جدّیت در [[علوم نقلی]] و [[علوم عقلی|عقلی]] و مقامات عالی، در ایشان نیافته است.<ref>اراکی، فقهای نامدار، ۶۵۴-۶۵۵.</ref> او در دیدار با امام‌خمینی، ایشان را مجدد قرن و احیاگر مذهب دانست<ref>حائری شیرازی، مصاحبه، ۱۲؛ مصلحی اراکی، احمد، مصاحبه، ۷.</ref>؛ چنان‌که از ایشان به عنوان مردی به تمام معنا باتقوا و فداکار در راه [[اسلام]] یاد کرد که مردانه در مقابل [[کفر]] ایستادگی کرده و دستی غیبی و شگفت‌انگیز او را همراهی و او با نفوذ کلام خود، تمامی افراد مملکت را علیه [[محمدرضا پهلوی]] بسیج کرده است. به باور اراکی، امام‌خمینی جان در کفِ دست گذاشت و برای تبلیغ [[قرآن]] و دین حنیف اسلام، حاضر به شهادت شد و خداوند قوه غریبی در وجود او نهاد؛ همچنین جرئت، شجاعت و دیدی به او عطا کرد که به هیچ‌کسی نداده است. از نظر وی امام‌خمینی انسانی کم‌نظیر و مانند جدش [[علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)]] هرگز هراسی به خود راه نداد.<ref>اراکی، فقهای نامدار، ۶۵۵.</ref> نیز وی به مناسبت چهلم [[رحلت امام‌خمینی]]، در پیامی از شخصیت ایشان با اوصاف بزرگ و ارزشمندی ستایش کرده است.<ref>عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۶۷۰؛ روزنامه جمهوری اسلامی، ۴.</ref>

[[امام‌خمینی]] نیز محمدعلی اراکی را همراه دیرینه خود و عالم متقی می‌دانست و به او احترام می‌گذاشت؛ ازجمله در پاسخ به نامه اراکی از وی قدردانی کرد و یادآور شد پیروزی انقلاب اسلامی به قدرت والای اسلام و ایمان سرشار ملت و دعاهای خالص بندگان خالص خداوند، با ضایعات نسبتاً کم و دریافت‌های بسیار زیاد تحقق یافت. ایشان اظهار امیدواری کرد با دعاهای خالصانه اراکی و دیگر بندگان مخلص خدا، ثمرات بزرگ اسلامی بر آن مترتب شود. ایشان ابراز کرد احتیاج مبرم به دعاهای مبارک اراکی دارد<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۶/۱۶۸.</ref>؛ چنان‌که ایشان در اواخر عمر خود در جماران، وقتی خبر آمدن اراکی به دیدار خود را شنید، لباس رسمی پوشید که نشانه احترام بسیار ایشان به اراکی بود و اراکی با دیدن امام‌خمینی، سه بار تکرار کرد: «السلام علیک یا ابن‌رسول‌الله». امام‌خمینی نیز در پاسخ، با عبارت «بقیة السَلَف» از اراکی ستایش کرده است.<ref>توسلی، مصاحبه، ۲/۱۱۱-۱۱۲؛ سلیمانی، یک قرن وارستگی، ۴؛ رجائی‌نژاد، این شرح بی‌نهایت، ۲۶.</ref>

==گزینه جانشینی امام‌خمینی==

اعضای [[مجلس خبرگان رهبری]] در سال ۱۳۶۲ ‌افرادی را برای جانشینی امام‌خمینی بررسی کردند که اراکی یکی از این افراد بود.<ref>صالح، جامعه مدرسین، ۲/۹۵۶.</ref> پس از درگذشت امام‌خمینی، بسیاری از مقلدان ایشان، به تقلید از اراکی رجوع کردند و طبق فتوای وی که باقی‌ماندن بر تقلید از مجتهد میت را جایز می‌دانست، بر [[تقلید]] از امام‌خمینی باقی ماندند.<ref>عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۶۷۰-۶۷۱.</ref> با درگذشت [[سیدمحمدرضا گلپایگانی]] در سال ۱۳۷۲، [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]]، ضمن تمجید از فقاهت تام، تقوا و عدالت محمدعلی اراکی، وی را مرجع متعین جهان تشیع معرفی کرد.<ref>صالح، جامعه مدرسین، ۲/۲۴۸.</ref>

==وفات==

==آثار==

از اراکی آثار چندی بر جای مانده است که ازجمله عبارت‌اند از: تقریرات درس [[شیخ‌محمد سلطان‌العلما]]، تقریرات دروس فقه [[عبدالکریم حائری یزدی]] ([[بیع]]، [[خیارات]] و [[نکاح]])، نیز تقریرات درس [[اصول فقه]] وی، حاشیه بر [[درر الاصول]] وی، تقریرات درس [[فقه]] [[سیدمحمدتقی خوانساری]]، حاشیه بر [[عروه الوثقی]]، شرح عروة الوثقی، توضیح المسائل، [[مناسک حج]]، رساله استفتائات و مقدمه بر کتاب القرآن و العقل نوشته [[سیدنورالدین اراکی]].<ref>عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۶۶۲-۶۶۳؛ صدرایی خویی، یک قرن وارستگی، ۲/۹۵۳-۹۵۴؛ مصلحی اراکی، احمد، مصاحبه، ۸.</ref>

==پانویس ==

{{پانویس}}

==منابع==

* محمدعلی اراکی، مصاحبه، چاپ‌شده در فقهای نامدار شیعه، تالیف عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، چاپ سوم، ۱۳۷۶ش.

* محمدعلی اراکی، مصاحبه، مجله حضور، شماره ۵-۶، ۱۳۷۱ش.

* روحانی، سیدحمید، نهضت امام‌خمینی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و‌اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۰ش.

* مصلحی اراکی، ابوالحسن، خاطرات، چاپ‌شده در فقهای نامدار شیعه، تالیف عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، نوید اسلام، چاپ سوم، ۱۳۷*

==پیوند به بیرون==

حسین صالحی، مقاله «[https://books.khomeini.ir/books/10001/584/ محمدعلی اراکی]»، دانشنامه امام‌خمینی(ره)، ج۱، ص۵۸۴-۵۸۸.