پرش به محتوا

نهضت امام‌خمینی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
(ابرابزار)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶: خط ۶:
نخستین جرقه نگارش کتاب، ابتدای دهه چهل در آغاز نهضت به ذهن مؤلف خطور کرد و وی از همان زمان آغاز به گردآوری اسناد تاریخی کرد تا اینکه سال‌ها بعد امکان تدوین و چاپ کتاب فراهم شد.<ref>گفتگو با مؤلف.</ref> امام‌خمینی بخش‌هایی از جلد نخست را که پیش از پیروزی انقلاب چاپ شده است مطالعه کرده و به نویسنده تذکرهایی دربارهٔ کتاب داده است، تذکراتی مانند شرح مسائل و حوادث مطابق واقع، پرهیز از اغراق و انکار، پرهیز از افسانه‌بافی و لاف‌زدن و پرهیز از حذف اسامی اشخاصی که مؤثر بودند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۰–۱۶.</ref>
نخستین جرقه نگارش کتاب، ابتدای دهه چهل در آغاز نهضت به ذهن مؤلف خطور کرد و وی از همان زمان آغاز به گردآوری اسناد تاریخی کرد تا اینکه سال‌ها بعد امکان تدوین و چاپ کتاب فراهم شد.<ref>گفتگو با مؤلف.</ref> امام‌خمینی بخش‌هایی از جلد نخست را که پیش از پیروزی انقلاب چاپ شده است مطالعه کرده و به نویسنده تذکرهایی دربارهٔ کتاب داده است، تذکراتی مانند شرح مسائل و حوادث مطابق واقع، پرهیز از اغراق و انکار، پرهیز از افسانه‌بافی و لاف‌زدن و پرهیز از حذف اسامی اشخاصی که مؤثر بودند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۰–۱۶.</ref>


== ویژگیهای کتاب ==
== ویژگی‌های کتاب ==
ویژگی مهم این کتاب، دسترسی نویسنده به اسناد مکتوب تاریخی است که با کمک آن، تاریخ [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] را به تصویر می‌کشد و سپس به بررسی و تحلیل آن می‌پردازد. این اسناد در کتاب افست شده است و ضمیمه‌بودن اصل اسناد در کتاب، این فرصت را برای پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی فراهم می‌سازد که با اسناد به تحلیل رویدادهای انقلاب اسلامی بپردازند. کتاب در آغاز با قلمی ادبی نوشته شده که [[امام‌خمینی]] به این سبک [[انتقاد]] کرده و هشدار داده است این سبک نگارش موجب می‌شود نوشته‌های تاریخی خیال‌بافی و افسانه‌سرایی پنداشته شوند و واقعیت خود را از دست بدهند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۳.</ref> پس از آن، نویسنده سعی کرده است تذکرات امام‌خمینی را مبنای کار خود قرار دهد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۳.</ref>
ویژگی مهم این کتاب، دسترسی نویسنده به اسناد مکتوب تاریخی است که با کمک آن، تاریخ [[انقلاب اسلامی ایران|انقلاب اسلامی]] را به تصویر می‌کشد و سپس به بررسی و تحلیل آن می‌پردازد. این اسناد در کتاب افست شده است و ضمیمه‌بودن اصل اسناد در کتاب، این فرصت را برای پژوهشگران تاریخ انقلاب اسلامی فراهم می‌سازد که با اسناد به تحلیل رویدادهای انقلاب اسلامی بپردازند. کتاب در آغاز با قلمی ادبی نوشته شده که [[امام‌خمینی]] به این سبک [[انتقاد]] کرده و هشدار داده است این سبک نگارش موجب می‌شود نوشته‌های تاریخی خیال‌بافی و افسانه‌سرایی پنداشته شوند و واقعیت خود را از دست بدهند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۳.</ref> پس از آن، نویسنده سعی کرده است تذکرات امام‌خمینی را مبنای کار خود قرار دهد.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۳.</ref>


== جلد اول ==
== جلد اول ==
جلد اول کتاب که نگارش آن در [[نجف اشرف]] در سال ۱۳۵۱ آغاز شده و در سال ۱۳۵۵ به پایان رسیده، با بیان زندگینامه امام‌خمینی آغاز می‌شود. دوران شکل‌گیری شخصیت، تحصیل، [[تدریس امام‌خمینی|تدریس]] و [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت]] ایشان، مباحث عمده این بخش را تشکیل می‌دهد. نگارش [[کشف اسرار (کتاب)|کتاب کشف اسرار]]، ارتباط با [[سیدحسین بروجردی]] و فراهم‌کردن زمینه‌های فکری نهضت، دیگر مطالب این بخش است.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۷۰–۷۸.</ref> نویسنده در ادامه به فرایند شکل‌گیری نهضت امام‌خمینی در آغاز دهه چهل می‌پردازد و با بررسی رخدادهای این دوره، آغاز چالش میان [[روحانیت]] و [[رژیم پهلوی]] را آشکار می‌سازد. [[انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]]،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۶۵.</ref> لوایح شش‌گانه [[انقلاب سفید]] و واکنش علما و روحانیان و گسترش اعتراض‌های مردمی،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۲۴۹–۳۵۹.</ref> فاجعه [[حمله به مدرسه فیضیه]] و سخنرانی عصر عاشورای امام‌خمینی در سال ۱۳۴۲،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۶۳–۴۵۷.</ref> [[دستگیری امام‌خمینی|بازداشت]] ایشان و [[قیام ۱۵ خرداد]]،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۵۰۷–۶۲۶.</ref> پیامدهای قیام و آزادی ایشان،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۶۱۵–۹۳۶.</ref> تصویب لایحه [[کاپیتولاسیون]] و اعتراض امام‌خمینی به آن، [[تبعید امام‌خمینی|تبعید]] ایشان به ترکیه و اعتراض‌های گسترده مردمی و ترور [[حسنعلی منصور]]، نخست‌وزیر و واکنش شدید رژیم،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۰۰۱–۱۱۱۰.</ref> مجموعه مطالب جلد اول است؛ جلدی که به رویدادهای مرتبط با امام‌خمینی تا سال ۱۳۴۵ می‌پردازد.
جلد اول کتاب که نگارش آن در [[نجف اشرف]] در سال ۱۳۵۱ آغاز شده و در سال ۱۳۵۵ به پایان رسیده، با بیان زندگینامه امام‌خمینی آغاز می‌شود. دوران شکل‌گیری شخصیت، تحصیل، [[تدریس امام‌خمینی|تدریس]] و [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت]] ایشان، مباحث عمده این بخش را تشکیل می‌دهد. نگارش [[کشف اسرار (کتاب)|کتاب کشف اسرار]]، ارتباط با [[سیدحسین بروجردی]] و فراهم‌کردن زمینه‌های فکری نهضت، دیگر مطالب این بخش است.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۷۰–۷۸.</ref> نویسنده در ادامه به فرایند شکل‌گیری نهضت امام‌خمینی در آغاز دهه چهل می‌پردازد و با بررسی رخدادهای این دوره، آغاز چالش میان [[روحانیت]] و [[رژیم پهلوی]] را آشکار می‌سازد. [[انجمن‌های ایالتی و ولایتی|لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی]]،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۶۵.</ref> لوایح شش‌گانه [[انقلاب سفید]] و واکنش علما و روحانیان و گسترش اعتراض‌های مردمی،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۲۴۹–۳۵۹.</ref> [[حمله به مدرسه فیضیه|فاجعه حمله به مدرسه فیضیه]] و سخنرانی عصر عاشورای امام‌خمینی در سال ۱۳۴۲،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۳۶۳–۴۵۷.</ref> [[بازداشت امام‌خميني|بازداشت ایشان]] و [[قیام ۱۵ خرداد]]،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۵۰۷–۶۲۶.</ref> پیامدهای قیام و آزادی ایشان،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۶۱۵–۹۳۶.</ref> تصویب لایحه [[کاپیتولاسیون]] و اعتراض امام‌خمینی به آن، [[تبعید امام‌خمینی|تبعید]] ایشان به ترکیه و اعتراض‌های گسترده مردمی و ترور [[حسنعلی منصور]]، نخست‌وزیر و واکنش شدید رژیم،<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۰۰۱–۱۱۱۰.</ref> مجموعه مطالب جلد اول است؛ جلدی که به رویدادهای مرتبط با امام‌خمینی تا سال ۱۳۴۵ می‌پردازد.


اقداماتی که رژیم پهلوی با هدف اسلام‌زدایی در ایران انجام می‌داد، اقدامات مراجع تقلید به‌ویژه [[امام‌خمینی]] و در مرتبه بعد اقدامات دیگر علمای داخل و خارج در مخالفت با برنامه‌های [[محمدرضا پهلوی]]، اقدامات مردم و گروه‌های سیاسی در حمایت از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت اسلامی]] که به تقویت و گسترش نهضت یاری رساند، از دیگر مباحث جلد نخست کتاب است. در پایان این جلد، ۳۷۵ صفحه اسناد و مدارک ضمیمه شده است که حدود یک‌چهارم کتاب را تشکیل می‌دهند و به عنوان سند مباحث کتاب شماره‌گذاری شده‌اند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۲۲۷–۱۶۰۲.</ref>
اقداماتی که رژیم پهلوی با هدف اسلام‌زدایی در ایران انجام می‌داد، اقدامات مراجع تقلید به‌ویژه [[امام‌خمینی]] و در مرتبه بعد اقدامات دیگر علمای داخل و خارج در مخالفت با برنامه‌های [[محمدرضا پهلوی]]، اقدامات مردم و گروه‌های سیاسی در حمایت از [[انقلاب اسلامی ایران|نهضت اسلامی]] که به تقویت و گسترش نهضت یاری رساند، از دیگر مباحث جلد نخست کتاب است. در پایان این جلد، ۳۷۵ صفحه اسناد و مدارک ضمیمه شده است که حدود یک‌چهارم کتاب را تشکیل می‌دهند و به عنوان سند مباحث کتاب شماره‌گذاری شده‌اند.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۲۲۷–۱۶۰۲.</ref>
خط ۲۴: خط ۲۴:


== نقدها ==
== نقدها ==
انتشار کتاب نهضت امام‌خمینی واکنش‌ها و نقدهایی را به دنبال داشته است؛ ازجمله شخصی به دنبال چاپ جلد اول، طی نامه‌ای نسبتاً مفصل به امام‌خمینی، از آن انتقاد کرد و بخش‌هایی از کتاب را اتهام به افراد دانست. امام‌خمینی نیز در پاسخ، مطالعه کتاب را مناسب با حال، وقت و قوه بینایی خویش ندانست؛ اما متذکر شد راضی نیست به هیچ‌کسی توهین شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۴۴.</ref> بیشترین [[انتقاد]]ها به جلد سوم کتاب، به‌ویژه مباحث مرتبط با [[علی شریعتی]]، وارد شده است.<ref>رزمجو، پوستین وارونه.</ref> [[سیدحمید روحانی]] و همکاران وی نیز به انتقادها پاسخ گفته‌اند.<ref>۱۵ خرداد، مجله، ۱۴/۱۱۱–۱۱۵ و ۱۵–۱۶/۷۰، ۱۹۳.</ref> نقدهایی نیز به رویکرد نویسنده به [[امام‌موسی صدر]] وارد شده است.<ref>اباذری، امام‌موسی صدر، ۲۲۰–۲۲۷؛ کمالیان و رنجبر، عزت شیعه، ۵۵، ۱۰۲، ۱۹۷، ۲۰۸ و ۲۵۸.</ref> همچنین مطالب کتاب دربارهٔ [[انجمن حجتیه]] واکنش‌هایی در پی‌داشته است.<ref>۱۵ خرداد، مجله، ۱۷/۱۲۳–۱۲۵.</ref> انتقادهایی نیز به دیدگاه‌های نویسنده دربارهٔ [[حزب‌الدعوه عراق]] در برخی از نشریات عربی خارج از کشور منتشر شده است.<ref>گفتگو با مؤلف.</ref>
انتشار کتاب نهضت امام‌خمینی واکنش‌ها و نقدهایی را به دنبال داشته است؛ ازجمله شخصی به دنبال چاپ جلد اول، طی نامه‌ای نسبتاً مفصل به امام‌خمینی، از آن [[انتقاد]] کرد و بخش‌هایی از کتاب را اتهام به افراد دانست. امام‌خمینی نیز در پاسخ، مطالعه کتاب را مناسب با حال، وقت و قوه بینایی خویش ندانست؛ اما متذکر شد راضی نیست به هیچ‌کسی توهین شود.<ref>امام‌خمینی، صحیفه، ۳/۴۴۴.</ref> بیشترین انتقادها به جلد سوم کتاب، به‌ویژه مباحث مرتبط با [[علی شریعتی]]، وارد شده است.<ref>رزمجو، پوستین وارونه.</ref> [[سیدحمید روحانی]] و همکاران وی نیز به انتقادها پاسخ گفته‌اند.<ref>۱۵ خرداد، مجله، ۱۴/۱۱۱–۱۱۵ و ۱۵–۱۶/۷۰، ۱۹۳.</ref> نقدهایی نیز به رویکرد نویسنده به [[امام‌موسی صدر]] وارد شده است.<ref>اباذری، امام‌موسی صدر، ۲۲۰–۲۲۷؛ کمالیان و رنجبر، عزت شیعه، ۵۵، ۱۰۲، ۱۹۷، ۲۰۸ و ۲۵۸.</ref> همچنین مطالب کتاب دربارهٔ [[انجمن حجتیه]] واکنش‌هایی در پی‌داشته است.<ref>۱۵ خرداد، مجله، ۱۷/۱۲۳–۱۲۵.</ref> انتقادهایی نیز به دیدگاه‌های نویسنده دربارهٔ [[حزب‌الدعوه عراق]] در برخی از نشریات عربی خارج از کشور منتشر شده است.<ref>گفتگو با مؤلف.</ref>


از سوی دیگر، امام‌خمینی بارها از عدم آگاهی نویسنده از بسیاری مسائل اظهار تاسف کرده است و از ابراز آنها برای وی نیز خودداری کرده است. گویا اشاره امام‌خمینی به برخوردها و کارشکنی‌های برخی عناصر خودی بوده است که از سر ناآگاهی یا خواسته‌های نفسانی به ایشان خنجر زده‌اند<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۱.</ref>؛ چنان‌که وی اعتراض امام‌خمینی به حذف تعبیر «اعلیحضرت همایونی» را که نویسنده به عمد از پاسخ ایشان به تلگرام [[محمدرضا پهلوی]] حذف کرده بود، بازگو کرده است. امام‌خمینی در این اعتراض بر وظیفه مورخ در بازگویی واقعیات و دخالت ندادن حب و بغض‌های شخصی تأکید می‌کند و با ذکر این نکته که ممکن است ایشان نیز اشتباه بکند، خاطرنشان می‌کند نویسنده نباید بر آن اشتباه یا آنچه گمان می‌کند اشتباه است سرپوش بگذارد. مورخ نه گزاف می‌گوید و نه کتمان حقایق می‌کند؛ نویسنده باید به دور از غرض‌ورزی، مبالغه و پرده‌پوشی باشد. ایشان سپس به تفصیل در دفاع از پاسخ احترام‌آمیز خود به پهلوی و اینکه این روشی اسلامی و دینی در [[هدایت]] و نجات انسان‌ها حتی [[فرعون]] یا اشرار [[کربلا]] است، سخن گفته و خاطرنشان کرده که استفاده از زبان نصیحت به پهلوی در آغاز کار به امید هدایت و اصلاح وی بوده است و وقتی ایشان از این راه به نتیجه نرسیده در برابر او ایستاده است.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۱–۱۳.</ref>
از سوی دیگر، امام‌خمینی بارها از عدم آگاهی نویسنده از بسیاری مسائل اظهار تاسف کرده است و از ابراز آنها برای وی نیز خودداری کرده است. گویا اشاره امام‌خمینی به برخوردها و کارشکنی‌های برخی عناصر خودی بوده است که از سر ناآگاهی یا خواسته‌های نفسانی به ایشان خنجر زده‌اند<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۱.</ref>؛ چنان‌که وی اعتراض امام‌خمینی به حذف تعبیر «اعلیحضرت همایونی» را که نویسنده به عمد از پاسخ ایشان به تلگرام [[محمدرضا پهلوی]] حذف کرده بود، بازگو کرده است. امام‌خمینی در این اعتراض بر وظیفه مورخ در بازگویی واقعیات و دخالت ندادن حب و بغض‌های شخصی تأکید می‌کند و با ذکر این نکته که ممکن است ایشان نیز اشتباه بکند، خاطرنشان می‌کند نویسنده نباید بر آن اشتباه یا آنچه گمان می‌کند اشتباه است سرپوش بگذارد. مورخ نه گزاف می‌گوید و نه کتمان حقایق می‌کند؛ نویسنده باید به دور از غرض‌ورزی، مبالغه و پرده‌پوشی باشد. ایشان سپس به تفصیل در دفاع از پاسخ احترام‌آمیز خود به پهلوی و اینکه این روشی اسلامی و دینی در [[هدایت]] و نجات انسان‌ها حتی [[فرعون]] یا اشرار [[کربلا]] است، سخن گفته و خاطرنشان کرده که استفاده از زبان نصیحت به پهلوی در آغاز کار به امید هدایت و اصلاح وی بوده است و وقتی ایشان از این راه به نتیجه نرسیده در برابر او ایستاده است.<ref>روحانی، نهضت امام‌خمینی، ۱/۱۱–۱۳.</ref>
۲۱٬۲۵۵

ویرایش