امام حسین(ع)

حسین‌بن‌علی، سیدالشهدا(ع)، زندگی، جایگاه و نقش امام سوم(ع).

امام حسین(ع)

نقش	امام سوم(ع)
نام	حسین‌بن‌علی(ع)
کنیه	اباعبدالله
زادروز	سوم شعبانِ سال سوم یا چهارم هجری
زادگاه	مدینه
مدت امامت	حدود ۱۱ سال
مدفن	کربلا
محل زندگی	مدینه
لقب(ها)	سیدالشهدا، طیب، مبارک و نافع
پدر	امام علی(ع)
مادر	فاطمه زهرا(س)
فرزند(ان)	چهار پسر و دو دختر و بنابر نقلی شش پسر و سه دختر
طول عمر	۵۸ سال
امامان شیعه
امام علی(ع) • امام حسن مجتبی(ع) • امام حسین(ع) • امام سجاد(ع) • امام محمد باقر(ع) • امام صادق • امام کاظم(ع) • امام رضا(ع) • امام جواد(ع) • امام هادی(ع) • امام حسن عسکری(ع) • امام زمان(ع)

امام حسین(ع) ملقب به سیدالشهدا، امام سوم شیعیان و فرزند امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) در سوم شعبان سال چهارم قمری در مدینه به دنیا آمد و در دهم محرم (عاشورا) سال ۶۱ قمری در کربلا به شهادت رسید. امام‌حسین(ع) دارای فضایل و مقامات معنوی فراوان است و روایات بسیاری از پیامبر اکرم(ص) دربارهٔ شخصیت، فضایل و مناقب ایشان آمده است.

در نگاه امام‌خمینی، امام‌حسین(ع) از عصاره وحی الهی تغذیه و در خاندان پیامبر(ص) و علی(ع) و در دامن فاطمه(س) تربیت شده است. ایشان امام‌حسین(ع) را عصاره نبوت و ولایت می‌دانست و با اشاره به ولایت الهی امام‌حسین(ع) همانند دیگر امامان و جانشینی آنان از پیامبر(ص)، معتقد بود فرشتگان خدا و روح در شب قدر بر ایشان نازل شده‌اند.

امام‌خمینی روز تولد آن حضرت را عید سعید، بابرکت و شریف و آن را ادامه بعثت حضرت خاتم الانبیا(ص) خوانده است. چنان‌که ولادت آن حضرت را روز طلوع خورشید معنویت و آن حضرت را پاسدار اسلام و تجدیدکننده حیات قرآن کریم و نجات‌بخش امت خاتم در شب تاریک و عصر ظلمانی و منشأ همه خیرات برای امت اسلامی در طول تاریخ اسلام خوانده است.

ایشان به استناد روایات، امام‌حسین(ع) را تجسم توحید می‌دانست که خداوند را در همه جا حاضر و ناظر می‌دید و نیز به استناد روایات، قوت روح و برافروختگی رنگ امام‌حسین(ع) در روز عاشورا را دلیل اخلاص و مجاهدت ایشان در راه خدا و ایمان به روز جزا و اعتقاد حضرت به اینکه شهادت عزیزان ذخیره قیامت است، تفسیر کرده است. در نگاه امام‌خمینی امام‌حسین(ع)، همه زندگی‌اش را برای پیشبرد اسلام و ارزش‌های اسلامی و رفع منکر و جلوگیری از حاکمیت ظلم و مفاسدی که حکومت‌ها در جهان ایجاد می‌کنند، فدا کرد.

امام‌خمینی سخنان و سیره و دعاهای آن حضرت را وسیله شناخت راه خدا و راهنمای راه معرفی کرده است و با استناد به روایتی از پیامبر اکرم(ص)، قیام امام‌حسین(ع) را بر ضد سلطان ستمگر، تکلیف شرعی و الهی همگان دانسته است بر همین اساس بارها از مردم و روحانیان خواسته است تا یاد و راه امام‌حسین(ع) را زنده نگه دارند تا اسلام زنده بماند و مردم به تکالیف شرعی خود عمل کنند. امام‌خمینی عزاداری برای سیدالشهدا(ع) را رمز زنده نگه‌داشتن مکتب اهل بیت(ع) شمرده است.

معرفی اجمالی

امام ابوعبدالله، حسین‌بن‌علی فرزند علی‌بن‌ابیطالب(ع) و فاطمه زهرا(س) دختر پیامبر اکرم(ص)، ملقب به سیدالشهدا، طیب، مبارک و نافع، بنا به مشهور در سوم شعبانِ سال سوم یا چهارم هجری در مدینه به دنیا آمد. لقب «سیدالشهدا» به معنای سرور شهیدان را نخستین بار رسول خدا(ص) به حمزةبن‌عبدالمطلب پس از شهادت وی در جنگ اُحد داد و پس از آن بر اساس روایات متعدد این لقب از پیامبر اکرم(ص) از سوی خداوند به حسین‌بن‌علی(ع) داده شد. حسین‌بن‌علی(ع) هفت سال نخست را در کنار جد خود پیامبر(ص) و مادر خود فاطمه(س) و ۳۷ سال با پدر خود زندگی کرد که ۲۵ سال آن با خلافت خلفای سه‌گانه هم‌زمان بود. امام‌حسین(ع) ده سال پس از شهادت پدر خود در کنار امام‌حسن(ع) بود.

جایگاه

امام‌حسین(ع) دارای فضایل و مقامات معنوی فراوان است. روایات بسیاری از پیامبر اکرم(ص) دربارهٔ شخصیت، فضایل و مناقب ایشان آمده است؛ ازجمله از ایشان در شمار اهل بیت(ع) یادشده است و آیه تطهیر که دلالت بر عصمت و عظمت اصحاب کسا دارد، ایشان را نیز دربر می‌گیرد (ببینید: اهل بیت(ع))

ایشان همچنین در مباهله پیامبر اکرم(ص) با مسیحیان نجران همراه پیامبر(ص) بود. پیامبر اکرم(ص) بسیار به امام‌حسین(ع) توجه و علاقه نشان می‌داد. فاطمه زهرا(س) پس از ولادت حسین(ع)، ایشان را نزد پیامبر اکرم(ص) برد و حضرت(ص) در گوش فرزند اذان و اقامه گفت و در روز هفتم برایش گوسفندی عقیقه کرد و او را به فرمان خدا «حسین» نامید. پیامبر اکرم(ص) حسن(ع) و حسین(ع) را سرور جوانان اهل بهشت و دو گل خوشبوی خود خوانده است.

امام‌حسین(ع) نزد امام‌علی(ع) نیز جایگاه ویژه‌ای داشت و ایشان در هنگام شهادت به امام‌حسن(ع) و امام‌حسین(ع) وصیت کرد. دیگر صحابه پیامبر(ص) نیز بسیار به حسن(ع) و حسین(ع) احترام می‌گذاشتند؛ چنان‌که ابن‌عباس مفسر معروف قرآن با وجود آنکه سن وی از آن دو بیشتر بود، برای آنان رکاب می‌گرفت و آنان را فرزندان پیامبر(ص) می‌خواند و این کار خود را نعمت خدا برای خود می‌شمرد. امام‌حسین(ع) مانند دیگر امامان دارای علم الهی بود و برخی از بزرگان صحابه، مردم را در مسائل دینی به ایشان رجوع می‌دادند؛ حتی مخالفانی مانند معاویةبن‌ابی‌سفیان نیز به جایگاه علمی امام‌حسین(ع) اعتراف داشتند.

امام‌حسین(ع) به نص پیامبر(ص) و تصریح پدر خود و برادرش امام‌حسن(ع)، امام مسلمانان بود. پیامبر(ص) ایشان و برادرش حسن(ع) را خلیفه و حجت خدا بر مردم معرفی کرد؛ همچنین برخی روایات آیه ۲۸ سوره زخرف را اشاره به امامت امام‌حسین(ع) و فرزندان ایشان تا امام‌مهدی(ع) شمرده‌اند. امام‌خمینی به استناد روایات، یادآور شده است که پیامبر(ص)، حسین(ع) را از خود و خود را از حسین(ع) نامید. در نگاه ایشان امام‌حسین(ع) از عصاره وحی الهی تغذیه و در خاندان پیامبر(ص) و علی(ع) و در دامن فاطمه(س) تربیت شده است. ایشان امام‌حسین(ع) را عصاره نبوت و ولایت می‌دانست و با اشاره به ولایت الهی امام‌حسین(ع) همانند دیگر امامان و جانشینی آنان از پیامبر(ص)، معتقد بود فرشتگان خدا و روح در شب قدر بر ایشان نازل شده‌اند.

ویژگی‌ها

امام‌خمینی از امام‌حسین(ع) به سیدالشهدا، سید و سالار شهیدان و سید مظلومان یاد کرده و روز تولد آن حضرت را عید سعید، بابرکت و شریف و آن را ادامه بعثت حضرت خاتم الانبیا(ص) خوانده است؛ چنان‌که ولادت آن حضرت را روز طلوع خورشید معنویت و آن حضرت را پاسدار اسلام و تجدیدکننده حیات قرآن کریم و نجات‌بخش امت خاتم در شب تاریک و عصر ظلمانی و منشأ همه خیرات برای امت اسلامی در طول تاریخ اسلام خوانده است و ضمن تبریک سالروز ولادت آن حضرت به همه مسلمانان بلکه به همه مستضعفان جهان، ابراز امیدواری کرده است که خداوند آن حضرت را از ملت ایران راضی سازد. ایشان به استناد روایات، یکی از معانی عرش در آیه ۱۷ سوره الحاقه را علم و مراد از حاملان عرش را نوح(ع)، ابراهیم(ع)، موسی(ع) و عیسی(ع) از انسان‌های کامل در امت‌های گذشته و پیامبر(ص)، علی(ع)، امام‌حسن(ع) و امام‌حسین(ع) دانسته است و نیز صلوات فراوان خداوند و انبیا(ع) و فرشتگان و صالحان را نثار سرور شهیدان کرده و از خداوند خواسته است که ارواح پاک شهیدان دفاع مقدس را با ارواح فداکاران در راه پیامبر(ص) و فرزندش حسین‌بن‌علی(ع) محشور کند.

امام‌حسین(ع) در دامن پاک و مطهر پدر و مادر و جد بزرگوار خود نشو و نما کرد و از سرچشمه زلال مکتب پیامبر اکرم(ص) و فضایل بلند اخلاقی آن حضرت سیراب گردید. امام‌خمینی با اشاره به جمله‌ای از زیارت اربعین در طهارت مولد امامان(ع)، امام‌حسین(ع) تا حضرت آدم را مطهر و از نسل پدران و مادران پاک و بدور از جاهلیت کفر و صفات پلید و اعمال زشت شمرده و آن را گواه دخیل‌بودن طهارت مولد در سعادت و شقاوت افراد دانسته است. ایشان به استناد روایات امام‌حسین(ع) را تجسم توحید می‌دانست که خداوند را در همه جا حاضر و ناظر می‌دید و نیز به استناد روایات، قوت روح و برافروختگی رنگ امام‌حسین(ع) در روز عاشورا را دلیل اخلاص و مجاهدت ایشان در راه خدا و ایمان به روز جزا و اعتقاد حضرت به اینکه شهادت عزیزان ذخیره قیامت است، تفسیر کرده است. ایشان با یادکرد از محافظت امام‌حسین(ع) بر نماز، با استناد به تاریخ، متذکر شده است امام‌حسین(ع) و یاران در وقت نماز در روز عاشورا به صف ایستادند و نماز جماعت اقامه کردند.

امام‌حسین(ع) آراسته به مکارم اخلاق و بسیار فروتن بود و با مسکینان می‌نشست. آن حضرت آزادمرد بود و تن به ذلت و زبونی نمی‌داد و مرگ را بر زندگی ذلت‌بار با دشمن ترجیح می‌داد. ایشان صبور، بخشنده، مردم‌دار و دارای عزت نفس بود، به دیدار بیماران می‌رفت و بدهی بدهکاران را می‌پرداخت، به افراد فرودست و مسکین کمک می‌کرد، به امور یتیمان رسیدگی می‌کرد و صله رحم به جای می‌آورد. ایشان مهمان‌نواز، باگذشت و جوانمرد بود. در هنگام جنگ پیش از حمله دشمن به وی حمله نمی‌کرد. در عین قوت قلب و شجاعت فوق‌العاده، بسیار حلیم و بردبار بود.

مجاهدت‌های امام‌حسین(ع)

در نگاه امام‌خمینی امام‌حسین(ع)، همه زندگی‌اش را برای پیشبرد اسلام و ارزش‌های اسلامی و رفع منکر و جلوگیری از حاکمیت ظلم و مفاسدی که حکومت‌ها در جهان ایجاد می‌کنند، فدا کرد. ایشان امام‌حسین(ع) را احیاکننده دین از صدر اسلام تا روز قیامت می‌دانست که در راه نشر و پاسداری از اسلام و تحریف‌زدایی از سیره پیامبر(ص) بسیار کوشش کرد و از رنج و زحمت‌های فراوان در این راه استقبال کرد. از نظر علمی نیز راویان بسیاری از امام‌حسین(ع) استفاده کرده‌اند. در منابع موجود نام بیش از ۲۶۰ تن از کسانی که از امام‌حسین(ع) روایت نقل کرده‌اند، آمده است؛ چنان‌که شیخ طوسی نام ۱۰۸ تن از راویان آن حضرت را ثبت کرده است.

امام‌حسین(ع) در نوجوانی نیز با خلیفه دوم احتجاج کرد و خلافت را حق پدر خود علی(ع) شمرد؛ اما با وجود نامشروع‌شمردن خلافت حاکمان پس از پیامبر(ص) و قبول‌نداشتن عملکرد خلیفه سوم، در مواردی برای دفاع از کیان اسلامی و عزت مسلمانان به خلفا کمک کرد. ایشان پس از به‌خلافت‌رسیدن امیرالمؤمنین علی(ع) در کنار پدر بود و پس از بیعت مردم با امیرالمؤمنین(ع) به مسجد رفت و دربارهٔ مشروعیت و حقانیت حکومت امیرالمؤمنین(ع) سخنرانی کرد که با استقبال ایشان روبه‌رو گردید. در جنگ جمل در کنار پدر جنگید و فرماندهی جناح چپ سپاه بر عهده ایشان بود. در جنگ صفین نیز با سپاه امیرالمؤمنین(ع) همراه بود. آن حضرت در جنگ با خوارج نهروان نیز حضور داشت. امام‌خمینی نیز یادآور شده است امام‌حسین(ع) همچون پدر و برادر برای مبارزه در راه خدا لباس نظامی به تن کرد. ایشان پس از امیرالمؤمنین علی(ع) از برادرش امام‌حسن(ع) فرمان برد و از برنامه صلح ایشان با شامیان دفاع کرد و به منتقدان پاسخ داد. (ببینید: آل یاسین)

پس از شهادت امام‌حسن(ع) در سال پنجاه قمری، امامت مردم و مرجعیت دینی پیروان اهل بیت(ع) بر عهده امام‌حسین(ع) قرار گرفت. ایشان در مسجد پیامبر(ص) می‌نشست و به پرسش‌های دینی مردم پاسخ می‌گفت. سخنان و نکته‌های پرارزشی از سیدالشهدا(ع) در حوزه معارف اسلامی و توحید و تنزیه خداوند و نیز مسائل اخلاقی و احکام فردی و اجتماعی در متون دینی به یادگار مانده و امام‌خمینی به برخی از آنها استناد کرده است.

قیام عاشورا

معاویةبن‌ابی‌سفیان پس از صلح با امام‌حسن(ع) بر همه مناطق اسلامی چیره شد و برخلاف تعهدات خود در عهدنامه صلح به کشتن یاران امیرالمؤمنین علی(ع) و دشنام‌دادن به آن حضرت ادامه داد (ببینید: امام حسن(ع)). امام‌حسین(ع) از کارهای ناروا و بدعت‌های معاویه انتقاد می‌کرد و او را به جهت زیر پا گذاشتن حدود دین و پیمان‌شکنی و کشتن صحابه پیامبر(ص) و بزرگان شیعه علی(ع) سرزنش می‌کرد و نیز علمای ساکت و بی‌توجه در برابر این همه جنایت را ملامت و آنان را تشویق می‌کرد که به ظلم‌های معاویه اعتراض کنند؛ ولی تا معاویه زنده بود به صلحی که امام‌حسن(ع) با وی بسته بود، پای‌بند بود و مخالفان معاویه را امر به صبر می‌کرد (ببینید: عاشورا).

پس از مرگ معاویه، فرزندش یزید به ولیدبن‌عقبه فرماندار مدینه دستور داد از حسین(ع) برای وی بیعت بگیرد. کارگزاران یزید در مدینه، امام‌حسین(ع) را تهدید کردند که در صورت خودداری از بیعت با یزید، کشته خواهد شد؛ اما ایشان بیعت با او را از میان‌رفتن اسلام شمرد و نمی‌توانست با کسی که حتی ظواهر اسلام را رعایت نمی‌کرد و شراب می‌خورد بیعت کند؛ از این‌رو به همراه خانواده و عده‌ای از بنی‌هاشم از مدینه به طرف مکه حرکت کرد و در سوم شعبان سال ۶۰ق وارد مکه شد. کوفیان از حضرت برای رفتن به کوفه دعوت کردند و ایشان برای بررسی وضع مسلم‌بن‌عقیل را به نمایندگی به کوفه فرستاد و خود نیز در هشتم ذی‌الحجه همین سال به سوی عراق به راه افتاد.

امام‌خمینی به استناد منابع تاریخی یادآور شده است که گروهی از مقدسان به امام‌حسین(ع) نصیحت می‌کردند از امنیت و آرامش موجود استفاده کند و در جوار رسول اکرم(ص) به دور از مسائل اجتماعی مشغول به ذکر و عبادت باشد که امام‌حسین(ع) آن را نپذیرفت و به نهضت خود ادامه داد. حضرت در روز دوم محرم سال ۶۱ق به کربلا رسید و عبیدالله‌بن‌زیاد در نامه‌ای خواستار تسلیم‌شدن ایشان شد که حضرت نپذیرفت. ابن‌زیاد بسیاری از مردم را به جنگ با امام‌حسین(ع) فرستاد. صبح روز دهم محرم که به عاشورا معروف است، جنگ آغاز شد. نخست یاران غیر هاشمی و سپس امام‌حسین(ع) و دیگر همراهان به شهادت رسیدند.

عموم تذکره‌نگاران شهدای کربلا را ۷۲ تن گفته‌اند؛ ولی شمار ۷۸ و ۱۴۵ تن نیز در منابع آمده است. برخی منابع برای امام‌حسین(ع) چهار پسر و دو دختر و برخی دیگر شش پسر و سه دختر نوشته‌اند که علی‌اکبر و عبدالله رضیع (علی‌اصغر) در کربلا شهید شدند و امام‌حسین(ع) نیز در سن ۵۸سالگی به شهادت رسید.

امام‌خمینی خاطرنشان کرده است که سپاهیان یزید به کشتن سیدالشهدا(ع) بسنده نکردند و کودکان بی‌گناه را نیز کشتند و در حق زنان بی‌پناه نیز ستم کردند و هدف آنان کشتن همه بنی‌هاشم و از میان‌بردن شجره طیبه بود. پس از شهادت، سر مبارک امام‌حسین(ع) را بر نیزه کردند و آل‌الله به دست بنی‌امیه به اسارت گرفته شدند. با کشته‌شدن سیدالشهدا(ع) رخنه‌ای جبران‌ناپذیر به اسلام وارد شد (ببینید: عاشورا).

هدف قیام

امام‌حسین(ع) مهم‌ترین هدف از قیام خود را امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح امت اسلامی و زنده‌کردن سیره پیامبر اکرم(ص) و امیرالمؤمنین علی(ع) شمرده است. امام‌خمینی معتقد است که قیام امام‌حسین(ع) اسلام را بیمه کرد؛ زیرا بنی‌امیه قصد داشتند اسلام را از میان ببرند و حکومت عدل اسلامی را به رژیم شاهنشاهی مبدل کنند و اسلام و وحی را به انزوا بکشانند و اگر آنان موفق می‌شدند، چیزی از اسلام باقی نمی‌ماند و حکومت طاغوت و جاهلیت پیشین، دوباره در لباس اسلام بازمی‌گشت. ایشان خاطرنشان کرده است امویان در پی آن بودند که امام‌حسین(ع) حکومت اموی را به رسمیت بشناسد و به حاکمان اُموی «امیرالمؤمنین» خطاب کند؛ ولی آن حضرت چون آینده اسلام و مسلمانان را در خطر می‌دید، برای نشر اسلام و نظام سیاسی و اجتماعی اسلام با آن مخالفت و قیام خود را آغاز کرد. ایشان هدف نهایی قیام عاشورا را تلاش برای تشکیل حکومت اسلامی و اقدامی کاملاً سیاسی که امام‌حسین(ع) شرعاً مکلف به آن بود می‌دانست.

امام‌حسین(ع) قیام کرد تا اسلام در میان همه انسان‌ها نشر پیدا کند و نظام سیاسی و نظام اجتماعی آن در جامعه‌ها برقرار گردد (ببینید: عاشورا). امام‌خمینی با استناد به کارهای نامشروع معاویه و یزید که در کتاب‌های تاریخی آمده، یادآور شده است معاویه و فرزندش یزید به نام پیامبر(ص) بر مردم حکومت می‌کردند و در عین انجام ظواهر دینی ازجمله امامت جمعه، از برخی از کارهای ناشایست نیز رویگردان نبودند.

تأسی به امام‌حسین(ع)

امام‌حسین(ع) الگو و اسوه و نشانه راه امت اسلامی است. امام‌خمینی سخنان و سیره و دعاهای آن حضرت را وسیله شناخت راه خدا و راهنمای راه معرفی کرده است و با استناد به روایتی از پیامبر اکرم(ص)، قیام امام‌حسین(ع) را بر ضد سلطان ستمگر، تکلیف شرعی و الهی همگان دانسته است؛ بر همین اساس بارها از مردم و روحانیان خواسته است تا یاد و راه امام‌حسین(ع) را زنده نگه دارند تا اسلام زنده بماند و مردم به تکالیف شرعی خود عمل کنند. ایشان بر آن بود که عاشورا قیام عدالت‌خواهان با شماری اندک و عشقی بزرگ در برابر ستمگران کاخ‌نشین و مستکبران غارتگر بود و دستور آن است که این برنامه سرلوحه زندگی امت در هر روز و هر زمین باشد. ایشان پرچم و حرکت سیدالشهدا(ع) را پرچم و حرکت توحید و دعای عرفه امام‌حسین(ع) را موجب توجه انسان به خداوند و دربردارنده درس معارف و توحید، شمرده است.

امام‌خمینی عزاداری برای سیدالشهدا(ع) را رمز زنده نگه‌داشتن مکتب اهل بیت(ع) شمرده و تأکید کرده است امام‌حسین(ع) تکلیف را که فداکاری در میدان و تبلیغ در خارج میدانِ مبارزه بود، روشن کرد. ایشان تأکید کرده است که روحانیان باید به مردم درست بفهمانند که قیام حضرت برای چه بود و همراه با چه کسانی قیام کرد و چه سختی‌هایی در این راه به وی رسید. مردم نیز باید بدانند وقتی اسلام در خطر باشد باید مانند امام‌حسین(ع) برای حفظ اسلام فداکاری کنند و همان‌گونه که امام‌حسین(ع) و یاران ایشان عمرشان را برای حفظ اسلام صرف کردند، دیگران نیز باید همه زندگی‌شان را برای حفظ اسلام صرف کنند.

امام‌خمینی بر خلاف برخی فقها که قیام امام‌حسین(ع) را امری خصوصی و غیرقابل استناد شمرده‌اند، قیام امام‌حسین(ع) را اقدامی‌کاملاً انتخابی و از نگاه فقهی قابل تأسی شمرده است. ایشان خاطرنشان ساخته که راه سازش با دشمن برای امام‌حسین(ع) باز بود؛ ولی ایشان آن را مخالف مصالح اسلام و جامعه اسلامی و تکلیف شرعی خود می‌دید و با اینکه با علم الهی می‌دانست سرانجام حرکتش شهادت است، ولی آن را منافی با تکلیف خود برای قیام و حرکت ندانست و با اقدام خود حجتی شرعی و الگویی فقهی برای همیشه ارائه داد. ایشان در پاسخ کسانی را که عزاداری و گریه بر امام‌حسین(ع) را بی‌فایده می‌خواندند غربزده شمرده و عزاداری برای امام‌حسین(ع) را عامل ایجاد انقلاب و قیام پانزده خرداد دانسته و توجه به خدا و بسیج‌کردن مردم برای مقصد اسلامی و تداوم نهضت اسلامی را در سایه قدرت عظیم عزاداری برای سیدالشهدا(ع) خوانده و به هیئت‌های عزاداری توصیه کرده است با آرامش و بدون اختلاف با یکدیگر عزاداری کنند (ببینید: عاشورا و عزاداری).

از سوی دیگر، امام‌خمینی رزمندگان دوران دفاع مقدس را وارثان راه امام‌حسین(ع) نامیده و رمز پیروزی و پیشرفت آنان در صحنه‌های نبرد با دشمن بعثی عراق را عشق به امام‌حسین(ع) خوانده؛ چنان‌که مناجات‌ها و نیایش‌های رزمندگان در جبهه‌های جنگ را تداعی‌کننده مناجات‌های یاران حسین(ع) و صبر و مقاومت رزمندگان در دفاع مقدس را یادآور فداکاری یاران ایشان در کربلا شمرده است و با برتر خواندن مرگ سرخ از زندگی سیاه تأکید کرده است مردم انقلابی ایران باید خود را آماده درگیری حسین‌گونه تا رسیدن به پیروزی کامل کنند و با توجه به قیام سیدالشهدا(ع) و شهادت ایشان باید عمق اثرگذاری شهادت را درک کنند. ایشان به مناسبت شهادت عطاءالله اشرفی اصفهانی، امام‌جمعه کرمانشاه به دست سازمان مجاهدین خلق در مهر ۱۳۶۱ (ببینید: عطاءالله اشرفی اصفهانی) تصریح کرد ملت ایران با اقتدا به سیدالشهدا(ع) طفل شش‌ماهه تا پیرمرد هشتادساله خود را در راه خدا فدا کرد.

امام‌خمینی به زیارت سیدالشهدا(ع) اهمیت می‌داد و در آغازِ تبعید به عراق نخست به زیارت امام‌حسین(ع) به کربلا مشرف شد و پس از آن نیز همواره در روزهای زیارتی به‌ویژه در نیمه رجب و نیمه شعبان به زیارت حضرت می‌رفت (ببینید: کربلا). ایشان در روزهای اقامت در کربلا صبح و شب به حرم مشرف می‌شد و از زیارتنامه‌های مورد توجه ایشان، زیارت معتبر عاشورا بود و آن را همواره با آداب کامل آن به جای می‌آورد؛ به‌ویژه در دهه عاشورا هر روز آن را می‌خواند و حتی در دوره اقامت در پاریس نیز خواندن آن را ادامه داد.

احکام فقهی

در متون فقهی برای مرقد، زیارت و تربت سیدالشهدا(ع)، احکام ویژه‌ای بیان شده است و امام‌خمینی نیز بخشی از آنها را برشمرده است؛ ازجمله مسافر در حائر سیدالشهدا(ع) اختیار دارد که نمازهای چهاررکعتی را قصر (دو رکعت) یا کامل بخواند. ایشان به استناد منابع روایی و فقهی؛ برای سجده بر تربت امام‌حسین(ع) اهمیت ویژه‌ای قائل شده است و سجده بر تربت حضرت را موجب رفع حجاب‌های هفت‌گانه (میان خلق و خالق) شمرده و طلب شفا از تربت حضرت را جایز دانسته است. نیز به فتوای ایشان مستحب است که کام نوزاد با آب فرات و تربت سیدالشهدا(ع) برداشته شود و نیز غسل برای سفر زیارتی امام‌حسین(ع) و برای برداشتن تربت ایشان مستحب است. ایشان مستحب می‌داند که کافور حنوط میت را با تربت سیدالشهدا(ع) بیامیزند؛ ولی از مالیدن آن به مواضع منافی احترام دوری کنند و در موقع دفن، تربت حضرت را در مجاور صورت میت قرار دهند.

از نگاه ایشان تعزیه امام‌حسین(ع) و بیان وقایع به زبان حال در صورتی که مشتمل بر گناه نباشد، جایز بلکه از افضل قربات است، قمه‌زدن در عزای سیدالشهدا(ع) را در صورتی که وهن اسلام یا موجب سوء استفاده دشمنان باشد، جایز نیست، وقف عام بر سیدالشهدا(ع) باید صرف عزاداری آن حضرت شود و محلی را که برای امام‌حسین(ع) وقف شده، نمی‌توان تبدیل به مسجد کرد.

آثار دربارهٔ امام‌حسین(ع)

دربارهٔ شخصیت و زندگی امام‌حسین(ع) آثار فراوانی نوشته شده است؛ ازجمله در کتابشناسی اختصاصی امام‌حسین(ع) نام ۱۴۲۸ اثر با مشخصات نشر نام برده شده است. برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: دانشنامه امام‌حسین(ع) اثر محمد محمدی ری‌شهری، چهارده جلد؛ دایرةالمعارف الحسینیه، اثر محمدصادق کرباسی که تا سال ۱۳۸۸، نود جلد آن منتشر شده است، حیاة الامام‌الحسین(ع) از باقر شریف قرشی، سه جلد.

پیوند به بیرون

• سیدعباس رضوی، «حسین‌بن‌علی، سیدالشهدا(ع)»، دانشنامه امام‌خمینی، ج۴، ص۴۴۱.