۲۱٬۱۴۹
ویرایش
رساله توضیح المسائل امام‌خمینی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
'''رساله توضیح المسائل'''، رساله عملیه [[امام‌خمینی]] برای عموم مردم؛ فارسی. | '''رساله توضیح المسائل'''، رساله عملیه [[امام‌خمینی]] برای عموم مردم؛ فارسی. | ||
با فزونی شیعیان فارسی‌زبان، برخی مراجع دینی بر آن شدند که فتاوای خود را به‌زبان فارسی در اختیار آنان قرار دهند. از قرن چهاردهم هجری، مراجع تقلید بر رساله‌های فقهای سابق حاشیه می‌نوشتند اما پس از آن [[سیدحسین بروجردی]] رساله عملیه‌ای با عنوان «توضیح المسائل» منتشر کرد و [[مرجعیت|مراجع تقلید]] پس از او با مبنا قراردادن آن، فتاوای خود را عرضه می‌کردند. امام‌خمینی نیز بر رساله بروجردی حاشیه نوشت که در دوره [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت ایشان]] به صورت مستقل به‌چاپ رسید. | |||
با فزونی شیعیان فارسی‌زبان، برخی مراجع دینی بر آن شدند که فتاوای خود را به‌زبان فارسی در اختیار آنان قرار دهند. از قرن چهاردهم هجری، مراجع تقلید بر رساله‌های فقهای سابق حاشیه می‌نوشتند اما پس از آن [[سیدحسین بروجردی]] رساله عملیه‌ای با عنوان «توضیح المسائل» منتشر کرد و مراجع تقلید پس از او با مبنا قراردادن آن، فتاوای خود را عرضه می‌کردند. امام‌خمینی نیز بر رساله بروجردی حاشیه نوشت که در دوره مرجعیت ایشان به صورت مستقل به‌چاپ رسید. | |||
رساله امام‌خمینی، دربرگیرنده احکام تقلید تا ارث می‌باشد و ابوابی چون قضا و شهادات و حدود مانند دیگر توضیح المسائل‌ها در آن نیامده است. این کتاب افزوده‌هایی چون: احکام [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[جهاد و دفاع|دفاع]] و [[استفتائات (کتاب)|استفتائات]] جدید و یک خاتمه دارد که با عنوان مسائل متفرقه آمده است. طرح مسائل مورد ابتلا آن را از رساله‌های مشابه ممتاز کرده است. | رساله امام‌خمینی، دربرگیرنده احکام تقلید تا ارث می‌باشد و ابوابی چون قضا و شهادات و حدود مانند دیگر توضیح المسائل‌ها در آن نیامده است. این کتاب افزوده‌هایی چون: احکام [[امر به معروف و نهی از منکر]]، [[جهاد و دفاع|دفاع]] و [[استفتائات (کتاب)|استفتائات]] جدید و یک خاتمه دارد که با عنوان مسائل متفرقه آمده است. طرح مسائل مورد ابتلا آن را از رساله‌های مشابه ممتاز کرده است. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۰: | ||
در سال ۱۳۷۸ [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] متن صحیحی همراه با پاورقی استفتائات، منتشر کرد. همچنین این کتاب در جلد ۲۹ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» در سال ۱۳۹۲ش منتشر شده‌است. | در سال ۱۳۷۸ [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] متن صحیحی همراه با پاورقی استفتائات، منتشر کرد. همچنین این کتاب در جلد ۲۹ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» در سال ۱۳۹۲ش منتشر شده‌است. | ||
'''معرفی | == '''معرفی اجمالی''' == | ||
در گذشته نوعاً رساله‌های احکام شرعی به زبان عربی نگاشته می‌شده است، اما با فزونی [[شیعیان]] فارسی‌زبان، برخی مراجع دینی بر آن شدند که فتاوای خود را به زبان فارسی در اختیار آنان قرار دهند. جامع عباسی شیخ بهایی (م۱۰۳۰ق) نخستین رساله از این دست است.<ref>جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ۲۳۴.</ref> از آن پس کتاب‌های بسیاری با عنوان «رساله عملیه» نگاشته شده که دربردارنده احکام مورد نیاز مقلدان بوده است. این رساله‌ها عمدتاً دربردارنده احکام [[طهارت]]، [[نماز]] و [[روزه]] و گاه احکام [[خمس]]، [[زکات]] و [[حج]] بوده است. از قرن چهاردهم هجری، مراجع تقلید بر رساله‌های فقهای سابق حاشیه می‌نوشتند اما پس از آن [[سیدحسین بروجردی]] رساله عملیه‌ای با عنوان «توضیح المسائل» منتشر کرد و مراجع تقلید پس از او نیز با مبنا قراردادن آن، فتاوای خود را عرضه می‌کردند.<ref>دوانی، مفاخر اسلام، ۱۲/۲۲۲–۲۲۳.</ref> | در گذشته نوعاً رساله‌های احکام شرعی به زبان عربی نگاشته می‌شده است، اما با فزونی [[شیعیان]] فارسی‌زبان، برخی مراجع دینی بر آن شدند که فتاوای خود را به زبان فارسی در اختیار آنان قرار دهند. جامع عباسی شیخ بهایی (م۱۰۳۰ق) نخستین رساله از این دست است.<ref>جناتی، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، ۲۳۴.</ref> از آن پس کتاب‌های بسیاری با عنوان «رساله عملیه» نگاشته شده که دربردارنده احکام مورد نیاز مقلدان بوده است. این رساله‌ها عمدتاً دربردارنده احکام [[طهارت]]، [[نماز]] و [[روزه]] و گاه احکام [[خمس]]، [[زکات]] و [[حج]] بوده است. از قرن چهاردهم هجری، مراجع تقلید بر رساله‌های فقهای سابق حاشیه می‌نوشتند اما پس از آن [[سیدحسین بروجردی]] رساله عملیه‌ای با عنوان «توضیح المسائل» منتشر کرد و مراجع تقلید پس از او نیز با مبنا قراردادن آن، فتاوای خود را عرضه می‌کردند.<ref>دوانی، مفاخر اسلام، ۱۲/۲۲۲–۲۲۳.</ref> | ||
[[امام‌خمینی]] همانند فقهای معاصر خود نخست بر رساله بروجردی حاشیه نوشت<ref>عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۵۳۵.</ref> که در دوره [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت]] ایشان به صورت مستقل به چاپ رسید؛ سپس [[مجتبی تهرانی]] که مورد وثوق امام‌خمینی بود، حاشیه‌های ایشان را در متن درج کرد<ref>استادی، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، ۲۶۷؛ احمدی فقیه، سیری در آثار و تألیفات حضرت‌آیةالله العظمی امام‌خمینی، ۳۴.</ref> و به تأیید امام‌خمینی رسید و در خرداد ۱۳۴۲ منتشر گردید.<ref>روحانی، حاج‌آقامجتبی تهرانی، شاگرد دلباخته مکتب امام، ۳۰–۳۱.</ref> این رساله جانشین [[رساله نجاة العباد]] امام‌خمینی شد که پیش از آن با اصرار و همت برخی از شاگردان ایشان، تدوین و منتشر شده بود.{{ببینید|حاشیه بر رساله توضیح المسائل|رساله نجاة العباد}} | [[امام‌خمینی]] همانند فقهای معاصر خود نخست بر رساله بروجردی حاشیه نوشت<ref>عقیقی بخشایشی، فقهای نامدار شیعه، ۵۳۵.</ref> که در دوره [[مرجعیت امام‌خمینی|مرجعیت]] ایشان به صورت مستقل به چاپ رسید؛ سپس [[مجتبی تهرانی]] که مورد وثوق امام‌خمینی بود، حاشیه‌های ایشان را در متن درج کرد<ref>استادی، تألیفات و آثار حضرت امام‌خمینی، ۲۶۷؛ احمدی فقیه، سیری در آثار و تألیفات حضرت‌آیةالله العظمی امام‌خمینی، ۳۴.</ref> و به تأیید امام‌خمینی رسید و در خرداد ۱۳۴۲ منتشر گردید.<ref>روحانی، حاج‌آقامجتبی تهرانی، شاگرد دلباخته مکتب امام، ۳۰–۳۱.</ref> این رساله جانشین [[رساله نجاة العباد]] امام‌خمینی شد که پیش از آن با اصرار و همت برخی از شاگردان ایشان، تدوین و منتشر شده بود.{{ببینید|حاشیه بر رساله توضیح المسائل|رساله نجاة العباد}} | ||
== محتوا == | |||
رساله امام‌خمینی، دربرگیرنده احکام تقلید، طهارت، نماز، روزه، خمس، زکات، حج، [[خرید و فروش]]، شرکت، [[صلح]]، اجاره، جعاله، مزارعه، مساقات، محجوران، وکالت، قرض، حواله‌دادن، رهن، [[ضمان]]، کفالت، ودیعه، عاریه، [[نکاح]]، [[طلاق]]، [[غصب]]، مال پیداشده، سربریدن و شکار حیوانات، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، نذر و عهد و قسم، [[وقف]]، وصیت و ارث می‌باشد و ابوابی چون [[قضاوت|قضا]] و شهادات و [[حدود]] و [[دیات]] و [[قصاص]]، مانند توضیح المسائل دیگر مراجع در آن نیامده است. این کتاب افزوده‌هایی با عنوان‌های احکام [[امر به معروف و نهی از منکر]]، دفاع، احکام [[نماز جمعه]]، مسائلی دربارهٔ سفته، سرقفلی، [[بانک|معاملات بانکی]]، [[بیمه]] و [[بخت‌آزمایی]]، [[تلقیح مصنوعی|تلقیح]] و احکام تشریح، [[پیوند اعضا]] و بعضی از استفتائات جدید و یک خاتمه دارد که با عنوان مسائل متفرقه آمده است. این پیوست‌ها در [[کتاب تحریر الوسیله]] امام‌خمینی با عنوان «المسائل‌المستحدثه» آمده و احکامی از آن در این رساله به فارسی برگردانده شده است.<ref>عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۳.</ref> ترتیب این رساله با سایر کتاب‌های فتوایی امام‌خمینی مانند [[نجاة العباد]] فرق می‌کند.<ref>متین، مجله، ۲۹۷.</ref> طرح مسائل مورد ابتلا همچون امر به معروف و نهی از منکر و دفاع، آن را از رساله‌های مشابه ممتاز کرده است.<ref>عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۲.</ref>{{ببینید|مسائل مستحدثه}} | رساله امام‌خمینی، دربرگیرنده احکام تقلید، طهارت، نماز، روزه، خمس، زکات، حج، [[خرید و فروش]]، شرکت، [[صلح]]، اجاره، جعاله، مزارعه، مساقات، محجوران، وکالت، قرض، حواله‌دادن، رهن، [[ضمان]]، کفالت، ودیعه، عاریه، [[نکاح]]، [[طلاق]]، [[غصب]]، مال پیداشده، سربریدن و شکار حیوانات، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، نذر و عهد و قسم، [[وقف]]، وصیت و ارث می‌باشد و ابوابی چون [[قضاوت|قضا]] و شهادات و [[حدود]] و [[دیات]] و [[قصاص]]، مانند توضیح المسائل دیگر مراجع در آن نیامده است. این کتاب افزوده‌هایی با عنوان‌های احکام [[امر به معروف و نهی از منکر]]، دفاع، احکام [[نماز جمعه]]، مسائلی دربارهٔ سفته، سرقفلی، [[بانک|معاملات بانکی]]، [[بیمه]] و [[بخت‌آزمایی]]، [[تلقیح مصنوعی|تلقیح]] و احکام تشریح، [[پیوند اعضا]] و بعضی از استفتائات جدید و یک خاتمه دارد که با عنوان مسائل متفرقه آمده است. این پیوست‌ها در [[کتاب تحریر الوسیله]] امام‌خمینی با عنوان «المسائل‌المستحدثه» آمده و احکامی از آن در این رساله به فارسی برگردانده شده است.<ref>عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۳.</ref> ترتیب این رساله با سایر کتاب‌های فتوایی امام‌خمینی مانند [[نجاة العباد]] فرق می‌کند.<ref>متین، مجله، ۲۹۷.</ref> طرح مسائل مورد ابتلا همچون امر به معروف و نهی از منکر و دفاع، آن را از رساله‌های مشابه ممتاز کرده است.<ref>عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۲.</ref>{{ببینید|مسائل مستحدثه}} | ||
رساله توضیح المسائل پیش از [[انقلاب اسلامی]]، همانند دیگر آثار امام‌خمینی از کتاب‌های ممنوعه به‌شمار می‌رفت. در عین حال برخی افراد، ناشران و کتابفروشیها ازجمله [[سیدمحمدرضا سعیدی]] تهیه و نشر و پخش رساله امام‌خمینی را وظیفه خود می‌دانستند.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۲۲، ۳۲۰ و ۳۳۴.</ref> سعیدی به مردم نیز توصیه می‌کرد که رساله ایشان را تهیه کنند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۱۸ و ۱۳۸.</ref> و خود نیز فتاوای ایشان را از رساله نقل می‌کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۱۹ و ۲۰۸.</ref> وی حتی در [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) تعهد نداد که در نشر و تشریح مسائل فقهی امام‌خمینی دخالتی نداشته باشد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۲۲ و ۳۶۳.</ref> در جلد سوم، چهارم و پنجم مجموعه اسناد شهربانی دربارهٔ امام‌خمینی، اسناد بسیاری وجود دارد که شهربانی به دستور ساواک موظف شده است با ناشرانی که رساله ایشان را چاپ می‌کنند، کتاب‌فروشی‌هایی که رساله را می‌فروشند و افرادی که دارای رساله ایشان هستند، برخورد شود و همه نسخه‌های آن را جمع کند. مأموران افزون بر کتابفروشیها نسخه‌های رساله ایشان را از کتابخانه‌های عمومی و دیگر اماکن شخصی نیز جمع‌آوری کردند.<ref>مؤسسه تنظیم، امام در آینه اسناد، ۳/۱۳۸، ۴۱۷، ۴۳۴، ۴۴۴، ۵۱۲؛ ۴/۳، ۳۳–۳۹، ۶۶، ۷۰، ۷۶–۷۸ و ۵/۵، ۱۹، ۲۴، ۹۸، ۱۰۰، ۱۳۶.</ref> ممنوعیت چاپ و نشر رساله امام‌خمینی سبب شده بود که گاه بدون نام ایشان و گاه با نام مراجع دیگر انتشار یابد؛<ref>عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۳.</ref> چنان‌که نام امام‌خمینی در حواشی ایشان بر رساله توضیح المسائل [[سیدحسین بروجردی|بروجردی]] و [[التعلیقة علی العروة الوثقی (کتاب)|فتاوای ایشان بر العروة الوثقی]] با علامت اختصاری «خ» معین شده بود. | رساله توضیح المسائل پیش از [[انقلاب اسلامی]]، همانند دیگر آثار امام‌خمینی از کتاب‌های ممنوعه به‌شمار می‌رفت. در عین حال برخی افراد، ناشران و کتابفروشیها ازجمله [[سیدمحمدرضا سعیدی]] تهیه و نشر و پخش رساله امام‌خمینی را وظیفه خود می‌دانستند.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۲۲، ۳۲۰ و ۳۳۴.</ref> سعیدی به مردم نیز توصیه می‌کرد که رساله ایشان را تهیه کنند<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۱۸ و ۱۳۸.</ref> و خود نیز فتاوای ایشان را از رساله نقل می‌کرد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۱۹ و ۲۰۸.</ref> وی حتی در [[سازمان اطلاعات و امنیت کشور]] (ساواک) تعهد نداد که در نشر و تشریح مسائل فقهی امام‌خمینی دخالتی نداشته باشد.<ref>مؤسسه تنظیم، سیر مبارزات، ۱۱/۲۲ و ۳۶۳.</ref> در جلد سوم، چهارم و پنجم مجموعه اسناد شهربانی دربارهٔ امام‌خمینی، اسناد بسیاری وجود دارد که شهربانی به دستور ساواک موظف شده است با ناشرانی که رساله ایشان را چاپ می‌کنند، کتاب‌فروشی‌هایی که رساله را می‌فروشند و افرادی که دارای رساله ایشان هستند، برخورد شود و همه نسخه‌های آن را جمع کند. مأموران افزون بر کتابفروشیها نسخه‌های رساله ایشان را از کتابخانه‌های عمومی و دیگر اماکن شخصی نیز جمع‌آوری کردند.<ref>مؤسسه تنظیم، امام در آینه اسناد، ۳/۱۳۸، ۴۱۷، ۴۳۴، ۴۴۴، ۵۱۲؛ ۴/۳، ۳۳–۳۹، ۶۶، ۷۰، ۷۶–۷۸ و ۵/۵، ۱۹، ۲۴، ۹۸، ۱۰۰، ۱۳۶.</ref> ممنوعیت چاپ و نشر رساله امام‌خمینی سبب شده بود که گاه بدون نام ایشان و گاه با نام مراجع دیگر انتشار یابد؛<ref>عماد دشتی، کتابشناسی موضوعی ـ توصیفی آثار امام راحل، ۴۳.</ref> چنان‌که نام امام‌خمینی در حواشی ایشان بر رساله توضیح المسائل [[سیدحسین بروجردی|بروجردی]] و [[التعلیقة علی العروة الوثقی (کتاب)|فتاوای ایشان بر العروة الوثقی]] با علامت اختصاری «خ» معین شده بود. | ||
== انتشار == | |||
پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، مؤسسه‌ها و نهادهای مختلفی به چاپ و انتشار این رساله اقدام کرده‌اند؛ ازجمله: انتشارات راه امام<ref>تهران، ۱۳۵۹، ۳۳۷ + ۱۱، وزیری..</ref> و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۶۵، بیش از سیزده بار). مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی و [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] و ناشران دیگر نیز این رساله را بارها منتشر ساختند. در سال ۱۳۷۸ [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] با بررسی و تطبیق چاپ‌های مختلف آن، متن صحیحی همراه با پاورقی استفتائات، منتشر کرد. همچنین این کتاب در جلد ۲۹ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» در سال ۱۳۹۲ش/ ۱۴۳۴ق منتشر شده است. گزیده‌هایی از رساله توضیح المسائل امام‌خمینی، همراه بعضی از مسائل [[تحریر الوسیله]] نیز برای اصناف مختلف تهیه و چاپ شده است؛ ازجمله: فتاوای امام‌خمینی در رابطه با [[جانبازان]]،<ref>تهران، رجا، ۱۳۶۴.</ref> احکام جبهه،<ref>مرکز بررسی و تحقیقات عقیدتی سیاسی سپاه، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۵.</ref> احکام معلولین و مجروحین،<ref>حسین مهاجر، قم، بی‌نا.</ref> احکام جبهه،<ref>علی‌محمد اسدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۶.</ref> احکام [[خانواده]]،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ ۱۳، ۱۳۷۰.</ref> احکام نماز،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۲.</ref> احکام [[ازدواج]]،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۲.</ref> منتخب توضیح المسائل امام‌خمینی،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، محدث، بی‌تا، جیبی.</ref> احکام آب‌ها، مطهرات و نجاسات،<ref>محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵.</ref> روشی در تدریس احکام،<ref>علی‌محمد اسدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۵.</ref> احکام نماز، وقت‌شناسی، قبله‌شناسی،<ref>محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵.</ref> احکام تقلید و اجتهاد امام‌خمینی،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶.</ref> احکام بانوان و مادران،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۷.</ref> منتخب توضیح المسائل،<ref>کمال‌الدین خدامی، قم، شفق، چاپ دوم، ۱۳۷۷.</ref> رساله آموزشی،<ref>رضا قربانیان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۷.</ref> احکام بانوان<ref>محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸.</ref> و احکام دختران.<ref>محمد وحیدی، قم، عصمت، ۱۳۷۸.</ref> | پس از [[پیروزی انقلاب اسلامی]]، مؤسسه‌ها و نهادهای مختلفی به چاپ و انتشار این رساله اقدام کرده‌اند؛ ازجمله: انتشارات راه امام<ref>تهران، ۱۳۵۹، ۳۳۷ + ۱۱، وزیری..</ref> و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (۱۳۶۵، بیش از سیزده بار). مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی و [[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم]] و ناشران دیگر نیز این رساله را بارها منتشر ساختند. در سال ۱۳۷۸ [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی]] با بررسی و تطبیق چاپ‌های مختلف آن، متن صحیحی همراه با پاورقی استفتائات، منتشر کرد. همچنین این کتاب در جلد ۲۹ «[[موسوعة الامام‌الخمینی]]» در سال ۱۳۹۲ش/ ۱۴۳۴ق منتشر شده است. گزیده‌هایی از رساله توضیح المسائل امام‌خمینی، همراه بعضی از مسائل [[تحریر الوسیله]] نیز برای اصناف مختلف تهیه و چاپ شده است؛ ازجمله: فتاوای امام‌خمینی در رابطه با [[جانبازان]]،<ref>تهران، رجا، ۱۳۶۴.</ref> احکام جبهه،<ref>مرکز بررسی و تحقیقات عقیدتی سیاسی سپاه، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۶۵.</ref> احکام معلولین و مجروحین،<ref>حسین مهاجر، قم، بی‌نا.</ref> احکام جبهه،<ref>علی‌محمد اسدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۶.</ref> احکام [[خانواده]]،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ ۱۳، ۱۳۷۰.</ref> احکام نماز،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۲.</ref> احکام [[ازدواج]]،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۲.</ref> منتخب توضیح المسائل امام‌خمینی،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، محدث، بی‌تا، جیبی.</ref> احکام آب‌ها، مطهرات و نجاسات،<ref>محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵.</ref> روشی در تدریس احکام،<ref>علی‌محمد اسدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۵.</ref> احکام نماز، وقت‌شناسی، قبله‌شناسی،<ref>محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵.</ref> احکام تقلید و اجتهاد امام‌خمینی،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶.</ref> احکام بانوان و مادران،<ref>عبدالرحیم موگهی، قم، شفق، ۱۳۷۷.</ref> منتخب توضیح المسائل،<ref>کمال‌الدین خدامی، قم، شفق، چاپ دوم، ۱۳۷۷.</ref> رساله آموزشی،<ref>رضا قربانیان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۷.</ref> احکام بانوان<ref>محمد وحیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸.</ref> و احکام دختران.<ref>محمد وحیدی، قم، عصمت، ۱۳۷۸.</ref> | ||