تفسیر و شواهد قرآنی (کتاب)

تفسیر و شواهد قرآنی (کتاب)

اطلاعات کتاب
عنوان	تفسیر و شواهد قرآنی
نویسنده	امام‌خمینی
ترجمه‌به‌دیگرزبان‌ها	اردو
موضوع	نکات تفسیری و شواهد قرآنی برگرفته از آثار و بیانات امام‌خمینی
زبان	فارسی
تعداد جلد	۱ جلد
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی
تاریخ نشر	سال ۱۳۸۲ش

تفسیر و شواهد قرآنی، کتابی در نکات تفسیری و شواهد قرآنی برگرفته از آثار و بیانات امام‌خمینی؛ فارسی.

در حوزه اندیشه تفسیری و قرآنی امام‌خمینی، پس از تفسیر سوره حمد و قرآن کتاب هدایت از مجموعه تبیان، تفسیر و شواهد قرآنی، سومین اثر در بردارنده مباحث و شواهد قرآنی موجود در آثار و بیانات ایشان است.

این اثر با انگیزه گردآوری بیانات پراکنده تفسیری و استنادات قرآنی امام‌خمینی، به صورت یک مجموعه منسجم تنظیم و منتشر شده‌است و مطالب کتاب بیشتر از کتاب‌ها و سخنرانی‌های امام‌خمینی امام‌گردآوری شده‌است.

با توجه به دیدگاه‌های نظری و عملی امام‌خمینی در ابعاد گوناگون، عمده‌ترین رویکرد تفسیری ایشان در سه جهت عرفانی ـ اعتقادی؛ اخلاقی ـ تربیتی و سیاسی ـ انقلابی خلاصه می‌شود.

کتاب تفسیر و شواهد قرآنی بر اساس ترتیب سوره‌های قرآن تنظیم شده و گستره آن شامل ۹۱ سوره است.

مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی نخستین‌بار کتاب تفسیر و شواهد قرآنی در آثار امام‌خمینی را در ۱۱۶۵ صفحه و در سال۱۳۸۲ به چاپ رسانده است.

مقدمه

در حوزه اندیشه تفسیری و قرآنی امام‌خمینی، پس از تفسیر سوره حمد و قرآن کتاب هدایت از مجموعه تبیان، تفسیر و شواهد قرآنی، سومین اثر در بردارنده مباحث و شواهد قرآنی موجود در آثار و بیانات ایشان است. این اثر را چنان‌که در مقدمه آن آمده است، گروهی از محققان در معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی گردآوری کرده‌اند و با انگیزه گردآوری بیانات پراکنده تفسیری و استنادات قرآنی امام‌خمینی، برای دسترسی کامل علاقه‌مندان به مباحث تفسیری ایشان، به صورت یک مجموعه منسجم تنظیم و منتشر شده است. مطالب این کتاب در موارد فراوانی برای همگان قابل فهم است؛ اما فهم برخی از موارد، مانند تفسیر سوره حمد نیازمند آشنایی با مباحث عرفانی است.
امام‌خمینی، در آثار فقهی و اصولی خود به تناسب مباحث و فراخور استدلال‌ها به مباحث تفسیری و قرآنی نیز پرداخته است؛ اما مطالب کتاب تفسیر و شواهد قرآنی، بیشتر از کتاب‌های تفسیر سوره حمد، شرح حدیث جنود عقل و جهل، آداب الصلاة، سرّ الصلاة، شرح چهل حدیث، کشف اسرار، مصباح الهدایه، شرح دعاء السحر و صحیفه امام‌گردآوری شده است.

رویکرد تفسیری

با توجه به زمینه‌ها و تخصص‌های علمی و دیدگاه‌های نظری و عملی امام‌خمینی در ابعاد گوناگون اعتقادی، عرفانی، اخلاقی، تربیتی و سیاسی، عمده‌ترین رویکرد تفسیری ایشان در سه جهت خلاصه می‌شود: رویکرد عرفانی-اعتقادی؛ رویکرد اخلاقی-تربیتی و رویکرد سیاسی-انقلابی. امام‌خمینی در سوره‌هایی که به طورکامل تفسیر کرده است، یعنی سوره حمد، توحید و قدر، روش عرفانی و تربیتی را پیش گرفته است. ایشان در این مقام، با انتخاب عنوان‌هایی مانند «تحقیق عرفانی»، «ایقاظ ایمانی»، «تنبیه اشراقی»، «اشراق عرفانی»، «تنبیه ایمانی» و «تنبیه عرفانی»، مباحثی مناسب با آن مطرح می‌کند، و البته در عین گرایش عرفانی، به برخی احکام شرعی به عنوان فرعی فقهی می‌پردازد.
جنبه دیگر مباحث تفسیری امام‌خمینی توجه به بعد اجتماعی و سیاسی آیات است. ایشان در سال‌های واپسین عمر خود، با نگاه اجتماعی-سیاسی به مسائل عصر، به دنبال مطرح ساختن قرآن در عینیت جامعه و به تعبیر دیگر جامعه‌سازی قرآنی، بوده است؛ از این‌رو استناد به آیات قرآن برای بیان مسائل روز و تبیین مسائلی مانند جنگ تحمیلی و دفاع مقدس و گواهی‌گرفتن از آیات در برحق‌بودن رزمندگان اسلام و اشاره به مسائل اقتصادی، مانند رباخواری در بانک در این اثر به‌وفور یافت می‌شود.

گزارش محتوا

کتاب تفسیر و شواهد قرآنی بر اساس ترتیب سوره‌های قرآن تنظیم شده و گستره آن شامل ۹۱ سوره است. تفسیر سوره حمد، نسبت به تفاسیر دیگر سوره‌ها، بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده است (ببینید: تفسیر سوره حمد).
کتاب، شامل مباحث تفسیری و تبیینی سوره‌های مریم، طه، نور، نمل، لقمان، فاطر، یس، زمر، مؤمن، شوری، زخرف، جاثیه، احقاف، قاف، ذاریات، قمر، الرحمن، حشر، جمعه، طلاق، تحریم، ملک، قلم، معارج، نوح، جن، مزمل، نبأ، عبس، تکویر، انفطار، مطففین، طارق، غاشیه، تکاثر، همزه، ماعون، نصر، فلق و ناس می‌باشد که از آثار تألیفی امام‌خمینی گردآوری شده است. مباحث مربوط به سوره‌های اعلی، شمس، ضحی و عصر نیز از برخی سخنرانی‌ها و پیام‌های امام‌خمینی تدوین شده است. در مواردی نیز مطالب از سخنرانی‌ها و تألیفات هر دو نقل شده است.
موضوعاتی که در این کتاب مطرح شده، دربارهٔ این مطالب است: انسان کامل، اسما و صفات الهی که با زبان خاص عرفانی تبیین شده است، آیات مربوط به مبحث معاد با زبان عرفانی و فلسفی، و بیان برخی مباحث کلامی و فلسفی مانند امر بین‌الأمرین، بداء و علم الهی، مراتب و مقامات سلوک و حجاب‌های رسیدن به مراتب، مباحث اخلاقی چون توکل، ضبط خیال، حب دنیا، هوای نفس، نفاق و مباحث اجتماعی و سیاسی که بسیار مورد توجه امام‌خمینی بوده است.
در مقدمه کتاب آمده است برخی مباحث تفسیری که از لابه‌لای آثار و سخنان امام‌خمینی جمع‌آوری شده، به دلیل آنکه ایشان در مقام تفسیر کامل آیات نبوده، در مجموع، به عنوان یک اثر تفسیری، کاستی‌هایی دارد. به دلیل گردآوری مطالب از کتب مختلف، بیانات دربارهٔ آیات، به صورت بریده‌بریده، در بندنوشت‌های مختلف آمده است و مطالب انسجام و پیوستگی دقیق و منظمی ندارند؛ همچنین با توجه به تنوع منابع و مطالب، زبان کتاب نیز متفاوت است. مطالب برگرفته از آثار تألیفی امام‌خمینی زبانی نوشتاری و مطالب برگزیده از سخنرانی‌های ایشان، زبانی گفتاری دارد.

چاپ و انتشار

کتاب تفسیر و شواهد قرآنی در آثار امام‌خمینی، ۱۱۶۵ صفحه دارد و دربردارنده فهرست‌های گوناگون، شامل فهرست تفصیلی، موضوعی، آیات، روایات، مآخذ و منابع است. کتاب را مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی نخستین بار در بهار ۱۳۸۲ در تهران و در قطع وزیری به چاپ رسانده است. بخشی مربوط به تفسیر سوره حمد پیش از این به‌طور مستقل توسط همین مؤسسه به چاپ رسیده است. محمدعلی توحیدی این اثر را با عنوان تفسیر و شواهد قرآنی امام‌خمینی کی آثارمین به زبان اردو ترجمه کرده است. این ترجمه را مؤسسه یادشده در دو جلد در سال ۱۳۸۶ چاپ و نشر داده است. جلد نخست ۶۰۰ صفحه و جلد دوم ۵۸۶ صفحه دارد.

پیوند به بیرون

• آزاده عابدینی، تفسیر و شواهد قرآنی، دانشنامه امام‌خمینی، ج۳، ص۴۵۲–۴۵۴.